Morgunblaðið - 30.09.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. SEPTEMBER 1988
Friðarverðlaun Nóbels:
Friðargæslusveitirnar vel
að verðlaununum komnar
Ósló. Reuter.
FMÐARGÆSLUSVEITUM Sam-
einuðu þjóðanna var veitt friðar-
verðlaun Nóbels í gær. í ávarpi
Egils Arviks, talsmanns Nóbels-
verðlaunanefhdarinnar, kom
fram, að nefhdin vonast til að
verðlaunin verði til þess að efla
Friðargæslusveitimar í erfiðum
verkefhum viðs vegar um heims-
byggðina. Arvik sagði að hann liti
svo á að friðarverðlaunin væru
jafhframt viðurkenning til Perez
de Cuellar og Sameinuðu þjóð-
anna í heild. í greinargerð Nóbels-
verðlaunanefiidarinnar segir að
friðargæslusveitir Sameinuðu
þjóðanna hafi við erfiðar aðstæð-
ur stuðlað að jafnvægi milli and-
Angóluviðræðumar:
Sjöundu lot-
unni slitið
Brazzaville. Reuter.
SUÐUR-Afríkumenn, Angólu-
menn og Kúbveijar slitu friðar-
viðræðunum i Brazzaville í gær
án þess að hafa komist að sam-
komulagi um frið í Angóiu og
sjálfstæði Namibíu. Fulltrúar
ríkjanna sögðu að efiit yrði til
frekari viðræðna siðar.
Heimildarmenn sem tengjast
samninganefndum ríkjanna sögðu
að friðarviðræðunum hefði miðað
vel áfram og aðallega hefði verið
rætt um tillögu bandarískra milli-
göngumanna um að kúbverskir her-
menn verði fluttir brott á tveimur
árum. Vonast hafði verið til að sam-
komulag næðist um að framfylgja
ályktun Öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna um sjálfstæði Namibíu í
þessari lotu viðræðnanna, en í gær
voru tíu ár liðin síðan ályktunin var
samþykkt.
í sameiginlegri yfirlýsingu samn-
inganefndanna, sem gefin var út í
gær, segir að nefndimar komi sam-
an aftur í Brazzaville en dagsetning
hefur ekki verið ákveðin. Neil van
Heerden, sem leiðir samninganefnd
Suður-Afríku, sagði að samkomu-
lag væri í sjónmáli og kúbverskur
stjómarerindreki tók í sama streng.
stæðra fylkinga á ófriðarsvæðum
þar sem samið hafi verið vopnahlé
en friður hafi enn ekki komist á.
Ennfremur er það álit nefhdarinn-
ar að friðargæslusveitirnar hafi
komið einu af meginmarkmiðum
Sameinuðu þjóðanna í höfii.
Perez de Cuellar, aðalritari Sam-
einuðu þjóðanna, var að vonum
ánægður og kvaðst koma til Óslóar
til að taka við friðarverðlaunum við
hefðbundna athöfn í desember. Þetta
er í fyrsta sinn frá því árið 1981 sem
stofnun innan Sameinuðu þjóðanna
hlýtur Friðarverðlaun Nóbels, en þá
hlaut Flóttamannahjálp Sameinuðu
þjóðanna verðlaunin.
Friðargæsla á vegum Sameinuðu
þjóðanna hófst þegar á fyrstu árum
samtakanna. Fyrsta sveitin var sett
á laggimar árið 1948 og átti hún
að sjá um að vopnahlé milli ísraela
og Arabaríkja yrði virt. Það verkefni
er enn í gangi og við það starfa 300
friðargæsluliðar í dag. Nýjasta verk-
efni friðargæslusveitanna felst í eft-
irliti með vopnahléi milli íraka og
írana.
Friðargæslusveitimar eru tvenns
konar. Annars vegar eftirlitssveitir
og hins vegar friðargæslusveitir.
Eftirlitssveitimar skipá hermenn af
flestum þjóðemum. Þeirra verkefni
er að fylgjast með að friður eða
vopnahlé sé virt. Friðargæslusveitir
eru venjulegar hersveitir, oftast land-
gönguliðasveitir. Liðsmenn koma frá
ýmsum aðildarríkjuin Sameinuðu
þjóðanna og hafa Norðurlandaþjóð-
imar gengið vasklega fram í friðar-
gæslunni. Finnskir hermenn eru
t.am. í öllum friðargæslusveitum
Sameinuðu þjóðanna.
Friðargæslusveitir Sameinuðu
þjóðanna hafa verið víðs vegar á
ófriðarsvæðum í Miðausturlöndum í
mörg ár. í síðasta mánuði var ný
300 manna eftirlitssveit ásamt nokk-
ur hundruð herliðum send á ófriðar-
svæði við Persaflóa til að fylgjast
með að vopnahlé írana og Iraka verði
virt.
í greinargerð Nóbelsverðlauna-
nefndarinnar segir að Friðargæslu-
sveitimar skipi ungt fólk af mörgum
þjóðemum, sem af hugsjónamennsku
tekur sjálfviljugt að sér hættuleg og
erfið verkefni til að koma á friði.
Talsmaður Bráðabirgðaherliðs Sam-
einuðu þjóðanna (UNIFIL) í Líbanon,
Timor Goksel, sagði í viðtali við Reut-
er: „Við emm í sjöunda himni með
tíðindin og þetta er stór stund fyrir
UNIFIL eftir alla erfiðleikatímana í
Líbanon." Hann sagði jafnframt að
Friðarverðlaunin væm „gott svar“
fyrir alla þá sem efast hefðu um
áhrif Friðargæslusveita Sameinuðu
þjóðanna.
Friðargæslusveitimar sinna verk-
efnum víðs vegar um heiminn. Á
Kýpur hefur friðargæslusveit verið
frá því 1964 til að hindra átök á
milli Kýpur-Tyrkja og Kýpur-
Grikkja. Á Gólanhæðum hefur friðar-
gæslusveit verið frá því 1974 til
koma í veg fyrir átök sýrlenskra og
ísraeiskra herflokka og í Líbanon
hefur Bráðabirgðaherlið Sameinuðu
þjóðanna verið frá því 1978.
Danskt stjórnarlrumvarp:
ttp^gP * *" * •' «V

'
Reuter
Öslað með apann
Mikil flóð hafa að undanfómu verið í Nýju Delhi, höfúðborg
Indlands, og nálægum byggðum og er sums staðar allt að mann-
hæðardjúpt vatn í úthverfum borgarinnar. Hafa þúsundir manna
misst heimili sin og líklega er liann í þeirra hópi þessi Delhibúi,
sem berst gegn straumnum með apann sinn á öxl.
Fj árstuðningnr samtaka víð
stj órnmálaflokka bannaður
Kaupmannahöfti. Frá N. J. Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
DANSKA stjómin ætlar nú í bannað að styðja stjómmála-
upphafi þings að leggja fram flokka með fégjöfúm. Segir í
frumvarp um að samtökum sé dagblaðinu Det Fri Aktuelt, að %
Poul Schliiter forsætisráðherra
muni greina frá þessu í setning-
arræðu sinni á þriðjudag.
ÁHÖFN DISCOVERY
Fimm manna áhöfn Discovery hefur lagt upp I fyrstu geimferö
Bandarikjamanna eftir aö geimferjan Challenger sprakk (loft upp f
flugtaki áriö 1986. Geimfararnir veröa (fjóra daga og eina klukkustund
I geimnum. Geimflauginni var skotiö á loft frá Canaveral-höföa og
lendir á Edwards flugvellinum I Kalifornlu.
Rlck Hauck lelöangursstjóri
Er 47 ára og var 339 tíma í geimnum
um borö f Challenger áriö 1983 og
Discovery áriö 1984.
Dlck Covey
flugmaöur
Er42 áraog
var 170
tfma f
geimnum um
borö f
Discovery
áriö 1985.
Discovery skotið á loft:
Prófsteinninn á
frekari geimferðir
Bandaríkjamanna
Plnky Nelson
Er 38 ára og var
314 tfma 1
geimnum um borö I
Atlantis áriö 1985.
Davld Hilmers
Er 38 og var 98
stundir f
geimnum um borö I
Atlantis áriö 1985.
Mlke Lounge
Er 38 og var 170
tfma f geimnum um
borö í Discovery
árið 1985.
HblMllU: NASA
PAUL SOUTAN / knighl-Hidder Graphics NetworV
Canaveral-höfða. Reuter.
GEIMFERJUNNI Discovery
var skotið á loft í gær og er
talið að geimferðin sé próf-
steinninn á hvort Bandaríkja-
menn halda áfram geimferða-
kapphlaupinu við Sovétmenn.
Undirbúningurinn fyrir geim-
skotið í gær hefur staðið í tvö
og hálft ár, eða síðan geimfetjan
Challenger sprakk í loft upp
skömmu eftir flugtak árið 1986.
Miklar breytingar hafa verið
gerðar á Discovery síðan þá og
hafa þær kostað um 2,5 milljarða
dala (115 milljarða ísl. kr.). For-
stöðumenn Geimferðastofnunar
Bandarílqanna hafa sagt að allt
hafi verið gert til að auka öryggi
geimfetjunnar en þeir hafa þó
viðurkennt að ávallt sé hætta á
öðru slysi.
Helst verkefni áhafnarinnar
fyrsta dag geimferðarinnar er
að flytja fjarskiptahnött, sem
kostaði 100 milljónir dala (4,6
milljarða ísl. kr.), úr farmklefa
geimfeijunnar.
Fyrirhugað er að geimferjan
lendi á uppþomuðu vatni við
Edwards-hérflugvöllinn í Suð-
ur-Kalifomíu. Forstöðumenn
NASA vonast til að lendingin
takist vel og reglulegar geim-
ferðir Bandaríkjamanna hefjist
þar með að nýju. Fyrirhugað er
að geimfeijunni Atlantis verði
skotið á loft 17. nóvember og
sjö geimferðir eru áformaðar á
næsta ári.
í frumvarpinu, sem Erik Ninn
Hansen dómsmálaráðherra hefur
samið, segir, að „stéttarfélögum,
sjóðum og samtökum" sé bannað
að leggja fram fé til stjómmála-
flokka eða til stuðnings flokkspóli-
tískum máleftium og einnig eru
ákvæði um bókhaldsskyldu flokk-
anna.
Á síðasta ári fengu jafnaðar-
menn rúmar 20 milljónir ísl. kr. í
beinan styrk frá verkalýðshreyf-
ingunni en auk þess kostar hún
að mestu kosningabaráttu þeirra
hveiju sinni. Det Fri Aktuelt tel-
ur, að styrkur verkalýðshreyfing-
arinnar við jafnaðarmannaflokk-
inn hafí í fyrra verið í raun um
235 milljónir ísl. kr.
Steen Christensen, ritari jafnað-
armannaflokksins, segir, að laga-
frumvarpið sé ekkert annað en
heiftarleg árás á verkalýðshreyf-
inguna en í lögunum er þó kveðið
á um, að verkalýðsfélög og önnur
samtök geti skorað á félaga sína
að styðja einhvem flokk upp á
eigin spýtur.
Blaðið telur, að stjórnarfmm-
varpið muni renna í gegnum þing-
ið vegna þess, að Framfaraflokk-
urinn og Kristilegi þjóðarflokkur-
inn muni báðir styðja það. John
Wagner, talsmaður íhaldsflokks-
ins, segir, að bókhaldsskyldan og
ákvæði um, að reikningar flokk-
anna skuli gerðir opinberir, muni
koma íhaldsmönnum sérstaklega
illa því að margir stuðningsmenn
flokksins hafi hingað til óskað
nafnleyndar.