Morgunblaðið - 30.03.1989, Qupperneq 23

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MARZ 1989
jfrlutíiíb1
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Aukafjárveitingar
Samkvæmt ríkisreikningi
fyrir árið 1987 námu út-
gjöld A-hluta ríkissjóðs 51.584
milljónum króna. Þetta er
5.712 m.kr. og 12% hærri íjár-
hæð en fjárlög viðkomandi árs
stóðu til.
í forsendum fjárlaga fyrir
árið 1987 var gengið út frá
7% launahækkun frá upphafi
ársins til meðaltals þess. I
reynd hækkuðu laun opinberra
starfsmanna hinsvegar um
19%. Launahækkanir ársins
skýra þó aðeins hluta um-
framútgjalda. Aukafjárveit-
ingar 1987 námu 3.792 m.kr.,
auk viðbóta við fjárlagaheim-
ildir vegna launabreytinga,
sem vóru 1.821 m.kr. Utgjöld
ríkissjóðs á greiðslugrunni
þetta ár reyndust 28,9% hærri
1987 en árið áður.
Fyrir liggja bráðabirgðatöl-
ur um afkomu ríkissjóðs 1988.
Rekstrarafkoman er neikvæð
um 7.200 m.kr. Samkvæmt
fréttatilkynningu fjármála-
ráðuneytisins fóru heildarút-
gjöld ríkissjóðs rúmlega fjór-
um milljörðum fram úr fjárlög-
um en ríkissjóðstekjur reynd-
ust nálægt þrem milljörðum
króna lægri en gert var ráð
fyrir.
Pálmi Jónsson alþingismað-
ur, sem sæti á í fjárveitinga-
nefnd, segir skýringu ráðu-
neytisins á hinni neikvæðu
rekstrarstöðu ranga. „Tekjur
ríkissjóðs á síðasta ári vóru
rúmlega 80Ö m.kr. hærri en
fjárlög gerðu ráð fyrir,“ segir
þingmaðurinn í viðtali við
Morgunblaðið, „en hinsvegar
lægri en ráðherrann vonaðist
eftir.“ Gjöldin hafí á hinn bóg-
inn reynst 8 milljörðum og 56
milljónum króna hærri en fjár-
lög gerðu ráð fyrir, en hluta
þessara umframgreiðslna
megi rekja til verðlags- og
launabreytinga.
Pálmi Jónsson segir í við-
talinu við Morgunblaðið að
tekjur ríkisins á sl. ári hafi
numið 25,4% af landsfram-
leiðslu, sem er svipað hlutfall
og verið hafi allan áratuginn
og nærri 2% hærra en 1987.
A hinn bóginn hafí útgjöld
ríkissjóðs numið 28,2% af
landsframleiðslu, sem er hæsta
eyðsluhlutfallið á þessum ára-
tug og 3,3% hærra en árið á
undan.
Fjárlög, sem setja ríkis-
búskapnum tekju- og eyðs-
luramma, og lánsfjárlög, sem
kveða á um innlendar og er-
lendar lántökur, hafa_ staðizt
illa hin síðari árin. Ástæðan
er að hluta til óvissa og óstöð-
ugleiki í efnahagsmálum þjóð-
arinnar, einkum í launa- og
verðlagsmálum, sem ríkisvald-
ið hefur þó meiri og minni
áhrif á. En sýnt er jafnframt,
að framkvæmdavaldið hefur
ekki haldið sig sem skyldi inn-
an fjárlagarammans. Þannig
þykja aukafjárveitingar hærri
en góði hófí gegnir hin síðari
árin.
Friðrik Sophusson alþingis-
maður sá ástæðu til þess að
bera fram sérstaka fyrirspum
á Alþingi til íjármálaráðherra
um aukafjárveitingar ráðherr-
ans, veittar á tímabilinu 1.
október til 31. desemeber sl. í
svari ráðherra kom fram að á
þessum síðasta fjórðungi liðins
árs „voru veittar formlegar
greiðsluheimildir umfram fjár-
lög fyrir alls 1.450.226 þús-
undir króna ...“ Stærstur
hluti aukafjárveitinganna, eða
um 470 m.kr., tengist efna-
hagsaðgerðum ríkisstjómar-
innar. Annar stór hluti, 370
m.kr., er vegna niðurskurðar
á búfé og endurgreiðslu á jöfn-
unargjaldi. Einnig kemur við
sögu hallarekstur heilbrigðis-
stofnana, uppbætur á lífeyri
opinberra starfsmanna, bið-
laun og sitt hvað fleira.
Spuming er hvort ekki sé
hægt að vanda betur opínbera
áætlanagerð, sem að baki býr
fjárlögum og lánsfjárlögum.
Lög — hvers eðlis sem eru —
þurfa að vera þann veg úr
garði gerð að þau standist, að
þau sé hægt að halda. Fjárlög
og lánsfjárlög hafa að vísu
nokkra sérstöðu í þjóðfélagi
tíðra og á stundum ófyrirséðra
efnahagssveiflna, þar sem
verðbólga er jafn mikil og raun
hefur borið vitni um. En það
eykur ekki virðingu fyrir lög-
um almennt, ef ríkisvaldið fer
langt út fyrir fjárlagaramma
ríkisbúskaparins ár eftir ár.
Spurning er jafnframt,
hvort ekki sé tímabært að setja
framkvæmdavaldinu þrengri
skorður en nú eru um ákvörð-
un aukafjárveitinga. Þær em
oftlega óhjákvæmilegar. Um
það er ekki deilt. En í ljósi
reynslunnar undanfarið hlýtur
hinn almenni skattborgari að
vænta þess að þjóðkjömir
þingfulltrúar endurskoði gild-
andi reglur að þessu leyti.
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ 40 ÁRA
Minningar frá
marslokum 1949
„En ég var sannfærður
um fleira eftir þennan
minnisstæða dag. Ég
var sannfærður um að
þarna hafði verið gerð
skipuleg tilraun til þess
að beita ofbeldi og
koma þannig í veg fyrir
að alþingi fengi að af-
greiða málin eins og lög
og reglur stóðu til.
Ég var sannfærður
um að það hafði átt að
greiða atkvæði með
grjóti á götum úti í
staðinn fyrir handa-
uppréttingu í sölum al-
þingis.“
eftír Gísla Jónsson
Þess er nú minnst, að 40 ár
eru liðin frá því að Atlantshafs-
bandalagið var stofiiað. Af því
tilefiii birtist hér í blaðinu
greinaflokkur um aðild íslands
að bandalaginu og stöðu þess.
Er fyrsta greinin birt í dag 30.
mars, en þann dag fyrir 40 árum
gerðu andstæðingar aðildarinn-
ar árás á Alþingishúsið. í næstu
viku birtast síðan greinar eftir
Einar Benediktsson sendiherra,
Amór Hannibalsson prófessor
og Albert Jónsson, starfsmann
Oryggismálanefiidar.
Þetta var þriðja árið sem ég var
þingskrifari, og fór ekki leynt að
miklir atburðir voru í vændum, þeg-
ar þingsályktunartillaga um að Is-
land yrði stofnaðili að Norður-
Atlantshafssáttmálanum kæmi til
lokaafgreiðslu sameinaðs alþingis
snemma dags 30. mars. Það lá
margt í loftinu þessa daga. Höfðu
jafnvel orðið nokkrar óeirðir í
Reykjavík þá þegar.
Eg var að því leyti í mjög góðri
aðstöðu til að fylgjast með öllu sem
gerðist þennan dag, að ég var ekki
á skrifaravakt, en gat sem starfs-
maður alþingis farið allra minna
ferða um húsið og svifað mér að
og frá, eftir þvi sem atburðir gerð-
ust.
Kommúnistar voru þá enn góðir
Stalínistar, en kölluðu flokk sinn í
yfirbreiðsluskyni Sameiningarflokk
alþýðu — Sósíalistaflokkinn. Þeir
höfðu óhvikula forystu í andstöð-
unni við fyrirhugaða inngöngu ís-
lands í vamarbandalag vestrænna
þjóða. Höfðu reyndar haft í hótun-
um við meirihluta alþingis um að á
bak við þá stæðu ríki átta hundmð
milljóna manna „á samfelldu land-
svæði, alla leið frá Berlín austur
að Kyrrahafi og suður á Austur-
Indland, búin hinum öflugustu
vopnum nútímans"1. Þama er nátt-
úrlega skírskotað til Sovétríkjanna
og annarra kommúnistaríkja eða
leppríkja.
Nokkrir nytsamir sakleysingjar
gengu hart fram í andstöðunni, en
þeim hugkvæmdist ekki að beita
ofbeldi.
Eins og vant var í herbúðum
kommúnista, var reynt að beita
fyrir vagninn samtökum verkalýðs-
ins. Það gekk nú svona og svona,
enda fóm lýðræðissinnar með stjóm
Alþýðusambands íslands. En
kommúnistar höfðu meiri hluta í
stjóm fulltrúaráðsins í Reykjavík
og alla stjóm Dagsbrúnar. í nafni
þessara aðila var boðað til útifund-
ar í Lækjargötu snemma dags 30.
mars, og hafði ekki verið leitað leyf-
is réttra yfirvalda fyrir þeim fundi.
Ég var á þessum útifundi sjálfur
fyrir forvitni sakir og skynjaði að
þama var verið að safna liði niður
á Austurvöll í þeirri von að geta
hindrað störf alþingis, enda hafði
slíkri hindmn verið hótað. Krafa
um þjóðaratkvæði var höfð að yfir-
varpi. Þá þegar lá ljóst fyrir að til
slíkrar atkvæðagreiðslu kæmi ekki,
en gott var að hafa slíka kröfu til
blóra, til þess að réttlæta árás.
Þaulæfður talkór átti að heimta
þjóðaratkvæði.
Varnarviðbúnaður
Á hinn bóginn höfðu forystu-
menn stjómarflokkanna, Ólafur
Thors, Eysteinn Jónsson og Stefán
Jóhann Stefánsson, látið það boð
út ganga til Reykvíkinga, þeirra
sem vildu að alþingi hefði vinnu-
frið, að þeir fíölmenntu á Austur-
völl til þess að veija Alþingishúsið,
því að þá grunaði, sem og varð, að
ekki væri vanþörf á slíku.
Það dreif að húsinu mikinn
mannfíölda sem skipaði sér í hring
um Alþingishúsið, áður en til árásar
kæmi, og þama stóð þetta fólk,
rólegt og af ótrúlegri þolinmæði og
æðmleysi — og ótrúlegu hugrekki
— því að líf þess var í hættu áður
en lauk. Það stóð þama vopnlaust
og berskjaldað og varði með líkama
sínum alþingi gegn hvers konar
árásum.
Að sjálfsögðu var lögregla höfð
til varnar og viðbúnaðar, en lög-
regluliðið var ekki fíölmennt og þar
að auki vanbúið að mæta miklum
mannfíölda sem var í árásarhug.
Útboð fáeinna ungra og þjálfunar-
lítilla manna í varalið held ég að
hafí verið misráðið og orðið að litlu
haldi.
Hugrekki Jóns á Akri
Vegna tillögu um að takmarka
ræðu- eða fundartíma á þinginu
kom til afar harðra orðaskipta milli
Stefáns Jóhanns Stefánssonar for-
sætisráðherra og Einars Olgeirs-
sonar (2. þm. Reykv.). Þóttust
„elstu menn“ vart eða ekki muna
annað eins.
Úr gluggum hliðarherbergja og
annars staðar frá fylgdist ég svo
með því, eftir að ég kom af Lækjar-
götufundinum, hvað gerðist úti á
Austurvelli. Hvemig menn, sem
þangað komu, bjuggust til árásar
með eggjakasti og síðar með því
að kasta mold og gijóti sem rifið
hafði verið upp eða haft með sér.
Mikið hraungijót var reyndar fram
með stígunum á vellinum.
En úr sölum alþingis er mér í
mjög skýru minni hversu mikla ró
og festu forseti sameinaðs alþingis
sýndi þennan dag. Hann stjómaði
umræðum. Það var Jón Pálmason
á Akri. Sætum var þannig fyrir
komið, að forsetinn sneri baki við
glugganum sem vissu út að Austur-
velli, og bak stólsins skýldi ekki
höfði forseta. Eftir að tvöfaldar
gluggarúður höfðu verið brotnar
með gijótkasti, fengu steinamir
ekkert viðnám. Var Jón í mikilli
lífshættu, en hann leit ekki um öxl
og hvikaði hvergi. Það var hrein
guðs mildi, að ekki fór verr, bæði
með hann og aðra þingmenn, og
þá ekki síður fólkið úti sem stóð
vörð um húsið.
Reynt að æsa liðið
Lögreglan lét ekki til sín taka
með útrás fyrr en tiltölulega seint
og ennþá síðar með táragasi, þegar
önnur ráð vom ekki talin duga til
að forða fólki frá stórmeiðslum og
jafnvel dauða. Ég er þeirrar skoðun-
ar að táragasið hefði átt að nota
fyrr. Hins vegar skil ég vel að lög-
reglan beitti því ekki fyrr en í
síðustu lög, enda talið algert neyð-
arúrræði. Én það var ekki fyrr en
Austurvöllur hafði verið rýmdur og
táragasið kom til skjalanna, að
hættu á manndrápum var afstýrt.
Allt þurftu menn nú að reyna og
upplifa í þá daga, og ég fór út á
Austurvöll til að kynnast því, hvem-
ig það væri að verða fyrir tára-
gasi. Og það var merkileg lífs-
reynsla eins og fleira sem ég upp-
lifði þennan dag.
Eitt var það með öðm sem ég
tel að mjög hafi magnað óeirðimar.
Lögreglan hafði í öryggisskyni farið
þess eindregið á leit við þingmenn,
að þeir yfírgæfu ekki þinghúsið,
fyrr en óeirðimar væm afstaðnar.
Þingmenn Sósíalistaflokksins, sem
héldu að árásarfólkið þekkti sig,
og væri þeim því engin hætta búin,
þó út færu, túlkuðu þetta svo,
a.m.k. sumir þeirra, að þeir væm
fangar í Alþingishúsinu. Þetta köll-
uðu þeir út til liðsmanna sinna.
Nokkrir af foringjum árásarmanna
óku þá í jeppa með gjallarhom
kringum Austurvöll og tilkynntu
hástöfum að þingmenn Sósíalista
væra fangar inni í húsinu. Þetta
varð tvímælalaust til að efla árásina
á húsið og varðstöðuliðið til njikilla
muna.
„Ekki sér hann sína menn,
svo hann ber þá líka“
Á flestu munu vera til skoplegar
hliðar, og fór nú enn svo, því að
sumir árásarmanna vissu ekki hver
var hver. Ég man glöggt að Stein-
grímur Aðalsteinsson (4. landskj.),
einn af þingmönnum Sósíalista-
flokksins, þóttist ekkert þurfa að
óttast, ákvað að hafa tilmæli lög-
reglunnar að engu og skundaði út
um aðaldyr, eða ætlaði að gera
það. Hann komst ekki langt.
Steingrímur var myndarlegur mað-
ur, vel á sig kominn og prúður í
klæðaburði. Og ég sé það fyrir mér
eni), þegar hann kom út í dyrnar á
Alþingishúsinu í svarta sparifrakk-
anum sínum. Þama þóttust ein-
hveijir sjá að kæmi óvinurinn holdi
klæddur, „Bandaríkjaagentinn,
auðvaldsþýið og landráðagepillinn",
og létu dynja á honum fúleggin.
Ég sé enn hvernig hann hopaði. inn
í húsið, og rauðan úr einu fúlegginu
lufsaðist niður boðunginn á fína
frakkanum.
Þingmenn urðu, sem betur fór,
ekki fyrir teljandi meiðslum, en lög-
reglumenn sumir vom stórslasaðir.
Hermann Guðmundsson (11. lands-
kj.), þingmaður Sósíalistaflokksins,
fékk að vísu glerbrot í augað, en
það sár reyndist ekki alvarlegt.
Næst sýndist mér liggja stórslysi á
þingmanni, er fundi hafði verið slit-
ið og Steingrímur Steinþórsson (1.
þm. Skag.), þingmaður Framsókn-
arflokksins, var að ganga út úr
þingsalnum. Þá kom vænn hnull-
ungur af miklu afli inn um rúðu-
lausan glugga, en Steingrímur gat
á síðustu stundu skellt hurð fyrir
höfuð sér, og dundi steinninn í henni
með þungu höggi.
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MARZ 1989
23
Flóttamenn:
21 Víetnami og 3
Rúmenar flytjast
hingað til lands
Gluggakista í skrifstofu forseta íslands í Alþingishúsinu, eftir að róstur hafði lægt.
Vel búinn árásarmaður á Austur-
velli 30. mars 1949. Einn þing-
manna Sósíalistaflokksins sagði
daginn eftir á alþingi, að „þetta
fólk allt var friðsamt nema eitt-
hvað af smádrengjum sem stóðu
innarlega á vellinum og voru að
henda gijóti.. .“2
Hvarflaði að mér að gera
uppreisn
Ég var að skrifa daginn eftir, og
hlerar fyrir gluggum og margt úr
skorðum gengið. Hófst þá mikill
eftirleikur í orðum og ekki allt prúð-
mannlegt sem sagt var. Þetta vom
umræður utan dagskrár sem í þá
daga vom fátíðar. Geðshræringar
vom miklar. Ég hafði, eins og áður
sagði, fylgst vel með öllu daginn
áður, og vissi því glöggt hveiju
þingmenn vom að lýsa. Eg tel mig
hafa verið hlýðinn og þægan heima
og í skóla og til þess að gera stillt-
an, en því segi ég þetta, að nú
gerðist það í fyrsta og eina sinn á
fjögurra ára skrifaraferli mínum í
alþingi, að það hvarflaði að mér að
gera uppreisn gegn „embættishlut-
leysi“ og hætta stöðu minni með
því að kasta frá mér skrifblokk og
blýanti og segja hreint út að ég
skrifaði ekki þessa helvítis lygi, sem
ég hlustaði á. Á ég þá við sumt af
því sem fram kom í ræðum nokk-
urra þingmanna Sósíalistaflokks-
ins. Þar var öllu, sem mestu skipti,
snúið á hvolf og lýst öfugt við það
sem ég hafði sjálfur séð og fylgst
með.
Þetta var að sjálfsögðu skil-
merkilega hrakið af öðmm ræðu-
mönnum og rekið ofan í þingmenn
Sósíalista, og í því sambandi minn-
ist ég alveg sérstaklega Eysteins
Jónssonar, þáv. menntamálaráð-
herra. Ég hygg að hann hafi á þess-
um tíma verið á hátindinum sem
stjórnmálamaður. Hann var
kannski ekki listrænn ræðumaður,
enda reyndi hann lítt til þess, en
hann var svo rökfastur, málefnaleg-
ur og fylginn sér, að erfiðari and-
stæðing fengu menn sjaldan í kapp-
ræðum. Mér er það mjög í minni
frá eftirleiknum 31. mars, hversu
hann tætti sundur blekkingar and-
stæðinga sinna.
Rifja má upp alkunna sögu sem
líklega er nú farið að fyrnast yfir.
Annaðhvort hafa einhveijir laumast
inn í Alþingishúsið og snúið við
bijóstmyndinni af Jóni Sigurðssyni
forseta fyrir ljósmyndara Þjóðvilj-
ans, eða hún hefur hreyfst úr stað
í öllum sviptingunum. En andstæð-
ingar aðildarinnar að Atlantshafs-
bandalaginu tóku mynd af stytt-
unni, þar sem andlitið sneri til
veggjar og vildu telja sér og öðmm
trú um að þetta væri jarteikn. Stytt-
an hefði sjálf snúið sér undan!
Frá stúdentum
Mikið hafði gengið á meðal stúd-
enta út af fyrirhugaðri inngöngu
íslands í Atlantshafsbandalagið, ef
stofnað yrði. Haustið 1948 fékk
Vaka, félag lýðræðissinnaðra stúd-
enta, fjóra fulltrúa af níu í stúdenta-
ráðskosningunum, og var ég einn
þeirra. Félag róttækra stúdenta,
kommúnistar, fékk tvo, en bandalag
Fijálslyndra (Framsóknarmanna)
og Lýðræðissinnaðra jafnaðar-
manna fékk þijá. Þar sem andstæð-
ingar Vöku stóðu ekki saman við
stjórnarkjör, varð ég formaður á
hlutkesti.
Mikillar andúðar gætti lengi vel
meðal háskólastúdenta, þegar til
tals kom að ísland léti af hefð-
bundnu hlutleysi. Það var gömul
hugsjón margra. En valdarán
kommúnista í Tékkóslóvakíu 1948
— ofan á allt annað — hafði þó
haft mikil áhrif á stúdenta í gagn-
stæða átt. Ég man einkum eftir
áhrifamiklum fundi í Stúdentafélagi
Reylq'avíkur um það efni. En í des-
ember 1948 var mikill meirihluti
háskólastúdenta andvígur hugsan-
legri aðild íslands að Atlantshafs-
bandalaginu. Ég man eftir almenn-
um stúdentafundi þá, þar sem að-
eins 36 töldust fylgjandi aðild. Ég
var enn tvístígandi, en þar sem ég
var ekki á móti, bám fulltrúar
kommúnista í stúdentaráði fram á
mig vantrauststillögu. Hún var sölt-
uð fram í janúar. Þá var tillagan
samþykkt með atkvæðum allra
nema Vökumanna, enda fengu full-
trúar Fijálslyndra og Jafnaðar-
manna alla stjómina. Ekki veit ég
nú hversu skeleggir andstæðingar
aðildar þeir vom í hjarta sínu.
En eftir því sem málið upplýstist
betur og meira var um það rætt,
breyttist afstaða háskólastúdenta
hægt og bítandi. Á almennum stúd-
entafundi í mars 1949 vora fylking-
ar næstum jafnar, en nýja stjómin
sem lagði sjálfa sig að veði, hélt
velli með þriggja atkvæða mun
1:24:121. Ég var sjálfur afar lengi
að fullmóta mér skoðun í þessu
efni, hlutleysisstefnan gamla var
ákaflega rík í mér þá.
Ný sannfæring eftir
30. mars
En hik mitt hvarf eins og dögg
fyrir sólu eftir það sem ég sá og
upplifði 30. mars. Ég man líka
glöggt kvöld þess sama dags.
Ospektir urðu þá líka í kringum
lögreglustöðina, þótt bamaleikur
væri hjá hinu á Austurvelli fyrr um
daginn.
Við sátum þetta kvöld saman,
þrír skólabræður og vinir, og rædd-
um atburðina. Einn var kommúnisti
og hafði ekki skipt um skoðun,
annar var Vökumaður sem hafði
greitt atkvæði gegn Atlantshafs-
bandalaginu á stúdentafundinum í
mars. Hann hafði nú skipt um skoð-
un og hvikaði ekki frá henni. Ég
var líka alveg sannfærður eftir allt
sem á hafði gengið og hef ekki
heldur skipt um skoðun á því.
En ég var sannfærður um fleira
eftir þennan minnisstæða dag. Ég
var sannfærður um að þama hafði
verið gerð skipuleg tilraun til þess
að beita ofbeldi og koma þannig í
veg fyrir að alþingi fengi að af-
greiða málin eins og lög og reglur
stóðu til.
Ég var sannfærður um að það
hafði átt að greiða atkvæði með
gijóti á götum úti í staðinn fyrir
handauppréttingu í sölum alþingis.
Og ef allt um þryti — og hefði ver-
ið gert, ef ekki hefðu verið varnir
uppi hafðar — að ryðjast inn í AI-
þingishúsið og koma í veg fyrir með
ofbeldi, að þjóðkjömir fulltrúar
fengju að greiða atkvæði eins og
samviska þeirra og sannfæring
bauð þeim, eftir stjómarskránni.
Ég er reyndar sannfærður um
það, þann dag í dag, að stofnun
Atlantshafsbandalagsins hafi verið
nauðsynleg til þess að hefta fram-
gang einræðis- og ofbeldisafla í
heiminum, sem höfðu enn sýnt
hvers eðlis þau vom, og ég mingt-
ist á í sambandi við valdaránið í
Tékkóslóvakíu.
Þá var mönnum nóg boðið. Fram-
sókn kommúnismans í Evrópu var
stöðvuð og friður tryggður handa
lýðræðisþjóðum Évrópu og
Ámeríku. Friður með sterkum vörn-
um. Atlantshafsbandalagið er vam-
ar- og friðarbandalag, ekki hemað-
arbandalag. Það hefur aldrei farið
með hemaði á hendur einum né
neinum í þau 40 ár sem liðin em
frá stofnun þess.
Auðvitað eigum við íslendingar
heima í slíku bandalagi. Hver getur
verið hlutlaus í átökum einræðis og
lýðræðis, frelsis og ófrelsis? Jafnvel
í kommúnistaríkjunum sjálfum,
sumum hveijum, er nú viðurkennt
við hvað var að glíma, þar sem
kommúnisminn hefur ráðið. Þar
hafa menn nú uppi tilburði í átt til
vestrænna stjómarhátta, þótt enn
sé bágt að vita hvað úr því verður.
Að minnsta kosti hefur styrkur og
stefnufesta Atlantshafsbandalags-
ins knúið Varsjárbandalagsríkin á
slóð afvopnunar.
Mér leiddist auðvitað á sínum
tíma að vera rekinn úr formennsku
í Stúdentaráði, að vísu fyrir þá sök
eina að vilja ekki afneita hugsan-
legri aðild Islands að vamarbanda-
lagi vestrænna þjóða um áramótin
1948—49. Nú finnst mér það pínu-
lítið gaman, að það skuli hafa verið
af þessari ástæðu.
Tilvitnanin
1 Alþt., ársett 1948, D, 288
2 Sama rit, D, 217
Höfundur er fyrrverandi þing-
skrifari og menn taskólakennari.
íslensk stjórnvöld hafa gefið vil-
yrði fyrir því að 24 flóttamenn
setjist að hérlendis á næstunni.
Hér er um 21 Víetnama að ræða
og þrjá Rúmena. Víetnamarnir
eru allir venslaðir þeim sem fyr-
ir eru í landinu og Rúmenarnir
eru Qölskylda af ungversku
bergi, en það er minnihlutahópur
í landinu, sem á undir högg að
sækja. Vandi „rúmenskra" Ung-
veija er slikur, að Ungverjaland
hefur orðið fyrst austantjalds-
landa til þess að taka þátt í starfi
Flóttamannastofhunnar Samein-
uðu Þjóðanna.
Síðustu daga hefur verið staddur
hér á landi Sören Jessen-Petersen,
fulltrúi Flóttamannastofnunnar SÞ
á Norðurlöndum. Hann hefur rætt
við íslensk stjómvöld um flótta-
mannavandann í heiminum í dag
og hann sagði í samtali við Morgun-
blaðið að stjómvöld hefðu bæði ver-
ið velviljuð og jákvæð. „Enginn tel-
ur að íslendingum beri að taka við
miklum fíölda flóttamanna, smæð
þjóðarinnar er slík, aðalatriðið er
að sýna lit, vera með og leggja af
mörkunum eftir því sem aðstæður
leyfa og á þeim gmndvelli hafa ís-
lendingar staðið sig vel,“ sagði Jess-
en-Petersen.
Hinn danski fulltrúi sagði flótta-
mannaástandið í heiminum vægast
sagt hrikalegt, um 15 milljónir
manna væm flóttamenn sem
byggju við misvondan kost. Alvar-
legast væri ástandið í Afganistan
og nágrenni, því nærri 5,5 milljón
Áfganir em flóttamenn í Pakistan
og íran. Einnig væri hrikalegt
ástand í Víetnam og Eþíópíu og
Stefiiir í tveggja
milljarða tekju-
tap ríkissjóðs
„TÖLUR um bi&eiðainnflutning
fyrstu tvo mánuði þessa árs sýna
algjört hrun miðað við sama tíma
í fyrra," segir í frétt frá
Bílgreinasambandinu. Sam-
kvæmt þeirra tölum hefiir inn-
flutningur bíla dregist saman um
rúmlega 72% þessa tvo fyrstu
mánuði ársins. Fluttir voru inn
885 bílar á móti 3.176 í fyrra.
Verði bifreiðainnflutningur svip-
aður það sem eftir er ársins verð-
ur hann minni en nokkru sinni
síðan árið 1976. Verð bíla hefiir
hækkað um 60-70% að meðaltali
frá haustmánuðum 1987. Bíl-
greinasambandið áætlar að tekj-
utap ríkissjóðs vegna þessa hruns
nemi hátt í tveimur milljörðum
króna á árinu, miðað við áætlan-
ir í Qárlögum. Mest seldu bílarn-
ir fyrstu tvo mánuði ársins voru
afgerðunum Mitsubishi og Lada.
„Áhrif bifreiðainnflutnings á
tekjur ríkissjóðs em vemleg og má
ætla að tekjur ríkisins af aðflutn-
ingsgjöldum og söluskatti af bif-
reiðainnflutningi í janúar og febrú-
ar 1989 hafi vérið í kring um 300
milljónir og hefði orðið um 1.000
milljónir núna, ef bifreiðainnflutn-
ingur hefði verið álíka og á sama
tíma í fyrra.
Svipaður bifreiðainnflutningur
allt árið og í janúar-febrúar 1989
Sören Jessen-Petersen.
víðar. Eþíópar hefðu t. d. tekið við
um 750.000 flóttamönnum vegna
átaka bæði í Súdan og Sómalíu. í
því tilviki væri eitt af fátækustu
ríkjum veraldar að takast á við eitt
versta flóttamannavandamálið. „En.
vegna mikillar vinnu SÞ má segja
að nú sé von fyrir um helming þessa
flóttafólks. Hæst ber auðvitað, að
vegna brotthvarfs sovésku hersveit-
anna frá Afganistan era menn nú
þess fullvissir að friður og ró séu
á næsta leyti,“ sagði Jessen-Peters-
en.
þýðir um helmingi minni innflutning
en gert var ráð fyrir í forsendum
fjárlaga, eða tæplega tveimur mill-
jörðum minni tekjur af aðflutnings-
gjöldum og söluskatti innfluttra bif-
reiða.
Á síðastliðnu einu og hálfu ári
hefur sérstakt innflutningsgjald af
bifreiðum hækkað úr því að vera á
bilinu 0%-32% eftir vélarstærð bif-
reiða í það að vera 16%-66% eftir
vélarstærð," segir í fréttinni frá
Bílgreinasambandinu.
Síðan 1971 hefur bifreiðainn-
flutningur oftast verið á bilinu átta
til tíu þúsund bflar á ári, samkvæmt
yfirliti Bílgreinasambandsins.
Fæstir bílar vom fluttir inn 1975,
eða 3.494 alls. Árið 1976 vora flutt-
ir inn nokkm fleiri bílar, eða 4.477
alls. Flestir bílar vora fluttir inn
1987, alls 23.459 og í fyrra urðu
þeir alls 15.078.
Heildarbílaeign landsmanna í
árslok 1987 var 133.540 bílar, sem
jafngildir því að 1,8 íbúar hafí ver-
ið um hvem bíl. Fólksbílar vora á
sama tíma 121.696, eða 2,0 íbúar
á bfl.
Meðalaldur bfla á skrá 1986 var
um 9 ár og meðalaldur afskráðra
bíla það ár var um 13,7 ár.
Fyrstu tvo mánuði þessa árs hafa
selst flestir fólksbílar af gerðinni
Mitsubishi, 110 bílar eða 15,6% af
heildarsölu. Næst kemur Lada með
79 bíla selda, eða 11,2%. 69 Sub-
am-bílar seldust, eða 9,8%, 63 Toy-
ota- bílar, eða 8,9%, 53 Daihatsu-
bílar, eða 8,1% og 50 Nissan-bílar,
eða 7,1%. Mun færri bílar seldust
af öðmm tegundum.
Hrun í bifireiðainnflutningi:
72% samdráttur ft*á
sama tíma í fyrra