Morgunblaðið - 18.11.1988, Side 33

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1988
33
Aðalfundur Landssambands íslenzkra útvegsmanna:
Auknar lántökur
eða skuldbreytíngar
leysa vandann ekkí
Þær geta þó verið góðra gjalda verðar og óhjákvæmilegar
Halldór Ásgrímsson, sjávarút-
vegsráðherra, sagði meðal ann-
ars í ávarpi sinu á aðalfundi LÍÚ
í gær, að forsendur fyrir lán-
veitingum vegna nýrra skipa eða
verulegra endurbóta á eldri skip-
um væru nú brostnar vegna sam-
dráttar í afla. Jafnframt yrði að
kanna með hveijum hætti beina
mætti fyrirsjáanlegum sam-
drætti í stærð fiskiskipaflotans
að þeim hluta hans sem mest
veiðir af smærri fiski. Halldór
kom víða við í ávarpi sínu, en
um úrræði til lausnar vanda sjáv-
arútvegsins sagði hann:
„Það er engum vafa undirorpið
að við mikinn efnahagsvanda er nú
að etja. Á honum þarf að taka eins
og svo oft áður. Víst er að miklu
máli skiptir fyrir framtíðina hvemig
til tekst. Að því er sjávarútveg varð-
ar lýsir þessi staða sér einkum í
minnkandi afraksturgetu físki-
stofna, of mikilli fjárfestingu í veið-
um og vinnslu og síhækkandi kostn-
aði við framleiðslu án þess að af-
urðaverð hafi hækkað að sama
skapi. Þessir örðugleikar eru á eng-
an hátt bundir við sjávarútveg. Fjöl-
margar aðrar greinar atvinnulífsins
eiga við erfiðleika að etja vegna
þensiu og ofQárfestingar. Lausn á
vanda sjávarútvegsins hlýtur -
vegna mikilvægis hans í þjóðarbú-
skapnum - að vera lykillinn að
bættum hag annarra greina. Því
verður ekki hjá því vikist að taka
á honum.
Eitt af sérkennum okkar íslend-
inga er að við viljum búa við ör-
yggi og allsnægtir nútíma iðnríkja
en jafnframt sveigjanleika og aga-
leysi veiðimannaþjóðfélagsins.
Stjómmálamenn em ýmist bomir
hörðum sökum fyrir ofstjóm eða
afskiptaleysi - og er ekki gott að
segja hvort er álitið verra. Ef stjóm-
völd ætla að grípa í taumana er
sagat að þar gæti tilhneigingar til
miðstýringar og alræðis og athafna-
frelsi og frumkvæði einstakling-
anna sé heft. Grípi stjómvöld hins
vegar ekki til aðgerða em þau sök-
uð um sofandahátt og dugleysi.
Algengt er að stór hagsmunasam-
tök komi saman og telji sitt megin
viðfangsefni vera að skamma
stjómvöld á hveijum tíma - ýmist
fyrir afskipasemi eða aðgerðarleysi.
í erfiðum málum næst ekki
árangur nema með samvinnu þeirra
aðila sem málin varða. Slfk sam-
vinna næst oft þegar mest á reyn-
ir. Stjónvöldum ber að hafa forystu
um mikilvæg þjóðfélagsmál en það
er jafnframt skylda hagsmunasam-
taka að vinna að úrlausn þeirra. Á
þessari stundu er ekki aðalatriði
hveijir eiga að framkvæma hlutina
heldur hvað eigi að gera og hvemig
við náum samstöðu.
Hvað er þá til ráða? Ég hef eng-
in töframeðöl fram að færa. Við
losnum ekki úr þessum þrengingum
með auknum lántökum eða skuld-
breytingum þó þær geti verið góðra
gjalda verðar og oft á tíðum óhjá-
kvæmilegar. Hlutfall milli gjalda
og tekna þarf að breytast. Ymsar
almennar leiðir hafa verið ræddar
á síðustu mánuðum og ætla ég
ekki að fjölyrða um þær hér. Marg-
víslegar sértækar aðgerðir eru þó
forsenda þess að rétta megi hag
sjávarútvegsins. Sumar þessara
aðgerða verða aðeins framkvæmdar
af rekstraraðilum sjálfum en aðrar
af stjómvöldum. Ég vil taka fram
nokkur atriði sem em mikilvæg i
þessu sambandi.
Á næstu árum verði ekki
lagt út í Ijárfestingar vegna kaupa,
nýsmíði eða meiriháttar endurbóta
á fiskiskipum.
Leitast verði við að lækka
útgerðarkostnað með sameiningu
veiðiheimilda þannig að takmarkað-
ur afli verði sóttur með sem minnst-
um tilkostnaði.
í fiskvinnslu verði leitast við
að sameina fyrirtæki og auka sam-
vinnu þeirra þannig að fjárfesting
nýtist betur og sérhæfing aukist.
Einingis verði íjárfest í fískvinnslu
til að ná þessu markmiði.
Aðilar í sjávarútvegi komi á
fót aflamiðlun er stuðli að jöfnu
framboði á óunnum físki til útflutn-
ings og miðlun afla milli landshluta
og einstakra byggðarlaga.
' Verðmætasköpun verði
aukin með því að fullnýta allan afla
og koma í veg fyrir að verðmætum
sé hent.
Sjávarútvegsfyrirtæki hafi
samvinnu um að koma á öflugu
eftirliti með kostnaði í atvinnu-
greininni. Mikilvægt er að aðhald
sé með útgjöldum og samvinna um
eftirlit á þessu sviði getur örugglega
stuðlað að lækkuðum kostnaði.
Aðhalds og spamaðar verði
gætt í rekstri ríkis, ríkisstofnana
og annarra opinberra aðila í sam-
ræmi við aðstæður atvinnulífsins
og þannig dregið úr þenslu.
Lánadrottnar hinna verst
settu fyrirtækja í sjávarútvegi, jafnt
bankar sem vipskiptaaðilar, gefi
eftir hluta af kröfum sínum eða
breyti þeim í víkjandi lán. Skulda-
staða margra sjávarútvegsfyrir-
tækja er slík að þau koma aldrei
til að standa undir greiðslum á öll-
um sínum skuldbindingum. Er það
öllum aðilum til hagsbóta að horf-
ast í augu við þessa staðreynd og
gefa eftir hluta af kröfum á hendur
þeim fyrirtælqum er að öðru leyti
hafa rekstrargrundvöll.
Markvisst verði stefnt að
aukinni fullvinnslu afla og einskis
látið ófreistað að afla nýrra og betri
markaða fyrir sjávarafiirðir okkar.
Lögð verði á það áherzla að tryggja
að afurðir njóti hvarvetna bestu
tollkjara og verði í því skyni meðal
annars teknar upp viðræður við
Efnahagsbandalag Evrópu.
Margt fleira má nefna í þessu
sambandi en ég læt hér staðar num-
ið. Óhjákvæmilegt er að kjör manna
skerðist á næstunni og allar kröfur
um launahækkanir eru gjörsamlega
óraunhæfar við núverandi aðstæð-
ur. Miklu skiptir hins vegar að þol-
anleg sátt geti tekist um kjaramál
Morgunblaðið/Sverrir
Kristján Ragnarsson býður Halldór Ásgrímsson velkominn á aðla-
fundinn.
milli aðila vinnumarkaðarins. For-
senda þess að það geti orðið er að
allar aðrar leiðir til að draga úr
kostnaði og auka tekjur séu jafn-
framt reyndar enda þótt margar
þeirra kunni að virðast torsóttar og
sársaukafullar. Augljóst er að
einskis má láta ófreistað til að
bæta stöðuna og við erum ekki í
aðstöðu til að útiloka eitt eða neitt
í þeim efnum. Á það jafnt við um
það sem hér hefur verið nefnt og
það sem ónefnt er.“
Verðum að hafa áhrif á
skoðanamyndun innan EB
- segir Brynjólfur Bjarnason
„SEGJA mætti sem svo að sú fiskveiði þjóð í Norður-Atlantshafi,
sem verður fyrst til að gerast meðlimur í Evrópubandalaginu, muni
njóta góðs, í það minnsta af markaðsaðstöðu og heldur torvelda að
aðrir komist að eða fái sér samninga. Við skulum ekki standa grand-
varalaus frammi fyrir því að Norðmenn eru komnir mun lengra í
því að móta afstöðu sína en við. Þeir segja einfaldlega að þau vanda-
mál, sem þeir áttu við að stríða árið 1972, þegar þjóðaratkvæða-
greiðslan fór fram, séu ekki til staðar lengur. Opinberar sem óopin-
berar yfirlýsingar forystumanna í Norregi hafa að undanförnu geng-
ið út á það, að þeir ættu að gerast meðlimir í Evrópubandalaginu.
Jafiivel er talið að innan sjávarútvegsins séu 60% aðila orðin sam-
þykk,“ sagði Brynjólfúr Bjarnason, forstjóri Granda, meðal annars
í erindi sinu um EB á aðalfúndi LÍU.
„ Innan EFTA eru aðeins 6 þjóð-
ir, svokallaðar jaðarþjóðir. Auk ís-
lands eru það Noregur, Finnland,
Svíþjóð, Austurriki og Sviss," sagði
Biynjólfúr. „Mikið starf hefur verið
unnið af hálfu EFTA við að reyna
að samræma sjónarmið Evrópu-
bandalagsins og aðildarríkja EFTA.
Það er hins vegar töluverð hræðsla
innan EFTA-ríkjanna um að dragist
tengslin við Evrópubandalagið úr
hömlu, muni fyrirtæki flytja sig inn
í bandalagið og þar með á heima-
markað Evrópubandalagsins. Það
er einmitt sú þróun sem hefur átt
sér stað, til að mynda í Svíþjóð, þar
sem gífurlegur fjöldi fyrirtækja
hefur stofnað ný fyrirtæki eða
keypt til dæmis þýzk fyrirtæki til
að koma starfsemi sinni inn á mark-
aðinn. Hvað höfum við íslendingar
keypt mörg fyrirtæki erlendis?
Margir halda því fram að í framt-
íðinni verði það mikið óhagræði
fyrir ísland og Noreg að vera utan
við bandalag 12 landa, þar sem eru
300 lög og reglur og þurfa alltaf
að vera að sækja um undaþágu.
Við höfum að vísu bókun 6, sem
Norðmenn hafa ekki, en þegar
spurzt er fyrir í Brussel, hveijir séu
lfklegastir til að gerast næstu með-
limir í Evrópubandalaginu, virðast
oftast vera nefnd löndin Austurríki
og Noregur. Við skulum gera okkur
fullkomna grein fyrir því, að gerist
Skiptar skoðanir um út-
flutning á ferskum físki
SKIPTAR skoðanir um ýmis mál
eru meðal fúlltrúa á aðalfundi
Landssambands íslenzkra út-
vegsmanna, sem hófst í gær. Þar
má meðal annars nefna afstöð-
una tíl útflutnings á ferskum
fiski. Kristján Ragnarsson, for-
maður LÍÚ setti fimdinn og sjáv-
arútvegsráðherra ávarpaði fund-
armenn. Nokkur erindi voru
síðan flutt og síðdegis skiptu
menn sér i starfsnefndir til að
móta ályktanir fúndarins.
Árdegis í dag munu starfsnefnd-
ir síðan kynna ályktanir sínar og
þær ræddar og afgreiddar. Fúndin-
um líkur síðdegis með því að sam-
tökin kjósa sér stjóm.
Starfsnefndir fundarins era þijár
og fjalla um skipan fískveiða;
rekstrarskilyrði og afkomu fisk-
veiðiflotans og sölu á ferskum fiski
erlendis. Á nýafstöðnu Fiskiþingi
var samþykkt tillaga þess efnis að
leyfi til útflutnings á ferskum físki
skyldi miðað við ákveðið hlutfall af
heildarkvóta. Skiptar skoðanir eru
um þetta og era Vestmannaeyingar
einkum á móti þessu fyrirkomulagi.
Norðmenn meðlimir í Evrópubanda-
laginu, munu þeir, eðli málsins sam-
kvæmt, ekki vera vinir okkar í að
aðstoða okkur í samningum og sér-
kjöram við bandalagið. Eðlilega
munu þeir hugsa um eigin hags-
muni og koma allri sinni sjávarút-
vegsframleiðslu hindranarlaust inn
á markað og heldur leggja því
máli lið að gera okkur erfiðara fyr-
ir eins og reyndin hefur orðið eftir
inngöngu Spánar í Bandalagið.
Mundum við Islendingar ekki hugsa
eins um eigið skinn? Því mætti segja
sem svo að sú fiskveiði þjóð í Norð-
ur-Atlantshafi, sem verður fyrst að
gerast meðlimur í Evrópubandalag-
inu, muni njóta góðs, í það minnsta
af markaðsaðstöðu og heldur tor-
velda að aðrir komist að eða fái sér
samninga. Við skulum ekki standa
grandvaralaus frammi fyrir því að
Norðmenn era komnir mun lengra
í því að móta afstöðu sína en við.
Þeir segja einfaldlega að þau
vandamál, sem þeir áttu við að
stríða árið 1972, þegar þjóðarat-
kvæðagreiðslan fór fram, séu ekki
til staðar lengur. Opinberar sem
óopinberar yfirlýsingar forystu-
manna í Noregi hafa að undanfömu
gengið út á það, að þeir ættu að
gerast meðlimir í Evrópubandalag-
inu. Jafnvel er talið að innan sjávar-
útvegsins séu 60% aðila orðin sam-
þykkir.
Hvað er okkur fært í þessari
stöðu? Ég held að við eigum sem
fyrst að laga hagkerfí okkar sem
mest að því, sem er að gerast í
Evrópu, til að mynda með afnámi
hindrana á Qármagnsflutningi og
viðskiptahindranum. í raun er þetta
hluti af breytingu, sem er að verða
á efnahagskerfi heimsins og engin
ástæða til þess að loka sig af. Við
eigum að reyna að fylgjast rækilega
með framnvindu í Evrópubandalag-
inu og kynna því sérstöðu okkar
og vandamál. Éf til vill má leysa
sum af þeim með tvíhliða viðræðum
eða samningum, því í dag hafa
Svisslendingar um 115 samninga
við Evrópubandalagið og ef til vill
kemur það mörgum á óvart, en
Norðmenn hafa um 50 samninga
Brynjólfúr Bjaraason
við Evrópubandlagið í dag. Þeir
hafa reyndar haft fulltrúa í sjvarút-
vegsmálum við Evrópubandalgið
frá árinu 1965. Rika áherzlu verð-
um við að leggja á, að atvinnulífið
ráði nú þegar starfsfók til að fylgj-
ast með og hafa áhrif á skoðana-
myndun í höfuðstöðvum Evrópu-
bandalagsins.
I lok þessarar hugleiðingar væri
ekki úr vegi að velta því fyrir sér
hver framtíð Evrópubandalagsins
verður. Mun vemdarstefnu verða
beitt eftir 1992, sem gerir þjóðum
utan bandalagsins erfiðara fyrir?
Margir halda því fram, meðal ann-
ars Bandaríkjamenn og Japanir.
Um það höfum við lesið í blöðum
undanfarið. Þessu halda þeir banda-
lagsmenn ekki fram og ítreka að
þeir séu ekki að loka svæðinu. Ein-
hveija vantrú hafa sumir á þessum
fyrirheitum, sem sést á gífurlegri
Qárfestingu utanbandalagsþjóða í
þeim tilgangi að koma sér inn á
markaðinn fyrir 1992. Að vísu er
ég ekki nógu kunnugur öllum atrið-
um er þar eiga sér nú stað, en um
sumt er líkt nú og með hemaðar
og útfærslustefnu frönsku bylting-
arinnar og Napoleons, sem stóð
yfir í um tveggja áratuga skeið og
er ríkjandi áhrifavadlur í stjóm-
málasögu Evrópu. Þann 21, nóvem-
ber 1806 setti Napoleon í fram-
kvæmd meginlandskerfið um sam-
einingu Evrópu, líkt og Hitler ætl-
aði sér, báðir með vopnum og báðir
áttu einn svarinn andstæðing, sem
að lokum vann. Ef til vill er eilítil
samlíking að eiga sér stað nú því
kona nokkur brezk að nafni Marg-
aret Tatcher hefur nú hafið baráttu
gegn pólitískri sameiningu Evrópu.
Napoleon setti meginlandsbannið
einmitt í þeim tilgangi að klekkja
á Bretum. Hver veit.“