Morgunblaðið - 06.04.1989, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ PIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1989
Vl6
ALUR GETA
VERID MED!
Já, nú er tækifæri fyrir einstaklinga, fjölskyldur, kaupmenn,
saumaklúbba og félög af öllu tagi til aö selja bæöi nýtt og
gamalt. Losiö um í geymslunni, á háaloftinu, í bílskúrnum,
á lagernum og þyngið um leið í buddunni. Seljiö hvað sem
er, ykkur sjálfum og öðrum góöum málefnum til stuönings.
Skemmtileg markaðsstemmning er markmiöið og nú geta
allirverið meö!
Munið MARKAÐSTORGIÐ í KOLAPORTINU
undir Seðlabankanum.
Laugardaginn 8. apríl n.k. klukkan 10—16.
Hafið samband og tryggiö ykkur pláss.
Hringið í síma 621170 eða komið á skrifstofu
Miðbæjarsamtakanna að Laugavegi 66.
Utan skrifstofutíma má hringja í síma 687063.
Sjáumst á laugardaginn!!!
KOIAPORTIÐ
ManKaÐStOZsr
... undir seðlabunkanum.
Hvert stefiiir
í þj óðmálum?
Staðan á haustdögum 1988
eftir Tómas
Gunnarsson
Á síðastliðnu hausti, þegar ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar
var mynduð, voru markmið hennar
fyrst og fremst að leysa bráðan
efnahagsvanda, sem steðjaði að
þjóðinni, treysta áframhaldandi
uppbyggingu atvinnulífs, treysta
atvinnuöryggi í landinu, færa niður
verðbólgu og vexti, bæta afkomu
útflutningsgreina, draga úr við-
skiptahalla og bæta lífskjör hinna
tekjulægstu.
Bráði efnahagsvandinn var eink-
um sá að mörg atvinnufyrirtæki,
þar á meðal allmörg sem voru uppi-
staða atvinnulífs í fámennum
byggðarlögum, voru við það að
stöðvast. Þá vofði yfir atvinnuleysi
og ýmsir óttuðust að mörg og stór
gjaldþrot kynnu að valda keðjuverk-
unum og áframhaldandi hruni í at-
vinnulífinu.
Tveir stjórnarflokkanna, Fram-
sóknarflokkur og Alþýðuflokkur,
sem áttu aðild að fyrri ríkisstjórn
og virtust kunnugastir málum,
lögðu fyrir viðræðunefndir Alþýðu-
bandalags og Samtaka jafnréttis og
félagshyggju drög að stefnuyfirlýs-
ingu, sem varð síðar meginefni
stefnuyfírlýsingar ríkisstjórnarinn-
ar. Þar var víða komið við, en tíma-
þröng, sem tengdist útborgun launa
1. október 1988 og meirihlutastaða
fyrri ríkisstjórnarflokka í ráðgerðu
stjómarsamstarfi, var óneitanlega
mótandi um endanlega stefnuyfir-
lýsingu.
Fyrir okkur, sem stöndum að
Samtökum jafnréttis og félags-
hyggju, lá Ijóst fyrir, að viðskilnaður
fyrri ríkisstjómar var mjög slæmur
þrátt fyrir undanfarandi góðæri til
lands og sjávar og hagstæð viðskipt-
askjör þjóðarinnar á margan hátt.
Það stefndi í minnkandi þjóðartekj-
ur og erfiðleika víða í þjóðlífinu.
Raunar heyrðust þær raddir að
ástandið væri svo ískyggilegt, að
það fyrst og fremst væri ástæða
stjómarkreppunnar. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði ekki haft áhuga á
að leiða eða vera í ríkisstjóm við
þessar aðstæður, enda var stefna
hans gjaldþrota. Sum þau úrræði,
sem fyrri ríkisstjóm hafði gripið til
og Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn vildu halda í, vom
illa viðsættanleg, sérstaklega Sam-
tökum jafnréttis, eins ogtímabundin
bönn við að láglaunafólk bætti kjör
sín. En margt í stefnuyfirlýsingu
stjórnarinnar var álitlegt og fól í sér
fráhvarf frá fijálshyggjustefnu fyrri
stjórnar. Það hefði því verið óábyrgt
af Samtökum jafnréttis og félags-
hyggju að reyna ekki og neita aðild
að ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar. Enda var ýmsum til-
lögum Samtakanna tekið vinsam-
lega.
Glötuð tækifæri
Nú, þegar senn eru liðnir sex
mánuðir af starfstíma ríkisstjómar-
innar, er ljóst að stjórnin hefur ekki
sýnt nægjanlegt frumkvæði og dýr-
mæt tækifæri til mikilsverðra að-
gerða að markmiðum stjómarinnar
hafa ekki verið notuð. Skulu þessi
nefnd:
1. Sjálfsagt hefði verið að breyta
tekjuöflun hins opinbera á annan
hátt en þann, sem gert var. Kemur
þar margt til. Það hefði verið dijúg
kjarabót, sérstaklega láglaunafólki,
að fá niðurfelldan söluskatt á mat-
væli og ýmsar aðrar lífsnauðsynjar.
2. Astæða hefði verið til að skatt-
leggja umtalsverðar fjármagnstekj-
ur einstaklinga, sem ekki hafa með
höndum atvinnurekstur, en láta þó
haldast skattfrelsi raunvaxtatekna
í svipuðum mæli og arður af hlutafé
er skattfijáls.
3. Tekjuskattlagningu launa-
tekna hefði átt að breyta. Hafa
skattfrelsismörkin á lágtekjur
hærri. En skattleggja þess í stað
hærri tekjur með hærri skattstigum.
4. Ríflega tvöföldun eignarskatta
í einni svipan án fyrirvara mun reyn-
ast mörgum þung. Sérstaklega eldra
fólki, sem hefur safnað eignarskatt-
skyldum eignum í nokkurs konar
varasjóð, m.a. vegna þess að það á
ekki aðild að verðmætum lífeyris-
réttindum, sem eru eignarskatts-
fijáls.
5. Beita hefði mátt tekjuöflunar-
kerfinu til að draga úr ýmiss konar
misrétti, sem fólk úti á landi býr
við miðað við kjör og aðstæður hér
á Reykjavíkursvæðinu.
6. í peningamálum hefur lítið
miðað. Raunvextir af verðtryggðum
lánum hafa lítið sem ekkert lækkað,
eða úr um 9,5% í um 8% ársvexti
og sem stendur fara vextir hækk-
andi. Þetta eru firnaháir vextir mið-
að við 3% vexti af verðtryggðum
kröfum, þegar verðtrygging var tek-
in upp. Aðgerðarleysi stjómarinnar
í vaxtamálum er óskiljanlegt og ólí-
ðandi. Það er viðurkennt, að atvinn-
ulíf landsmanna stendur ekki undir
þessum og hærri vöxtum „gráa
markaðarins". Þá eru mörg heimili,
sérstaklega heimili þeirra, sem
skulda að ráði, þrautpínd af þessum
háu vöxtum. I hvers þágu er þessu
háa vaxtastigi haldið uppi? Fyrir
fjármagnseigendur í heild getur það
ekki verið skynsamlegt eða hag-
kvæmt að ganga svo hart að skuldu-
nautum með hávöxtum að þeir lendi
í mörgum og stórfelldum gjaldþrot-
um. Hver er skýringin á hávaxta-
stefnu ríkisstjórnarinnar, sem er í
mótsögn við stefnuyfirlýsingu henn-
ar? Em þetta pólitískar „fimmtuher-
deildaraðgerðir" innan stjómarinnar
sem miða að því að „rústa“ sam-
vinnureksturinn í landinu og ýmis
önnur grundvallarfýrirtæki úti á
landi? Spyr sá sem ekki veit og
ekki skilur.
I fiskveiði- og físksölumálum
landsmanna eru horfur ískyggilegri
en oftast áður. Hygg ég að ein-
hveijir minnist áranna fyrir 1976
með velþóknun þegar hugað er að
stöðu þessara mála nú. Óhófleg
kaup fiskiskipa með miklum opin-
berum stuðningi á tímum þegar
fiskiskipastóllinn er allt of stór og
fiskstofnar ofveiddir em fáránleg.
Umfangsmikið smáfiskadráp er
óforsvaranlegt. Skipulagsleysi í
fiskveiðum-, fiskvinnslu- og fisk-
sölumálum auk óskynsamlegrar
hvalveiðistefnu undanfarin ár veldur
því að sjávarafurðir íslendinga em
að breytast. Breytast frá því að
vera viðurkenndar merkjavömr á
eftirsóttustu mörkuðum í það að
verða hráefni fyrir erlendar fisk-
vinnslustöðvar, sem neytendur vita
ekkert um hvaðan kemur. Er brýnt
að taka öðmvísi á málum en gert
hefur verið. Skylt er að geta þess,
að ég styð nú stefnu stjómarinnar
í hvalamálinu vegna þess að þjóðríki
verður að halda fast í þann þátt
fullveldis síns að rannsaka auðlindir
í og við land sitt án tillits til við-
horfa erlendra þrýstihópa enda sé
ekki brotið gegn alþjóðasamþykkt-
um með því. En vissulega vom það
óréttmæt og glannaleg áform á
sínum tíma að ætla að veiða tvö
hundmð hvali á ári í „vísindaskyni"
í þann mund sem alþjóðlegt hval-
veiðibann var að taka gildi.
8. Gæfuleysisins í vaxtamálum
verður víða vart. Meðal annars í
húsnæðismálum. Þar er allt stopp
sem stendur og verður það að mestu
þar til öðmvísi verður tekið á mál-
um. Hugmyndir félagsmálaráðherr-
Fiðlukonsert Beethovens
og Fimmta sinfónían
eftir Rafh Jónsson
Næstkomandi fimmtudag flytur
Sinfóníuhljómsveit íslands tvö af
frægustu verkum Ludwigs van Beet-
hovens í Háskólabíói. Þetta em Fiðlu-
konsertinn og Fimmta sinfónían, sem
ásamt nokkmm öðmm verkum má
segja að standi upp úr hvað varðar
tónsmíðar þessa afkastamikla tón-
skálds.
Guðný Guðmundsdóttir verður
einleikari á þessum tónleikum. Um
umrædd verk hefur hún eftirfarandi
að segja; „Mér finnst athyglisvert
að þessi tvö verk virðast hafa verið
samtímis í höfðinu á Beethoven
vegna þess að það hafa fundist skiss-
ur af þeim báðum í sömu bókum frá
sama tíma.
„Það má segja um fiðlukonsertinn
sem er athyglisvert líka að hann var
ekkert vinsæll til að byija með. Hann
fékk slæma dóma þegar hann var
fmmfluttur. Það var helst fíðluleik-
arinn sem flutti hann, Franz Cle-
ment, sem fékk góða dóma fyrir
mjög glæsilega spilamennsku þó að
hann hafí ekki haft konsertinn til
umráða lengur en tvo daga fyrir
fmmflutninginn. En konsertinn þótti
klunnalegur og langdreginn og var
meira að segja gengið svo langt að
segja að Beethoven ætti nú að eyða
gáfum. sínum í eitthvað annað og
betra en svona tónsmíðar.“
Fiðlukonsertinn varð ekki frægur
fyrr en um það bil 40 ámm síðar
þegar fiðluleikarinn Jósep Jóachim
tók hann upp og flutti í London und-
ir stjóm Mendelsohn.
— Guðný var spurð að því hvort
hún teldi að slæmu dómarnir sem
Beethoven fékk fyrir fiðlukonsertinn
hafi verið ástæðan fyrir því að hann
samdi ekki fleiri verk fyrir fíðlu.
„Það er ómögulegt fyrir mig að
segja. Beethoven var í rauninni miklu
meira píanó tónskáld heldur en fiðlu
tónskáld og það má segja að hann
skrifar þennan fiðlukonsert afskap-
lega „píanistískt". Þetta varð jafnvel
til þess að útgefandi í London fór
fram á það þegar hann fékk verkið '
til útgáfu að Beethoven umskrifaði
konsertinn fyrir píanó, sem hann
gerði.
Um Fimmtu sinfóníuna er það að
segja að flestir þekkja til hennar sem
Örlaga sinfóníuna. I henni er þetta
fræga stef þijú stutt og ein löng sem
löngum hefur verið notað til að túlka
magnþmngna atburði sem eiga sér