Morgunblaðið - 18.11.1988, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1988
Gengisfelling ekki á dagskrá
segja sljórnarliðar
FORYSTUMENN stjórnarflokk-
anna, sem Morgunblaðið hafði
samband við, segja að gengis-
felling sé ekki á dagskrá, þótt
Sölusamtök hraðfrystihúsanna
hafi farið fram á leiðréttingu á
alltof háu raungengi og hörðum
hliðarráðstöfúnum henni sam-
fara. Stjórnarliðar voru sammála
um að fyrst yrðu reyndar aðrar
leiðir. Bæði forsætisráðherra og
viðskiptaráðherra sögðu að at-
hugaður yrði sá möguleiki að
fella niður skuldir einhverra
verst settu fyrirtækjanna.
Stjórnarandstæðingar voru ekki
á einu máli um ágæti gengis-
fellingar nú. Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins,
segir að nú sé komið í ljós að
tillögur Sjálfstæðismanna, sem
siðasta ríkisstjórn sprakk á, hafi
verið hinar réttu, en samstarfs-
flokkarnir hafi ekki hlustað og
því sé vandinn nú enn meiri.
Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra, ítrekaði að gengis-
felling væri ekki á dagskrá. „Það
hefur sýnt sig hvað eftir annað að
gengisfelling dugir ekki til að bæta
hag útflutningsatvinnuveganna ef
víxlverkanimar eru í sambandi,
bæði hvað varðar gengistryggð lán
og lánskjaravísitölu á innlendum
lánum," sagði Steingrímur. Hann
sagðist ekki tilbúinn að kveða upp
úr með það, hvort einhveijar hliðar-
ráðstafanir væru mögulegar til þess
að gengisfellingarleið væri fær.
„Eins og sjávarútvegsráðherra hef-
ur sagt er skuldastaða margra fisk-
vinnslufyrirtækja þannig að líklegt
er að um þessar skuldir þurfi menn
að semja eða menn þurfi að falla
frá einhveijum af þessum kröfum.
Gengisfelling dugar lítt fyrirtæki
sem er með skuldir töluvert meiri
en tekjur," sagði Steingrímur. Hann
sagði að ríkisstjómin myndi halda
sérstakan fund um aðgerðir til
hjálpar útflutningsatvinnuvegunum
í næstu viku.
Tal um þjóðargjaldþrot á
sérengastoð
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra sagði ljóst að frystihúsin
hefðu mætt enn meiri erfiðleikum
en gert hefði verið ráð fyrir í haust,
meðal annars vegna falls Banda-
ríkjadals. Hins vegar vildi hann
ekki ræða gengisfellingu í þvl sam-
bandi. „Það hefur því miður ekki
legið nægilega Ijóst fyrir hver stað-
an er. Það hefur verið eitthvert rof
í skráningu á því sem þama er að
gerast og ég vona að því verði kippt
í lag og menn fái af þessu heillega
og skýra mynd. Það verður horfst
í augu við þetta eins og það er, en
ekki eins og menn vildu að það
væri.“
Jón sagði að þótt staðan væri
slæm, stefndi ekki í þjóðargjaldþrot
eins og forsætisráðherra hefði sagt.
„Ég lít fyrst og fremst á þau orð
sem yfirlýsingu til að draga at-
hygli að því að hér sé um alvarlegt
mál að ræða. Það er ekki mál sem
ég vil tengja við greiðslugetu þjóð-
arinnar út á við, ég tel að það sé
fjarri lagi að teija að hún sé í
hættu."
Jón sagði að fyrst og fremst
þyrfti að huga að fjárhagslegri end-
urskipulagningu útflutningsfyrir-
tækja. Þar kæmi til greina samein-
ing fyrirtækja og samstarf, endur-
skipulagning á rekstri og lenging
lána, jafnvel viðurkenning á því að
lánin þyrfti að gefa eftir.
Sjálfstæðisflokknum að
kenna
„Mér fínnst það mjög merkilegt
að SH skuli gera kröfu um gengis-
fellingu," sagði Svavar Gestsson,
menntamálaráðherra. „Það liggur
meðal annars fyrir frá nýlegn for-
stjóranefnd að slfkt væri einíiver
mesti ógreiði sem hægt væri að
gera útflutningsatvinnuvegunum
vegna þess hvað þeir em með mik-
ið bundið í erlendum skuldbinding-
um. Ég sé ekki að gengisfelling
leysi þennan vanda.“
Er Svavar var spurður álits á
orðum forsætisráðherra um að þjóð-
in hefði aldrei verið nær gjaldþroti,
sagði hann: „Það er rétt, Sjálfstæð-
isflokkurinn skilur svona við. Hann
stýrði síðustu ríkisstjóm og eftir
að hagvextinum mikla á árunum
1986 og 1987 lauk, bar Sjálfstæðis-
flokkurinn úrslitaábyrgð vegna þess
að hann hafði forystu í stjóminni.
Aldrei nær þjóðargjaldþroti, það er
yfirlýsingin eftir ellefu missera
stjóm Sjálfstæðisflokksins á
landinu."
Svavar Gestsson.
Svavar sagði að ýmsar skoðanir
væri hægt að hafa á því hvort raun-
gengi væri of hátt eða ekki, en
menn yrðu þá líka að svara því
hvemig ná ætti raungenginu niður,
með gengislækkun eða með milli-
færslu, eins og stjómin hefði gjam-
an talað fyrir. „Gengisfelling hefur
sem betur fer verið afskrifuð sem
úrræði, vegna þess að hún kemur
verðbólguhjólinu af stað. Með því
að heimta gengislækkun eins og
Sjálfstæðisflokkurinn gerir, eru
menn að bifja um verðbólgu og
hækkun á skuldunum sínum.“
Menntamálaráðherra sagði að
það væri augljóst mál að til frekari
efnahagsráðstafana þyrfti að grípa.
„Við höfum þegar rætt þetta í ríkis-
stjóminni, munum gera það áfram
og í ljósi reynslunnar af dánar-
dægri síðustu stjómar held ég sé
best að menn beri sig saman þar
áður en þeir fara að gefa stórar
yfirlýsingar út á við,“ sagði Svavar.
Gengisfelling nauðsynleg í
ágúst
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði að það
kæmi sér ekki á óvart að fiskvinnsl-
an bæði nú um gengisiækkun. „Það
lá fyrir I ágúst að þetta þyrfti að
gera,“ sagði Þorsteinn. „Ef um það
hefði tekist samstaða þá hefði
eflaust verið hægt að komast af
með minni gengisbreytingu en
núna. Vandinn verður því meiri og
erfíðari viðfangs sem hlutimir em
látnir dragast. F'yrri stjóm sprakk
á ágreiningi um þetta atriði. Sjálf-
stæðismenn vildu gera þessar ráð-
stafanir með gengisfellingu sem
uppistöðu. Framsókn og Alþýðu-
flokkur töldu ekki þörf að gera
neitt nema auka lán til sjávarút-
vegsins. Formaður Framsóknar-
flokksins viðurkenndi í gær að þess-
ari óábyrgu afstöðu hans hafi ráðið
að hann hafi setið í fílabeinstumi
og ekki gert sér grein fyrir hversu
alvarlegt málið var. Það er léttvæg
afsökun, vegna þess að öllum mátti
vera alvara málsins ljós.“
Þorsteinn sagði að nú væri að
koma fram að það hefði verið ærin
Albert Guðmundsson.
Guðrún Agnarsdóttir.
ástæða til að koma í framkvæmd
tillögum sjálfstæðismanna frá í
ágúst og september. „Raunar vom
þær það allra skemmsta sem hægt
var að ganga á þeim tíma. Við vor-
um að teygja okkur til samkomu-
lags við Framsókn og Alþýðuflokk,
sem ekkert vildu gera, og ekki var
skynsamlegt að ganga skemur í
haust sem leið.“
Þorsteinn sagði að gengisbreyt-
ing væri auðvitað ekki algild lausn
og bjargaði aldrei öllum málum.
„Þeir sem neita engu að síður að
horfast í augu við staðreyndir, eins
og núverandi ríkisstjóm virðist ætla
að gera, þeir em vísvitandi að sigla
þjóðinni í gjaldþrot," sagði Þor-
steinn. „Slíkt er alger óþarfí. Það
em að vísu erfiðleikar í þjóðfélaginu
en það þarf ekki að gerast nema
menn viíji beija höfðinu við stein-
inn.“
Margslungið
reikningsdæmi
Albert Guðmundsson, formaður
Borgaraflokksins, sagðist ekki vera
trúaður á gengisfellingu. „Gengis-
felling er margslungið dæmi,“ sagði
Albert. „Hvað þýðir gengisfelling
fyrir 150 milljarða þjóðarskuld?
Hvað gefur svo aftur sá gjaldeyrir,
sem við getum aflað við gengis-
lækkun? Segjum svo að 10% græð-
ist í gjaldeyristekjum, en hins vegar
yrði tapið 20% af skuldum í krónu-
tölu. Hvaða vit er þá í gengislækk-
un?“
Albert sagði að til þess að rétta
hag útflutningsgreinanna þyrfti að
afnema lánskjaravísitöluna, eins og
hann hefði raunar marglagt til er
hann sat í ríkisstjóm. „Nú virðist
vera komið að því sem ég sagði þá,
að það myndi nálgast þjóðargjald-
þrot. Það er alvarlegt mál þegar
forsætisráðherra viðurkennir það,"
sagði Albert. „Þetta er bara dæmi,
sem þarf að reikna út. Hvað þýðir
gengislækkun fyrir þjóðfélagið? All-
ar atvinnugreinar em hluti af einni
heild, og það þarf að reikna út hvort
heildin þolir það sem ein grein er
að fara fram á. Eins og gengis-
fellingin var framkvæmd síðast var
Þorsteinn Pálsson.
felling ein og sér leysti vanda út-
flutningsgreinanna. „Mér finnst
það furða og jaðrar við ábyrgðar-
leysi að þeir menn sem svo lengi
hafa farið með þessi mál skuli hafa
látið þau þróast í þetta öngþveitis-
ástand án þess að grípa í taum-
ana,“ sagði Guðrún. „Það er enn
furðulegra að slíkt skuli geta gerst
á þeim tíma þegar hvert metafla-
árið rekur annað. Gengisfelling ein
mun reynast fyrirtækjum í útflutn-
ingsgreinum misjafrilega vel. Þeir
sem verst em settir og skulda meira
en þeir eiga em ekki bættari þótt
þeir fái fleiri íslenskar krónur fyrir
afurðir sfnar, þar sem skuldir þeirra
munu jafnframt hækka að sama
skapi, bæði innlendar og erlendar."
Guðrún sagði að ef til gengis-
fellingar kæmi væri nauðsynlegt
að draga úr áhrifum hennar með
hliðarráðstöfunum, bæði vegna af-
komu útflutningsgreinanna og
vegna launafólks og afkomu heimil-
anna. „Úrræði í þeim efnum em til
dæmis að afnema matarskattinn
og hækka skattleysismörk til þess
að mæta þeim þrengingum sem á
launafólki myndum mæða,“ sagði
hún. „Það væri fráleitt að leyfa til
dæmis vöraverði að hækka í kjölfar
gengisfellingar en viðhalda launa-
frystingu og afnema samningsrétt."
Guðrún sagði að ferskfiskút-
flutningur og Ijármagnskostnaður
hefðu mikil áhrif á rekstur fisk-
vinnslunnar, og því hlyti að þurfa
að líta til þeirra ekki síður en til
hagræðingar fyrirtækja, þegar
hugað væri að því að bæta rekstur
fiskvinnslunnar. „Það er ekki úr
vegi þegar talað er um þjóðargjald-
þrot að leiða hugann að því á hveiju
við lifum í raun og vem og hvemig
við stöndum að þeim atvinnuvegi,
sem er undirstaða lífs okkar í
landinu," sagði Guðrún.
Jón Sigurðsson.
Steingrímur Hermannsson.
hún bara samkomulag milli pólití-
skra afla. Einn vildi þetta og annar
hitt og svo var bara sest niður og
greidd atkvæði um hver gengis-
lækkunin ætti að vera. Það er ekki
hægt að ganga svona fram hjá stað-
reyndum."
Eðlileg krafa
Guðrún Agnarsdóttir, þingmaður
Kvennalistans, sagði að ekki væri
vafi á því að gengið 'væri of hátt
skráð, og skiljanlegt væri að ósk
kæmi frá útflutningsatvinnugrein-
unum um lagfæringu. Hún lét hins
vegar í ljós efasemdir um að gengis-
SH krefst gengisfellingar og harðra hliðarráðstafana:
Hallast frekar
að gengissigi
- segir Gunnar J. Friðriksson formaður VSÍ
„EKKI er hægt annað en að taka
undir þá skoðun að kostnaður
hér sé það hár að útflutnings-
og samkeppnisgreinar geti ekki
staðið undir þessu gengi til
lengdar," sagði Gunnar J. Frið-
riksson formaður Vinnuveit-
endasambands íslands þegar leit-
að var álits hans á ályktun félags-
fundar SH í fyrradag þar sem
talað var um leiðréttingu á gengi
jafiihliða ströngum hliðarráð-
stöfunum.
„Ég get því tekið undir það að
gengið sé rangt skráð,“ sagði Gunn-
ar. „Hinsvegar em menn sammála
um að tilgangslaust sé að fella
gengið ef allur kostnaður fylgir
strax í kjölfarið. Aðalspumingin er
því hvemig best verði að þessu stað-
ið án þess að verðbólgan fari af
stað. Því verðbólgan er höfuðmein-
ið. Ég hallast frekar að gengissigi
á legri tíma en gengisfellingu, held
Gunnar J. Friðriksson
að að muni hafa minni áhrif til
hækkunar á verðlaginu," sagði
Gunnar.