Morgunblaðið - 28.12.1988, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. DESEMBER 1988
%
Ljósmynd/Iðnþróunarsjóður/Ragnar Th.
Frá verksmiðju G. Ólafssonar hf. IJnnið við áfyllingu frjósemislyfs i gerilsneyddu umhverfi.
Ljósm./B. Jónsd.
Höfundur að störfum við fínhreinsun frjósemishormóns. Súlan skil-
ar álíka verðmæti á keyrslu og stóra iðnaðarsúlan.
nýyrðið líftækni er nefnt? Stjórn-
málamenn í mörgum löndum fóma
höndum og segja: Ja, þetta verðum
við að fá. Þetta er atvinnugrein sem
við verðum að bæta við. Hver er
ástæðan fyrir þvi að líftæknin er
svona vinsæl? Svarið við spuming-
unum er náttúrulega hagnaðarvon.
Genentech í Bandaríkjunum seldi
Tissue Plasminogen Activator, sem
er nýtt lyf við blóðtappa og fram-
leitt með erfðatækni, fyrir um 3
milljarða ísl. kr. á fyrstu sex vikun-
um eftir að leyfí fékkst fyrir sölu
þess. Ekkert lyf í sögu lyfjaiðnaðar-
ins hefur selst jafnt hratt. Búist er
við áframhaldandi vexti fyrirtækis-
ins og fimmföldun í árssölu á næstu
fímm ámm. Svipuð bjartsýni ríkir
um mörg önnur líftæknifyrirtæki í
Bandaríkjunum. En hvemig horfa
þessi mál við hjá okkur? Þegar
líftækniumræðan reist sem hæst
auglýsti Þjóðviljinn kílóið af hreinu
iðnaðarensími úr þroskslógi á
100.000 kr. Viðskiptablað Morgun-
blaðsins hafði nýlega eftir dr. Jak-
obi Kristjánssyni á Iðntæknistofnun
að kílóið af hitaþolnum ensímum
til nota í mælisett kosti yfír 500
milljónir króna. Þetta eru háar töl-
ur. En tandurhreint hryssuhormón
slær þessu öllu saman við. Þar er
kílóið út úr búð selt á
100.000.000.000 kr. Jú, þetta er
rétt lesið. Kílóið á 100 milljarða!
Það jafngildir nokkum veginn öllum
erlendum skuldum íslendinga. Þessi
samanburður er þó meira til gam-
ans, því engin hætta er á að nokk-
ur mundi vilja kaupa kíló af fjór-
semishormóni. Það er yfírleitt selt
í 50 míkrógramma skömmtum og
til að hafa upp í eitt kíló þyrfti að
safna blóði úr um 500 þúsund
hryssum. Verðsamanburðurinn
sýnir þó glöggt muninn á lyflafram-
leiðslu og framleiðsiu iðnaðar-
ensíma og skýrir einnig að hluta
þá áherslu sem verið er að leggja
á þróunlíftækni út um allan heim.
Við íslendingar höfum fram að
þessu eingöngu notað einn þáttinn
af nýju líftækninni til framleiðslu
eða væntanlegrar framleiðslu. Það
er framþróunin í aðferðafræði sem
skapar möguleika á hreinun lífefn-
anna og þar með notkun. Erfða-
tæknin og mótefnatæknin mun
verða að bíða enn um stund, því
ólíklegt er að fyrirtæki geti sjálft
staðið undir þeim kostnaðarsömu
rannsóknum og þróun sem þessi
svið krefjast. Og þá er spurt: Hvaða
möguleika höfum við í samkeppni
á heimsmarkaði ef við getum ekki
beitt fullkomnustu aðferðum
líftækninnar? Hluti svarsins er að
við verðum að fínna hráefni sem
aðrar þjóðir hafa ekki greiðan að-
gang að. Þau hráefni eru til dæmis
fiskurinn og einnig örverur úr hver-
um. Einnig er það óvíða í siðmennt-
uðum löndum sem hross ganga í
stóði og því höfum við í okkar
hrossastóði aðgang að hráefni sem
aðrir þurfa að flytja um langan
veg. Að auki hefíir íslenskt búfé
verið vemdað gegn erlendum sjúk-
dómum sem veldur því að margir
erfiðir sjúkdómar eru óþekktir.
Vegna þess er nær víst að lyf unn-
ið úr búfé er ekki mengað af hættu-
legum vírusum eða öðram skaðleg-
um smitberam og það eykur sölu-
möguleikana.
Ef sverð þitt er stutt...
Á áranum 1985—1987 hefur
alríkisstjóm Bandaríkjanna varið
um 360 milljörðum ísl. kr. í rann-
sóknir innan líftækni og einstök
fylki bætt við um einum tuttugasta
af þeirri upphæð. Samanburður er
okkur Íslendingum í óhag því al-
kunna er að á meðan aðrar tækni-
væddar þjóðir eyða um 1,5—3% af
þjóðartekjum í almennar rannsóknir
höngum við í um 0,8%. Þó hefur
veralegt átak til styrktar líftækni
verið gert. Á þriggja ára tímabili,
frá 1985, hefur ríkið varið um 120
milljónum ísl. kr. í líftæknirann-
sóknir og Reykjavíkurborg bætt við
um einum tíunda þeirrar upphæðar.
Sú vafasama hefð hér á íslandi
að spara við sig í framlögum til
rannsókna, getur reynst líftækni-
fyrirtækjum ijötur um fót. Fyrir-
tækin byggjast á því, miklu frekar
en önnur, að breyta ávöxtum rann-
sókna í tekjur. Erlendis er algengt
að kostnaður við rannsóknir og þró-
un hjá líftæknifyrirtækjunum sé um
40% af væntanlegum tekjum. Á
íslandi er ekkert fyrirtæki sem
byggir eingöngu á líftækni. G.
Olafsson hf. er það fyrirtæki sem
kemst næst því og þar er rannsókn-
arkostnaður innan líftæknideildar
áætlaður um 35% af væntanlegum
tekjum. Þá era grannrannsóknir,
sem tengjast hormónaverkefninu
og era styrktar af Vísindasjóði,
taldar með. Hjá Lýsi hf. er sam-
bærileg tala fyrir líftæknihluta fyr-
irtækisins áætluð um 30%. Þessar
tölur era fjallháar miðað við
íslensku hefðina og virðast benda
til þess að fyrirtækin sem nýta
líftækni átti sig á mikilvægi rann-
sókna fyrir starfsemina.
Á íslandi er engin hefð í fram-
leiðslu lífefna sem hægt er að
byggja á. Þekking og reynsla innan
sviðsins er takmörkuð og á sumum
sviðum fyrirsjáanlegur Skortur á
hæfu fólki. Stóra líftækniverkefnið
hefur veitt okkur fæmi í hreinsun
próteina og ræktun örvera en í til-
tölulega litlu magni. Stærra átaks
er þó þörf ef á að takast að bijót-
ast inn í heim mótefna- og erfða-
tækni. Hjá okkur má segja að innan
líftækninnar sé sverðið helst til stutt
og eina ráðið, eins og Spartveijanna
forðum, er að ganga feti framar.
Líftæknin verður þó ekki byggð
á ríkisfjármagni og menntun einni
saman. Hugvitið orkar litlu þegar
reynsluna vantar. Ef til vill ræður
mestu um framtíð líftækni á íslandi
hvemig þeim fyrirtækjum vegnar
sem þegar era komin af stað.
Höfiwdur er lífefnafræðingur og
hefiir starfað um irabil i Banda-
ríkjunum. Síðastliðin tvöárhefur
hann unnið að líftækniverkefhum
á íslandihjá Raunvísindastofhun
Háskólans oghjá G. Ólafssyni hf.
Skoðanirsem koma fram eru höf-
undar.
■Xvöfaldur
* '*• tudag
Bryndís Halla
Gylfadóttir
Bátalón óskar effcir
gjaldþrotaskiptum
FORRÁÐAMENN skipasmíðastöðvarinnar Bátalóns hf. í Hafiiarfirði
hafa óskað eftir að fyrirtækið verði tekið til gjaldþrotaskipta. Skipt-
aráðandi í Hafnarfirði hefiir málið til meðferðar en úrskurður hef-
ur ekki verið kveðinn upp. Að sögn Jóhannesar Sigfussonar fram-
kvæmdastjóra Bátalóns er áætlað að skuldir séu um 15 milljónir
umfram eignir og er þá miðað við tryggingamatsverð eigna. Starfs-
menn fyrirtækisins eru um 35 talsins.
Að sögn Jóhannesar Sigfússonar
mátu eigendur félagsins stöðu fyrir-
tækisins þannig að rekstrargrand-
völlur væri ekki fyrir hendi og til
einskis hefði verið að sækja um
greiðslustöðvun. Hann sagði að
tvennt hefði orðið til að kippa
rekstrargrandvelli undan fyrirtæk-
inu; hár íjármagnskostnaður og tap
á raðsmíðaverkefni, sem fyrst og
fremst mætti rekja til breytinga á
kvótareglum í september 1987.
Fyrir þann tíma hafí bátar undir
tíu brúttórúmlestum verið utan
kvótakerfís og einungis verið
bundnir af fáeinum banndögum. í
september 1987 hefði hins vegar
verið ákveðið að þessum bátum
yrði úthlutað 125 tonna kvóta. „Það
var alltof lítið til að þessi útgerð
gæti staðið undir sér,“ sagði Jó-
hannes. Hann sagði að fyrir breyt-
inguna hefði fyrirtækið verið búið
að gera samninga um byggingu
nokkurs ijölda 9,9 tonna stálbáta
en þarna hefði forsendum verið
kippt undan þeim samningum.
Vinningstölurnar 23. des. 1988.
Heildarvinningsupphæð: Kr. 2.707.624,-
Þar sem enginn var með 5 réttar tölur á föstudaginn var,
færist 1. vinningur sem var 2.314.614,- yfir á 1. vinning á
föstudaginn kemur.
BÓNUSTALA + 4 tölur réttar kr. 401.675,- skiptast á 5 vinn-
ingshafa, kr. 80.335,- á mann.
Fjórar tölur réttar kr. 692.820,- skiptast á 135 vinningshafa,
kr. 5.132,- á mann.
Þrjár tölur réttar kr. 1.613.129,- skiptast á 4.703 vinnings-
hafa, kr. 343,- á mann.
Dregið verður í lottóinu föstudaginn
30. desember klukkan 20.30.
Sölu þann dag lýkur klukkan 20.15.
Gleðilegt nýár.
Leikandi og létt! Upplýsingasími: 685111