Morgunblaðið - 06.04.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1989
Lögfræðingarí
verkfall? - Ha?
eftir Margréti
Heinreksdóttur
„Ætla nú meira að segja lögfræð-
ingar að fara í verkfall — ja, það var
þeim líkt, þá vantar ekki heimtufrekj-
una."
Þessi og ámóta ummæli hefur
undirrituð heyrt bæði karla og konur
viðhafa að undanfömu eftir að Stétt-
arfélag lögfræðinga í ríkisþjónustu —
SLÍR — varð eitt þeirra félaga
Bandalags háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna, sem verkfall hafa boð-
að hinn 6. apríl nk.
Fljótlega hefur þó sljákkað í flest-
um, þegar þeim hefur verið gerð
grein fyrir launalqorum félagsmanna
SLÍR, — og samtölum gjaman verið
slitið með ummælum á borð við „mér
kom ekki til hugar, að launin væru
svona lág“.
Virðist því ekki úr vegi að gera
þjóðinni nánari grein fyrir því, hver
þessi kjör SLÍR-félaga eru.
í páskablaði Morgunblaðsins var
frá því skýrt, að meðaldagvinnulaun
SLÍR-félaga væru u.þ.b. 76.000
krónur á mánuði, skv. síðasta frétta-
riti KOS — Kjararannsóknamefndar
opinberra starfsmanna. Ekki skulu
bomar brigður á þann útreikning,
en meðaltalstölur segja ekki alla sög-
una.
Samkvæmt starfsheitaskrá útgef-
inni af Launaskrifstofu ríkisins 6.
marz sl. er félagsmönnum í SIÍR
skipað í flokka 140 til 156 skv. kjara-
samningi BHMR.
Meðaltalslaunin liggja nokkum
veginn um 4. þrep 150. flokks.
I flokkunum þar fyrir neðan voru
um síðustu mánaðamót hátt í 90 af
130 félagsmönnum, sem á kjörskrá
voru til atkvæðagreiðslu um boðun
vekfalls 6. apríl. Nokkrir þeirra fóru
upp fyrir meðallaunin vegna mjög
langs starfsaldurs.
Byijunarlaun nýútskrifaðra lög-
fræðinga, er hefja störf sem dómara-
fulltrúar — eftir 5—6 ára háskólanám
og þá ekki yngri en 25—26 ára að
aldri — eru skv. 3. þrepi 140. flokks
eða rúmlega kr. 54.000. Voru laun
þeirra, sem hófu störf að loknu námi
sl. vor heldur lægri en greidd vom
unglingsstúlku í sölutumi og u.þ.b.
kr.30.000 lægri en almennt tíðkaðist
að greiða ritumm á lögmannsstofum.
En fleiri skipa þann flokk en ný-
bakaðir kandidatar; t.d. réðst nýlega
til eins af dómstólum höfuðborgar-
svæðisins lögfræðingur, sem lauk
prófi fyrir 6 ámm og hefur síðan
aflað sér all fjölbreyttrar reynslu við
ýmiss konar lögfræðistörf en ekki
fengið tilskilinn fjölda prófmála til
að fá málaflutningsréttindi. (Sjá nán-
ar síðar.) Honum var skipað í 140.
fl. Um svipað leyti réðst til starfa
hjá annarri ríkisstofnun lögfræðing-
ur, sem próf tók fyrir einu ári og
hefur ekki komið nærri lögfræði-
störfum síðan. Honum var þegar
skipað í 151. flokk — ellefu launa-
flokkum ofar. Dæmi, sem segir sína
sögu um stöðu dómstólanna í ríki-
skerfinu, en þess skal geta, að fimm
neðstu launaflokkamir í launastigan-
um em nær eingöngu skipaðir dóm-
arafulltrúum, sem alla jafna vinna
undir miklu álagi — og vaxandi eftir
því sem verr árar í þjóðfélaginu, auk
þess sem þeir eiga yfír höfði sér
hvenær sem er, að ákvörðunum
þeirra og úrskurðum verði vísað til
Hæstaréttar og niðurstaðan birt op-
inberlega.
Svik á svik ofan
Þess ber að geta áður en lengra
er haldið, að SLÍR tekur ekki til
þeirra lögfræðinga, sem starfa innan
ráðuneyta Stjómarráðsins (þeir
heyra til félagi háskólamenntaðra
starfsmanna Stjómarráðsins), heldur
er hér um að ræða lögfræðinga í
dómskerfinu, (aðra en skipaða dóm-
ara, en fjöldi þeirra á hveiju emb-
ætti er ákveðinn skv. lögum) svo og
á ýmsum stofnunum, t.d. hjá skatta-
yfirvöldum hverskonar, Trygginga-
stofnun, tollstjóraembættinu, lög-
reglu, Verðlagsstofnun, Fangelsis-
málastofnun og víðar.
Er þeim, sem til þekkja, vel ljóst,
að þessi hópur opinberra starfs-
manna, sérstaklega þó lögfræðingar
hjá dómstólum landsins, hefur á und-
anfömum árum dregizt mjög aftur
úr öðmm opinbemm starfsmönnum
— svo rækilega, að ekki verður leng-
ur við unað. Þessi hópur hefur, þeg-
ar á heildina er litið, lítt orðið var
við hið svonefnda „góðæri" undan-
farinna ára í launakjömm sínum og
er kaupmáttur taxtalauna hans,
samkvæmt síðasta fréttariti KOS,
með þeim allra lægsta, sem þar um
getur.
SLÍR hefur ítrekað reynt að fá
leiðréttingu fyrir félagsmenn sína og
sýnt í þeim efnum allt í senn hóg-
værð, friðsemd og mikla þolinmæði.
Loforð ráðamanna um leiðréttingar
launanna hafa verið svikin æ ofan í
æ og það eina, sem hafzt hefur upp
úr krafsinu, em fregnimar úr fjár-
málaráðuneyti þess efnis, að þar _sé
hlegið að lögfræðingunum í SLÍR
fyrir slaka launabaráttu. Enda hafa
augu þeirra nú opnazt fyrir því, að
fyrrgreindir eiginleikar eiga ekki upp
á pallborðið hjá íslenzkum stjóm-
völdum og því er það, að 77,7 af
hundraði félagsmanna tóku þátt í
atkvæðagreiðslu um verkfallið og 60
af hundraði samþykktu. Hvom-
tveggja hefur þótt tíðindum sæta,
þátttakan og meirihlutinn, sem fylgj-
andi reyndist verkfalli og sýna, að
svo má brýna deigt jám að bíti.
Hví að vinna hjá ríkinu?
Meðal þeirra „gullkoma", sem
fjármálaráðherra, Ólafur Ragnar
Grímsson, fleygði í samninganefnd
verkfallsfélaganna á dögunum, var
að enginn væri neyddur til að vinna
hjá ríkinu, umræddir BHMR-félagar
gætu sem bezt farið út á hinn al-
menna vinnumarkað.
Um þessa staðhæfingu mætti
margt segja en hér verður látið við
sitja að svara henni eingöngu að því
er varðar félagsmenn SLÍR.
Fólk almennt virðist ekki vita, að
lögfræðingar geta ekki hafið störf
sem málflytjendur fyrir dómstólum
þegar þeir ljúka námi, sem er þó
viðurkennt eitt hið erfiðasta í Há-
skóla Islands, sbr. fregnir flölmiðla
af fallprósentu á ári hveiju. Má þó
ljóst vera, að markmið þeirra með
því að leggja á sig þetta langa og
stranga nám er að starfa við lög-
fræði sem fræðigrein.
Til þess að öðlast réttindi til mál-
flutnings fyrir héraðsdómi þurfa
menn annaðhvort að hafa fengið til
flutnings undir umsjón lögmanns
Ijögur prófmál eða að eiga að baki
þriggja ára starf hjá ríkinu. Ekki
falla til nema tiltölulega fá prófmál
á ári hveiju og fer úthlutun þeirra
fyrst og fremst eftir persónulegum
samböndum hvers og eins. Er því
ekki um annað að ræða fyrir fjölda
kandidata en að leita í störf hjá
ríkinu til þess að fá málflutningsrétt-
indi, hvort sem þeim þykir ljúft eða
leitt. Jafnframt verða þeir að sæta
því, skv. reglugerð, að mega ekki,
meðan þeir starfa hjá ríkinu, taka
að sér mál til flutnings, þótt þau
byðust. Er aflahæfi lögfræðinga
þannig skert umfram margar aðrar
háskólamenntaðar stéttir í þijú ár
eftir að þeir ljúka námi eða fram
undir þrítugsaldur.
Notaðir sem ódýrt vinnuafl
Nú má öllum ljóst vera, að ríkið
þarf á lögfræðingum að halda til
ýmissa starfa, sem mörgum þykja
áhugaverð ekki síður en lögmennska
og mætti ætla, að það hefði sjálft
af því hag, að vandasöm störf, sem
það þarf að láta vinna og varða rétt
og hag borgaranna, væru um launa-
kjör samkeppnisfær við þau lög-
fræðistörf, sem unnin eru á hinum
svokallaða almenna markaði. Mætti
ætla, að þessi skipan væri beggja
hagur. En svo er nú komið, að þörf
lögfræðinga fyrir starfsréttindi er af
hálfu stjómvalda notuð til þess að
halda ódýrt vinnuafl (rétt eins og
aðrar þjóðir nota erlenda farand-
verkamenn, sem flýja úr atvinnuleysi
ORLANE
P A R I S
ANAGENESE
Barátta vió tímann
Forskot húðarinnar
á gangi tímans
Kynnt í dog
frá kl. 13-18.
SNYRTIHÖLLIN
GARÐATORGI
Garðabæ.
Margrét Heinreksdóttir
„SLÍR hefiir ítrekað
reynt að fá leiðréttingu
fyrir félagsmenn sína
og sýnt í þeim eftium
allt í senn hógrærð,
ft’iðsemd og mikla þol-
inmæði. Loforð ráða-
manna um leiðréttingar
launanna hafa verið
svikin æ ofan í æ og það
eina, sem hafzt hefiir
upp úr krafsinu, eru
fregnirnar úr Qármála-
ráðuneyti þess efnis, að
þar sé hlegið að lög-
fræðingunum í SLIR
fyrir slaka launabar-
áttu.“
heimahaga sinna). Og Ijóst er, að
þau kæra sig kollótt um þótt sú
starfsreynsla og þjálfun, sem ungir
lögfræðingar afla sér hjá stofnunum
ríkisins, fari jafnharðan út af þeim,
þegar 3ja ára tímabilinu lýkur.
Vitað er, að margir yfirmenn ríkis-
stofnana hafa af þessu áhyggjur,
enda brennur þetta fyrst og fremst
á þeim. En þótt þeir vildu reyna —
og reyni e.t.v. einhveijir — einhveijar
leiðir til að halda góðum starfsmönn-
um eiga þeir oft fárra kosta völ;
þeim er hinn íjárhagslegi stakkurinn
smátt skorinn og þeir fá litlu ráðið
fyrir ofríki alvaldsins í fjármálaráðu-
neytinu, þar sem stefnan markast
oftar en ekki af þekkingarleysi
og/eða skammsýni stjórnmála-
manna.
Skerðing atvinnuöryggis
í umræðum um launakjör opin-
berra starfsmanna er tíðum tönnlazt
á þeim réttindum og því atvinnuör-
yggi, sem þeir njóti umfram aðra í
þjóðfélaginu. Virðast menn almennt
ekki gera sér grein fyrir því, að flest-
ir opinberir starfsmenn eru ráðnir
samkvæmt samningum, er gera ráð
fyrir því, að þeim megi hvenær sem
er segja upp með þriggja mánaða
fyrirvara.
Hefur það ráðningarform verið
túlkað svo, að engar ástæður þurfí
að gefa fyrir uppsögn né áminningu,
áður en til hennar komi, svo sem lög
nr. 38/1954 um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins gerðu ráð fyrir.
Þar við bætist, að opinberar stofnan-
ir hafa í sívaxandi mæli haldið starfs-
mönnum lausráðnum, jafnvel svo
árum skiptir. Þessi tilhögun er að
sjálfsögðu hugsuð sem svipa til þess
að halda mönnum undirgefnum og
hlýðnum — og veldur þá miklu hver
á heldur. Er svo að sjá sem ríkis-
starfsmenn eigi að sitja eftir með
skyldumar meðan réttindin eru
smám saman reytt af þeim.
Þegar opinberum stofnunum er
gert að draga saman seglin og §ár-
hagur þeirra skertur eru starfsmenn
vissulega sviptir störfum sínum, þeg-
ar þurfa þykir. Oftast er að sjálf-
sögðu reynt að beita tilfærslum milli
starfa, sé æskilegt talið að halda
viðkomandi starfsmanni innan stofn-
unarinnar, en þannig fara einnig að
skynsamir atvinnurekendur á hinum
fijálsa markaði.
Jafnframt er tíðum til þess gripið
að ráða ekki í stöður, sem losna —
eða fjölga ekki starfsmönnum þótt
verkefnum fjölgi — heldur bæta
störfunum á þá starfsmenn, sem fyr-
ir eru, samhliða því gjaman að draga
úr leyfðri yfirvinnu, með þeim afleið-
ingum, að samvizkusamir starfs-
menn með faglegan metnað láta sig
oft og tíðum fremur hafa það að
vinna kauplaust en slaka á faglegum
kröfum.
Þetta er vissulega hentug leið og
ódýr fyrir ríkið, enda virðast margir
þeirrar skoðunar — ekki sízt stjóm-
málamenn, sem gjaman gefa tóninn
— að þjóðin eigi rétt á láglauna þjón-
ustuliði, faglærðu sem ófaglærðu, til
að sinna þeim sameiginlegu þörfum,
sem kjömum fulltrúum hennar á
Alþingi þóknast að láta ríkið og
stofnanir þess sinna hveiju sinni.
Til skamms tíma virtist þessi sama
þjóð telja það sjálfsagt og eðlilegt
að aðal útflutningsatvinnuvegi henn-
ar væri haldið uppi með sama hætti
af láglaunaliði karla og kvenna, sem
þræla þurfti myrkranna á milli til
að hafa í sig og á og koma sér upp
þaki yfir höfuð. Og mikið hefur um
árin verið býsnazt yfir þeim, sem
beittu sér fyrir breytingum þar á.
Nú hafa augu manna loks opnazt
fyrir því ranglæti. En þeir verða líka
að gera sér ijóst, að úr því verður
ekki bætt með því að skapa í landinu
nýjar láglaunastéttir opinberra
starfsmanna, farlærðra sem ófag-
lærðra.
Rísi ríkisvaldið ekki undir þeim
verkefnum, sem Alþingi fær því í
hendur, með því að greiða starfs-
mönnum sínum svipuð laun og sam-
bærilegum stéttum á almennum
markaði, verður einfaldlega að skera
verkefnin niður. Nema vera skyldi,
að eitthvað mætti draga úr þeirri
margháttuðu sóun á opinberum fjár-
munum, sem sífellt á sér stað með
svo margvíslegum hætti, m.a. vegna
pólitískra hagsmuna stjómmála-
manna og flokka.
Höfundur starfar lyá embætti
bæjarfógetnns ÍHafharfirði og er
formaður Stéttarfélags lögfræð-
inga í ríkisþjónustu.
Breiðdalsvík:
Nýr tog’ari kemur
um næstu helgi
TOGARINN Andey SU-210, sem smíðaður var í Póllandi fyrir Hrað-
frystihúss Breiðdælinga hf., lagði af stað til Breiðdalsvíkur á mánudag-
inn og á að koma þangað um helgina, að sögn Svavars Þorsteinsson-
ar, framkvæmdastjóra hraðfrystihússins. Svavar sagði í samtali við
Morgunblaðið að stefiit væri að því að hefja frystingu í húsinu í næstu
viku en hún hefúr legið niðri frá 10. desember síðastliðnum.
„Ég á von á að atvinnuleysi hér
hverfi þegar frystingin hefst," sagði
Svavar. Um síðustu mánaðamót voru
34 manns á atvinnuleysisskrá á
Breiðdalsvík, þar af 19 konur og 11
verkamenn. „Upphaflega átti Andey
að verða rækjuskip og það átti að
afhenda í nóvember síðastiiðnum.
Síðan var ákveðið að fullvinna bolfisk
í togaranum. Við seldum Sandafell
SU til Eyrarbakka og Stakkavík ÁR
fer út í staðinn fyrir Andey," sagði
Svavar.
Hann sagði að umræða um sam-
vinnu á milli Hraðfrystihúss Breið-
dælinga og Hraðfrystihúss Stöðvar-
fjarðar lægi nú niðri.