Morgunblaðið - 06.04.1989, Blaðsíða 44

44
\r~
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL
Tf j’.sj-j/. M J , ; í < ‘V | ‘i ' M' ■ r , ' / >>1 ■
með honum á tímamótum hans óg ‘‘
gert þau eftirminnilegri. Þetta
fíngerða tryggðatröll veitti skólan-
um ómetanlega aðstoð, þegar saga
hans í eitt hundrað ár var færð í
letur.
Menntaskólinn á Akureyri stend-
ur í mikilli þakkarskuld við Huldu
Stefánsdóttur. Hana getur skólinn
aðeins goldið með því að varðveita
og rækja það sem henni var kært,
upprunann, umhverfið, ættjörðina
og þetta látlausa en kjarnyrta mál,
sem hún talaði og ritaði.
Fyrir hönd starfsmanna skólans
og nemenda votta ég aðstandendum
Huldu öllum samúð okkar, virðingu
og þakklæti.
Tómas I. Olrich
1989
TTÍ--------------------------------
til áð Káiaá' hlýfu við Tótíriri. Nör-
rænu gestimir voru svo leystir út
með þessum _ forláta skóm sem
minjagrip frá íslandi og þótti mikið
til um. Hvort tveggja var, að þeir
vitnuðu glöggt um þann hagleik og
þá vandvirkni sem einkenndu öll
vinnubrögð Huldu í smáu sem stóru
og svo hitt, að sauðskinnsskómir
vom hluti hinnar gömlu íslensku
verkmenningar, sem hún var alin
upp við og bar virðingu fyrir. Rækt-
arsemi hennar við þjóðlega íslenska
menningararfleifð var fölskvalaus.
Enda þótt hún mæti að verðleikum
margvíslegar framfarir og þægindi
nútímans, mátti oft greina í tali
hennar vissan ugg um, að með hin-
um hraðfleygu þjóðlífsbreytingum
síðari ára fæm mörg þjóðlega
menningarverðmæti í súginn.
Gagnrýnislaus eftiröpun erlendra
siða var henni alla tíð eitur í bein-
um. Mættu fleiri hugsa þannig.
Nú að leiðarlokum fæmm við
félaga okkar og vinkonu, Huldu
Stefánsdóttur, heila þökk fyrir
elskulegt samstarf og margar
ógleymanlegar samvemstundir. Við
þökkum góðvilja hennar og vinarþel
frá fyrstu tíð og hennar góða for-
dæmi.
Guðrúnu dóttur hennar, okkar
góða félaga, og fjölskyldu hennar
sendum við einlægar samúðarkveðj-
ur.
f.h. Zontaklúbbs Reykjavíkur,
Sigurlaug Bjarnadóttir.
Löng ferð byrjar á litlu skrefí.
Þannig endar Hulda Á. Stefáns-
dóttir æviminningar sínar. Ævi
hennar var sannarlega orðin löng
og athafnasöm. Óhætt er að segja
að slíkar konur skilja eftir sig djúp
spor í þjóðlífínu. Æviminningar
Huldu sem skráðar em af henni
háaldraðri em merkur þáttur í
samtíma bókmenntum, gefa ljósa
mynd af lífínu í norðlenskum sveit-
um og geyma frásagnir um merka
samtímamenn. Úr spomm hennar
þar nyrðra vex þjóðlegur gróður
íslenskrar menningar.
Ég ætla mér ekki að rekja ævifer-
il Huldu frænku minnar. Það munu
aðrir gera, en mig langar að þakka
fyrir þær stundir sem við áttum
samleið og það er orðin býsna lang-
ur tími. Hulda var mjög frændræk-
in. Minnisstæðar em mér afmælis-
veislur hennar hvém nýjársdag
þegar hún bauð ættingjum og vin-
um til fagnaðar. Þar var ríkulega
veitt og gleði ríkjandi. Þá settist
hún ætíð við hljóðfærið, spilaði og
söng af lífí og sál og hreif alla með
sér með álfa- og ævintýrasöngvum.
Ég dáðist oft að þessari frænku
minni sem var svo margt til lista
lagt, enda fjölmenntuð til munns
og handa.
Þegar Húsmæðraskólinn í
Reykjavík tók til starfa árið 1941
og Hulda Á. Stefánsdóttir tók þar
við skólastjóm, sagði móðir mín
viðmig: „Á þennan skóla skalt þú
fara Þorbjörg mín. Þú hefur gott
af því að læra til heimilsverka og
hannyrða og njóta handleiðslu
Huldu frænku þinnar.“ Þetta leist
mér harla vel á og sótti um skóla-
vist veturinn 1943-’44. Þar með var
ég komin undir vemdarvæng Huldu
frænku og þar fínnst mér ég hafa
verið síðan. Þar byijaði ég sem
óreyndur og hálfhræddur kennari.
Ég minnist að kvöldið fyrir minn
fyrsta kennsludag var ég búin að
skrifa æði stóra uppskrift að kjöt-
súpu á töfluna í eldhúsinu. Þá kom
Hulda til mín, brosti glaðlega og
sagði: „Það er aldrei að þú ætlar
að elda kjötsúpu, frænka." Ég tók
uppskriftina til endurskoðunar og
var þakklát fyrir ábendinguna. Ég
hef alltaf talið það gæfu mína að
lenda í skóla hjá Huldu. Það var
ómetanlegur stuðningur í mínu
ævistarfí. Hulda var glæsilegur
skólastjóri og stjómaði skóla sínum
með festu og myndugleika. Hún
vissi glögglega hvað nemendunum
mátti að gagni koma í þvf vanda-
sama hlutverki sem beið þeirra
flestra. í skólanum ríkti hóflega
strangur agi og þar var unnið að
kostgæfni allt sem bæta og prýða
mætti heimili ungra húsmæðra.
Hulda gerði sitt til að örva lífsgleði
og léttan anda, settist gjaman við
slaghörpuna á síðkvöldum og spil-
Hulda Á. Stefánsdóttir - Minning
gert svo einföld og hversdagsleg
orð að sínum. Þegar Hulda Árdís
Stefánsdóttir, sem er borin til mold-
ar í dag, skrifar þessi látlausu orð,
eru þau þó annað og meira en hvers-
dagsleg hugsun. Þau eru lýsing á
heilli öld. Og þau eru áminning til
okkar.
Þjóðir lifa í draumi, eru leiddar
fram til átaka af draumsýnum.
Hulda var 19. aldar maður í sér,
af ætt þessara vormanna, sem trúðu
á ísland þó það væri enn undir
snjó. Henni var landið uppspretta
þekkingar, velsældar og hamingju.
Ættjarðarást Huldu var einlæg og
sterk. Hún á erindi til þessa draum-
lausa nútíma, sem of oft tekur þjóð-
rembu fyrir þjóðrækni.
Tryggð Huldu við átthagana á
lítið skylt við landafræði. Þótt hún
væri öðrum læsarí á náttúruna. Hún
flutti átthaga sína með sér. Fegurð-
in býr í auga þess sem sér. Dulúð
haustsins á Þingeyrum, blámi sund-
anna fyrir sunnan, kyrrðin í Eyja-
fírði, voru eigin heiðríkja Huldu.
Þessi bjarti draumur, sem fölskvað-
ist ekki fyrr en honum lauk.
í bemsku þótti mér fáránlegt
þegar amma mín var sögð gömul
kerling og fínnst enn. Slíkt gat átt
við um annað kvenfóik en ekki
hana. Huldu kynntist ég þegar hún
var um áttrætt. Þá ekki sem gam-
alli konu heldur sem vitrum öld-
ungi. í ræðu Huldu og riti var liðin
tíð lifandi og örlát. Ræktarsemi við
upprunann var ekki beint stefna
þessarar konu heldur eðli hennar,
kjölur hennar, byrðingur, segl og
stýri. Án upprunans erum við „eins
og hver önnur reköld, sem skolar
upp á ókunnar fjörur,“ segir hún.
Leyndarmál Huldu var fólgið í
frásagnarandanum. Hún umgekkst
fortíðina með sérkennilegum hætti
þar sem saman var ofinn söknuður
og eftirvænting, rétt eins og þeir,
sem hún minntist biðu hennar hand-
an við næsta lejti. Orð hennar höfðu
alltaf þungt siðferðilegt inntak.
Hún var því ekki aðeins fróðleiks-
brunnur, heldur skóli.
Hulda Stefánsdóttir var alin upp
með Menntaskólanum á Akureyri.
í minningum sínum hefur hún skrif-
að hluta af sögu skólans. Fyrir
sunnan skólann standa bolmikil tré,
sem hún kom, mjóum teinungum,
í jörð með aðstoð föður síns Og
móður á fyrstu skólastjómarárum
Stefáns. Þau eru tákn um ræktar-
semina, sem hún hefur alla tíð sýnt
þeirri menntastofnun. Þótt hún
kenndi þar allt of stutt, hefur hún
alla tíð lifað með skólanum, staðið
Kynningarfundur
INNHVERF ÍHUGUN er einfóld þroskaaðferð
sem allir geta lært. Iðkun hennar veitir djúpa
og endumærandi hvfld sem losar um streitu.
Kynningarfyrirlestur í kvöld, fimmtudag,
í Garðastræti 17 (3. hæð) kl.20.30
Aðgangur ókeypis. Nánari uppl. í síma 16662.
Islenska íhugunarfélagið Maharishi Mahesh Yogi
Eigum á lager
ódýra hesta, snjósleða, jeppa, fólksbíla, báta og véla-
flutningavagna.
Einnig ódýrar kerrur aftan í fjórhjól. Góð greiðslukjör.
Kerruhásingar fyrir tjaldvagna, hestakerrur o.fl.
Burðarþol 500-6 tonn. Mjög hagstætt verð.
Dráttarbeisli fyrir allar gerðir bíla.
Verið velkomin í sýningarsal okkar.
Víkurvagnar,
kerrusalurinn Dalbrekku,
S. 43911, 45270, 72087.
kæliskápar * frystiskápar • frystikistur
Seljum í dag og næstu daga nokkur
lítillega útlitsgölluð GRAM tæki _3icl
með góðum afslætti. ára ábyr
ára ábyrgð
GOÐIR SKILMALÁR
TRAUST ÞJÓNUSTA
iFanix
HÁTÚNI 6A REYKJAVÍK SÍMI (91)-24420
Kveðja frá Zontaklúbbi
Reykjavíkur
Áð heilsast og kveðjast, það er
lífsins saga. Nú, þegar Hulda Árdís
Stefánsdóttir, fyrrv. skólastjóri, er
kvödd hinstu kveðju, minnumst við,
félagar í Zontaklúbbi Reykjavíkur,
hinnar mikilhæfu merkiskonu með
hlýju, virðingu og þökk. Hún gerð-
ist félagi í klúbbnum stuttu eftir
stofriun hans, árið 1941 og starfaði
í honum þar til hún fluttist norður
til að taka öðru sinni við skólastjóm
Kvennaskólans á Blönduósi árið
1953.
„ZONTA“ er alþjóðleg félags-
samtök kvenna, sem vinna að
hverskonar menningar— og mann-
úðarmálum auk þess að vera kynn-
ingarvettvangur kvenna úr hinum
ýmsu starfsstéttum. Sjálft nafnið
er til orðið úr táknmáli indíána og
felur í sér heit um samheldni og
samhjálp, réttlæti, heiðarleik og sið-
gæði í starfí. Zontaklúbbur
Reylqavíkur valdi sér fljótlega mál-
efni heymardaufra bama til að
beita sér að en á því sviði var þá
mikið verk að vinna.
Ekki er ólíklegt að einmitt þetta
verkefni hafí höfðað sérstaklega til
Huldu, að hún hafi líka fundið á
sér, að hér var enginn „þjatt“-
klúbbur á ferð. Hún hafði sjálf stað-
ið andspænis neyð lítillar mállausr-
ar og heymarlausrar stúlku norður
í Húnaþingi, „Nunnu litlu“, sem hún
talar svo fallega um í æviminning-
um sínum. Hulda tók litlu stúlkuna
upp á sína arma og gerði allt sem
í hennar valdi stóð til að létta henni
lífíð. En fátt var um úrræði í mál-
eftium heymardaufra á fslandi,
þegar þetta var, um 1930. Hulda
tók Nunnu litlu með sér suður, þeg-
ar hún tók við stjóm Húsmæðra-
skóla Reykjavíkur og kom henni i
Heymleysingjaskólann, sem þá var
tekinn til starfa. Þar lést hún ári
síðar af völdum mislingafaraldurs,
á 14. ári.
Hulda Stefánsdóttir var félags-
lynd kona í bestu merkingu þess
orðs. Hún gladdist af hjarta með
glöðum og hafði vakandi auga fyrir
hverskonar framfaramálum, skildi
mikilvægi þess að standa saman,
vinna saman að framgangi þeirra.
Hún vitnaði gjaman í ljóðlínu séra
Matthíasar: Hvað má höndin ein
og ein / Allir leggi saman!
Eftir að Hulda fluttist aftur suð-
ur árið 1967 var hún tíður gestur
á fundum Zontaklúbbs Reykjavíkur
í fylgd Guðrúnar dóttur sinnar, sem
þá var orðin félagi í klúbbnum og
góður liðsmaður sem vænta mátti.
Hún var sem fyrr boðin og búin til
að verða að liði i félagsstarfínu og
stæði eitthvað mikið til var gjaman
til hennar leitað. Ég minnist sér-
staklega norræns Zontamóts, sem
haldið var í Reykjavík árið 1960.
Þá var Hulda fengin til að halda
aðalerindi mótsins af íslands hálfu.
Það fjallaði um íslenska þjóðhætti
og heimilismenningu. Hún skilaði
því hlutverki af mikilli prýði og
hóglátri reisn, uppábúin í íslenska
búningnum sínum, og ekki vafðist
danskan fyrir henni.
En Hulda lagði fleira af mörkum
til þessa Zontamóts. Hún hafði tek-
ið sig til og gert líklega ein 50 pör
af íslenskum sauðskinnsskóm úr
svörtu sútuðu skinni með hvítum
bryddingum, sannkölluð dverga-
smíð, svo smáir sem þeir voru í
sniðum, varla meira en hálf fíngur-
lengd. Samt gleymdist ekki að
pijóna fallega leppa í litlu skóna
svo sem til, heyrði að gömlum sið
áði. Las upp skemmtilegar sögur
meðan stúlkurnar unnu og síðast
en ekki síst hafði hún þann góða
sið að hún lét okkur byija hvem
virkan dag á því að syngja sálm.
Á vorin þegar leið að skólalokum
var mikið annríki. Þá þurfti að ljúka
við handavinnuna sem var mikil og
falleg, eiginlega mátti segja að
mikið af henni væri hreinn listiðnað-
ur, enda áhersla lögð á vandað
handbragð og allan frágang. Hulda
var mikil hannyrðakona og lét sér
annt um að halda við og efla
íslenskan heimilisiðnað. Einn vetur-
inn kom hún vestur á ísafjörð til
mín og hélt þar erindi um búskap
fyrir konur í kvenfélögunum þar
og í sambandi við það námskeið í
undirstöðuatriðum tóvinnu. Það
voru ánægjulegir dagar því Hulda
var allra manna fróðust um allt þar
að lútandi og gamla þjóðhætti og
vinnubrögð. Henni var það ljóst að
því aðeins höldum við sjálfstæði
okkar og reisn að við byggjum á
þjóðlegum hefðum. Hún var alla
ævi í nánum tengslum við skóla-
hald og fræðslustörf — skólastjóri
um árabil við Kvennaskólann á
Blönduósi og þegar Húsmæðraskól-
inn í Reykjavík var stofnaður var
norðlenska bóndakonan fengin til
að veita honum forstöðu. Hvar sem
hún lagði hönd á plóginn vann hún
af alhug og ávann báðum þessum
menntastofnunum álit og virðingu.
Ég veit að í dag munu húsfreyjur
á öllum aldri víða um land hugsa
til löngu liðinna skóladaga undir
handleiðslu þessarar ágætu for-
stöðukonu og blessa minningu
hennar.
Fyrir utan samskipti mín við
Huldu sem nemandi og samkennari
átti ég ómetanlegar samvenistundir
með henni í gegnum árin. Ég heim-
sótti hana í Kvennaskólann á
Blönduósi og aldrei kom ég svo til
Reykjavíkur að ég liti ekki við hjá
henni. Alltaf kom ég ríkari og glað-
ari af þeim fundi, jafnvel nú síðustu
árin, þegar hún var orðin háöldruð
og lasin, átti hún í fórum sínum
fjölmargt sem auðgaði andann og
vakti til umhugsunar. Svo var guði
fyrir að þakka að hún hélt andlegri
i’jisn sinni til síðustu stundar, þótt
líkamlegt þrek væri þrotið.
Hulda var afar frændrækin og
hélt uppi góðum tengslum við ætt-
ingja sína. Föðurbróður sinn, séra
Sigurð í Vigur og konu hans Þór-
unni heimsótti hún með föðursínum
Stefáni skólameistara þegar hún
var aðeins 12 ára gömul. Eftir það
stóð þessi fagra eyja henni í fersku
minni. Langur tími leið þar til leið-
in lá aftur vestur í Vigur. Sumarið
1979 var lagði hún þó aftur upp í
ferð til að heimsækja frændfólkið
vestra. Þá hafði eldri kynslóðin
kvatt og sú næsta tekið við. Hulda
sagði mér að hún hefði verið dálítið
uggandi um að nú væri ekkert eins
og fyrr í Vigur. Sólbjartan sumar-
dag brunaði hún á hraðbát inn logn-
vært Djúpið og renndi að bryggju
í Vigur. Hún sagðist hafa hlegið
alla leiðina sem aðeins tóp tæpar
ijörutíu mínútur því báturinn
skoppaði yfír spegilsléttan sjóinn.
Mikið var það glöð kona sem steig
á landi á bryggjuna í Vigur. Hún
gat hreinlega ekki hætt að hlæja
og dásama þessa einstæðu sjóferð.
Ekki minnkaði gleði hennar þegar
hún fann uppistandandi og í góðu
ásigkomulagi gamla timburbæinn
og öll húsin sem hún mundi eftir
frá fyrri heimsókn sinni árið 1912.
Það voru bjartir og blíðir dagar sem
við áttum þarna saman og ekki
spillti það fyrir að í för með henni
var elskuleg jafnaldra hennar Sig-
urlaug Bjömsdóttir móðursystir
mín. Dáðist ég sannast að segja að
dugnaði þessara sómakvenna sem
báðar voru komnar á níræðisaldur.
Skyldum við sem nú erum komin á
efri ár verða svona kjarkmikil og
dugleg?
Þegar ég kveð Huldu frænku
mína er mér ríkast í huga þakklæti
fyrir að hafa kynnst henni og átt
vináttu hennar í öll þessi ár. Veit
ég að ég mæli þar fyrir munn ailra
Vigurfjölskyldunnar. Guð blessi
minningu hennar. Innilegustu sam-
úðarkveðjur sendi ég Guðrúnu dótt-
ur hennar og fjölskyldu og vinum.
Þorbjörg Bjarnadóttir