Morgunblaðið - 06.04.1989, Blaðsíða 30
30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1989
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Heræfingar og
sljórnvöld
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ 40 ÁRA
Á tímamótum tækí-
færa og óvissu
Myndin er tekin í AWACS-ratsjárvél, en Bandarikjamenn eru með
tvær slíkar á Keflavíkurflugvelli.
Umræður um væntanlegar
heræfingar varaliðs Banda-
ríkjamanna hér á landi hafa leiðzt
út í karp milli ráðherra um það,
hvenær og hvort Steingrímur
Hermannsson, fyrrverandi utan-
ríkisráðherra, hafi fengið upplýs-
ingar um þessar æfingar. Jón
Baldvin Hannibalsson, utanríkis-
ráðherra, skýrði Alþingi frá eftir-
farandi staðreyndum í máli þessu
í umræðum, sem fram fóru að-
faranótt sl. þriðjudags:
Á fundi, sem skrifstofustjóri
varnarmálaskrifstofu utanríkis-
ráðuneytis sat í Norfolk í október
1986, voru væntanlegar æfingar
varaliðs á árunum 1989 og 1991
ræddar. Þá þegar kom fram, að
ætlunin væri að efna til 1.000
manna heræfinga hér á íslandi
sumarið 1989. I nóvember sama
ár var æfíngaáætlun varaliðs fram
til 1993 rædd í vamarmálanefnd.
Utanríkisráðherra á þessum tíma
var Matthías Á. Mathiesen.
í júní 1987 fóru hér fram æf-
ingar 400 manna varaliðs. í ágúst
það ár kom hinn nýi utanríkisráð-
herra, Steingrímur Hermannsson,
í heimsókn til vamarliðsins. Þar
var honum skýrt frá niðurstöðum
æfínganna 1987 og þar var hon-
um sagt frá 1.000 manna heræf-
ingu, sem áformuð væri hér sum-
arið 1989.
Þetta er kjarninn í þeim upplýs-
ingum, sem núverandi utanríkis-
ráðherra lagði fram á Alþingi í
upphafí vikunnar. Þessar upplýs-
ingar hafði Steingrímur Hér-
mannsson, forsætisráðherra, und-
ir höndum, þegar hann skýrði
Alþingi frá því, að hann hefði
ekki haft ástæðu til að ætla, að
þessar æfingar nú yrðu umfangs-
meiri en fyrri æfingar. Jafnframt
gagnrýndi forsætisráðherra
Bandaríkjamenn fyrir að ákveða
á eigin spýtur að fjölga svo mjög
mönnum og tækjum í heræfingum
nú í sumar. Þetta hefði átt að
ræða við ísienzk stjómvöld miklu
fyrr.
í ljósi þeirra upplýsinga, sem
Jón Baldvin Hannibalsson lagði
fram á Alþingi og Steingrímur
Hermannsson hafði undir hönd-
um, þegar hann lét ofangreind orð
falla, hefur forsætisráðherra að
vonum verið spurður, hvemig beri
að skilja afstöðu hans nú. Svör
Steingríms Hermannssonar em
þau, að hann minnist þess ekki,
að hafa fengið þessar upplýsingar
í hendur. Þau svör hafa svo vakið
upp spumingar um það, hvort
forsætisráðherra hafi farið með
vísvitandi ósannindi á Alþingi.
Auðvitað er ekki um það að
ræða, svo alvarlegt, sem það væri.
Steingrímur Hermannsson gefur
Alþingi ekki vísvitandi rangar
upplýsingar. Það er augljóst, að
ráðherrar fjalla um svo mörg
mál, tala við svo marga og sitja
svo marga fundi, að ekki er hægt
að ætlast til að þeir muni allt, sem
gerzt hefur. Hins vegar er heldur
engin ástæða til að ætla, að vam-
arliðið gefí rangar upplýsingar,
en frá því eru komnar þær stað-
reyndir, sem raktar hafa verið um
heimsókn Steingríms Hermanns-
sonar á Keflavíkurflugvöll 1987.
Líklegasta skýringin er sú, að
Steingrími Hermannssyni hafí
ekki þótt upplýsingar um fyrir-
hugaðar æfíngar varaliðs á
Keflavíkurflugvelli sumarið 1989
svo merkilegar, að þær hafi festst
í minni hans. Hins vegar er erf-
itt, svo að ekki sé meira sagt, að
skilja þá framkomu forsætisráð-
herra, að endurtaka þá gagnrýni,
sem hann hafði áður haft uppi á
Bandaríkjamenn, eftir að honum
hafði verið gerð grein fyrir stað-
reyndum málsins.
Sú staðreynd, að frétt Morgun-
blaðsins um heræfingar 1.000
manna varaliðs, sem birt var á
baksíðu blaðsins hinn 17. nóvem-
ber sl., vakti ekkert uppnám eða
sérstaka athygli, styður þessa
skýringu á því, að forsætisráð-
herra minnist ekki sérstaklega
umræðna um þetta atriði. Það er
svo önnur saga, að auðvitað eiga
ráðherrar sjálfír eða aðstoðar-
menn þeirra að halda saman upp-
lýsingum um slíkar viðræður,
heimsóknir og fundi, þannig að
áreiðanleg gögn sé að fínna í
skjalasafni viðkomandi ráðuneyt-
is, en ekki þurfí að leita til full-
trúa annarra þjóða um það, sem
fer á milli íslenzks ráðherra og
þeirra.
Hvað sem þessu líður er hins
vegar ljóst, að forsætisráðherra
hefur með ummælum sínum um
væntanlegar heræfingar varaliðs-
ins gert tilraun til að gera Banda-
ríkjamenn tortryggilega í augum
almennings. Það er ekkert nýtt,
að framsóknarmenn slái úr og í,
þegar vamarmálin eru annars
vegar. Steingrímur Hermannsson
hefur bersýnilega komizt að þeirri
niðurstöðu, að heræfingar þessar
gætu valdið óþægindum í stjóm-
arsamstarfínu. Honum var auðvit-
að ljóst, að utanríkisráðherra
mundi leyfa þessar æfingar og
taldi sér því fært að halla sér að
alþýðubandalagsmönnum í mál-
inu, væntanlega til þess að friða
þá. Hann hefur ekki haft sóma
af þeim málflutningi. Kjami máls-
ins er sá, sem Jón Baldvin Hanni-
balsson sagði fyrir nokkrum dög-
um, að við gætum ekki vænzt
þess, að þegnar annarrar þjóðar
tækju að sér að verja land okkar,
ef við værum ekki tilbúnir til þess
að gera þeim kleift að stunda
nauðsynlegar æfíngar í því skyni.
eftir Albert Jónsson
í Sovétríkjunum hafa átt sér
breytingar sem eiga sér ekki for-
dæmi þar. Þótt þær eigi fyrst og
fremst rætur innanlands hafa þær
náð til sovéskra utanríkis- og ör-
yggismála. Svo unnt verði að snúa
efnahagslegri hnignun við þurfa
Sovétmenn aðgang að vestrænni
tækni og fjármagni. Einnig þarf að
lækka útgjöld til hermála og fækka
í sovéska hemum. Kommúnista-
flokkurinn virðist undir forystu
Gorbatsjovs hafa náð aftur völdum
yfír hemaðarstefnunni en á Brez-
hnev-tímanum réði herinn að miklu
leyti ferðinni. Samningurinn um
upprætingu meðal- og skamm-
drægra kjamaflauga og ákvarðanir
um einhliða fækkun og uppstokkun
í heijum Sovétríkjanna heima og
heiman sýna að Gorbatsjov hefur
knúið fram breytingar á fyrri hugs-
unarhætti og kenningum að baki
hemaðarstefnunni. Onnur merki
þessa eru mun opnari og breiðari
umræða um steftiuna, mun meiri
áhersla en áður í herfræðilegum
skrifum á varnarstefnu í stað þess
að miða svo til eingöngu við rót-
gróna sovéska hefð um sóknar-
stefnu og leifturstríð, og loks yfir-
lýsingar um að stefnt sé að því að
sovéskar vamir byggist á „nægjan-
legum styrk“ til vamar. Þá leggja
Sovétmenn og bandamenn þeirra í
Varsjárbandalaginu til, að nýhöfn-
um viðræðum í Vínarborg við Atl-
antshafsbandalagsríkin um sam-
drátt í hefðbundnum herstyrk í
Evrópu, að samið verði um mikinn
niðurskurð herafla. Þar hefur einn-
ig verið fallist á þá kröfu Atlants-
hafsbandalagsríkjanna að fækka
verði mun meira í herjum Varsjár-
bandalagsins en Atlantshafsband-
lagsins.
Atlantshafsbandalagið hefur því
á fertugsafmælinu einstakt tæki-
færi til að láta reyna á hve langt
yfírlýstur vilji Sovétmanna nær og
hvort unnt sé með samningum að
auka öryggi í Evrópu, hægja á
vígbúnaðarkapphlaupinu þar og
draga úr óstöðugleiká í álfunni.
Jafnframt stendur bandalagið
frammi fyrir margþættum vanda.
Samningsstaða þess í Vínarviðræð-
unum er óhjákvæmilega veik vegna
hemaðarlegra yfirburða Varsjár-
bandalagsríkjanna í Evrópu. Var-
sjárbandalagsríkin eiga meðal ann-
ars af þessum sökum auðveldara
með að ná diplómatísku og pólitísku
frumkvæði í afvopnunarmálum en
Atlantshafsbandalagið, einfaldlega
vegna þess að þau hafa vegna yfir-
burða sinna mun meira að bjóða.
„ÞAÐ opnar vissulega dyr að
nýjum heimi fyrir son okkar ef
hann fær að njóta þess að kom-
ast á þetta vistheimili i stað þess
að að þurfa að dvelja áfram á
stofliun eins og hann gerir í dag,“
segja þau Auður Ásta Jónasdóttir
og Ketill Hannesson, en sonur
þeirra lamaðist algjörlega í um-
ferðarslysi árið 1979. Á morgun
hefst landssöfnun Lionshreyfing-
arinnar sem standa mun í þijá
daga, en söfhunarfénu verður
Breytingamar á ímynd Sovétmanna
út á við hafa valdið því að í hugum
manna á Vesturlöndum, en einkum
í Vestur-Evrópu, hefur ógnunin sem
þessi ríki töldu sér standa af Sov-
étríkjunum minnkað verulega. Um
leið hefur aukist pólitískur og efna-
hagslegur þrýstingur í NATO-ríkj-
unum um að verulegur árangur
náist í afvopnun.
Hins vegar er ekki ætlunin af
hálfu Atlantshafsbandalagsins að
semja um verulega fækkun í her-
styrk bandalagsríkjanna, heldur
fyrst og fremst í heijum Varsjár-
bandalagsins. Þá stendur ekki til
að draga neitt að ráði úr útgjöldum
til hermála, heldur á að halda áfram
að endurnýja herstyrkinn og endur-
bæta. Ennfremur hafnar bandalag-
ið tillögum Sovétmanna um uppræt-
ingu þeirra kjamorkuvopna sem
eftir eru í Evrópu í kjölfar samn-
ings risaveldanna um upprætingu
meðal- og skammdrægra kjarna-
flauga. Atlantshafsbandalagsríkin
lýstu yfír á leiðtogafundi sínum í
fyrra að bandalagið yrði um fyrir-
sjáanlega framtíð háð kjamorku-
vopnum og mundi endumýja þau
eftir þörfum.
Loks ríkir enn óneitanlega óvissa
um hvort framhald verði á breyting-
unum í Sovétríkjunum, hvort Gorb-
atsjov takist ætlunarverk sitt eða
ekki og þá hvort búast megi við
afturhvarfi til fyrri stefnu og stjórn-
arhátta. Sovétríkin em í alvarlegri
pólitískri og efnahagslegri kreppu,
svo alvarlegri að ekki er víst að
aðferðir Gorbatsjovs dugi. Ef svo
er snýst málið ekki um örlög tækni-
varið til byggingar vistheimilis
fyrir fjölfatlaða að Reykjalundi.
Um 3.400 félagar í Lionshreyf-
ingunni munu þá ganga í hús um
allt land og selja landsmönnum
rauðar Qaðrir.
Kristján Ketilsson lenti umferðar-
slysi vorið 1979, en hann var þá
17 ára gamall. Bifreið sem hann ók
eftir Reykjanesbrautinni á leið úr
Breiðholti lenti út í vegarkanti og
hafnaði á ljósastaur, og lá Kristján
meðvitundarlaus í nokkra mánuði
legra lausna af því tagi sem Gorb-
atsjov beitir sér fyrir og miða að
því að forðast grundvallarbreyting-
ar heldur um framtíð sovéska
stjómmálakerfísins. Þróist mál á
það stig eru afleiðingamar ófyrir-
sjáanlegar. í Austur-Evrópuríkjum
eru vandamálin jafnvel enn alvar-
legri. Sumir telja að Vesturlönd eigi
að hjálpa Sovétmönnum og Aust-
ur-Evrópuríkjunum með tækni-
þekkingu og stórfelldum lánum til
að stuðla að frekari og enn róttæk-
ari breytingum innanlands, brottför
sovéskra hersveita frá Austur-
Evrópuríkjum og afnámi Brezhnev
kenningarinnar um íhlutunarrétt
Sovétríkjanna í málefni þeirra. Ekk-
ert bendir til að slík skipti standi
til boða né heldur að pólitískt sam-
komulaggæti orðið á Vesturlöndum
um slíka stefnu eða framkvæmd
hennar. Meðal annars hefur verið
bent á að efnahagsaðstoð frá Vest-
urlöndum gæti einfaldlega minnkað
þrýstinginn á stjórnvöld í Varsjár-
bandalagsríkjunum og hægt á eða
komið í veg fyrir frekari jákvæðar
breytingar innanlands.
Stefinumótun í
afvopnunarmálum
Þróun mála er því enn ekki í
föstum farvegi. Vínarviðræðumar
um samdrátt í hefðbundnum her-
afla í Evrópu eru hafnar en þær
munu að öllum líkindum taka mörg
ár vegna þess um hve flókna samn-
inga er að ræða. Að auki má búast
við að ýmis ágreiningsmál skjóti
upp kollinum í viðræðunum sjálfum
og um tengsl þeirra við kjamorku-
eftir slysið. Hann var síðan í endur-
hæfingu á Grensásdeild Borgarspít-
alans í nokkur ár, en síðan hefur
hann dvalið á hjúkmnar- og endur-
hæfingardeild Heilsuverndarstöðv-
arinnar þar sem hann hefur verið í
viðhaldsmeðferð.
„Kristján lamaðist algjörlega í
þessu slysi nema hvað hann hefur
stjóm á augabrúnum og munni,
þannig að hann getur til dæmis
brosað. Hann hefur því mjög tak-
markaða tjáningarmöguleika og lifir
Landssöfiiun Lionshreyfingarinnar:
Vistheimili opnar dyr að nýj-
um heimi fyrir Qölfatlaða
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1989
31
Langdræg sovésk sprengjuflugvél af gerðinni BADGER í fylgd F-15 þotu varnarliðsins á íslandi innan
íslenska loftvarnarsvæðisins.
Herstyrkur NATO og Varsjárbandalagsins í Evrópu
. Varsjárbandalagið NATO
TölurNATO TölurVB TölurVB TölurNATO
Fjöldi hermanna 3.090.000 3.573.100 3.660.200 2.213.593
Gagnskriðdrekavopn 44.200 11.465 18.070 18.240
Herþotur 8.250 7.876 7.130 4.077
Þyrlur 3.700 2.785 5.270 2.519
Skamdrægar
kjamaflaugar 1.608 136
Stærri herskip 102 499
Kafbátar 228 200
Ath.: Atlantshafsbandlagið hefur ekki lagt fram í þessu samhengi tölur
um kjamorkuvopn, herskip og kafbáta í samræmi við þá stefnu bandalags-
ins að Vínarviðræðurnar snúist ekki um þessi atriði, eingöngu hefð-
bundin vopn á landi í Evrópu.
„Atlantshafsbandalag-
ið hefur því á fertugs-
afinælinu einstakt tæki-
færi til að láta reyna á
hve langt yfirlýstur vilji
Sovétmanna nær og
hvort unnt sé með
samningum að auka
öryggi í Evrópu, hægja
á vígbúnaðarkapp-
hlaupinu þar og draga
úr óstöðugleika í álf-
unni. Jafiifiramt stend-
ur bandalagið frammi
fyrir margþættum
vanda. Samningsstaða
þess í Vínarviðræðun-
um er óhjákvæmilega
veik vegna hernaðar-
legra yfírburða Var-
sjárbandalagsríkjanna í
Evrópu.“
vopn og vígbúnað á hafinu. Varsjár-
bandalagsríkin vilja hefja viðræður
um takmörkun flotaumsvifa og
fækkun í sjóheijum en Atlantshafs-
bandalagsríkin segjast of háð flota-
styrk til að geta fallist á slíkt, á
þessu stigi að minnsta kosti. Atl-
antshafsbandalagið vill heldur ekki
fallast á tillögur Varsjárbanda-
lagsríkjanna um fækkun eða upp-
rætingu kjamorkuvopna, og innan
Atlantshafsbandalagsins ríkir
ágreiningur um endurnýjun
skammdrægra kjarnorkuvopna.
Þegar em uppi deilur milli banda-
laganna um tölur sem þau hafa
látið frá sér nýlega um eigin her-
styrk og andstæðinganna eins og
sjá má af meðfylgjandi töflu.
Það er því mál manna að ekki
sé nóg að Vínarviðræðumar séu
hafnar og að Atlantshafsbandalagið
hafí lagt fram tillögur í þeim.
Bandalagið þurfi einnig að móta
stefnu til lengri tíma í afvopnunar-
og vígbúnaðarmálum, sem nýti ný
tækifæri en þjóni einnig hagsmun-
um þess óháð því hver verði innan-
landsþróun í Sovétríkjunum og
Austur-Evrópu á næstu ámm, og
þar til fyrir liggi samningar um
samdrátt á hefðbundnum herafla í
Evrópu sem fullnægi bandalaginu.
Um leið þarf þessi stefna að koma
til móts við væntingar almennings
í bandalagsríkjunum um árangur í
afvopnun og tryggja stuðning fólks
við hernaðarstefnu bandlagsins og
há útgjöld til hermála í framtíð-
inni. Það er því ekki beðið um lítið
þegar farið er fram á að bandalag-
ið lagi stefnu sína að breyttum að-
stæðum. í lok næsta mánaðar hitt-
ast leiðtogar allra Atlantshafs-
bandalagsríkjanna á tveggja daga
fundi í höfuðstöðvum bandalagsins
í Bmssel. Þar á að reyna að ná
samkomulagi um stefnu bandalags-
ins í þessum málum öllum.
Að því gefnu að ætlunin sé að
halda bandalaginu áfram, en ekkert
bendir til annars en að svo sé, verð-
ur stefna Atlantshafsbandalagsins
í afvqpnunarmálum óhjákvæmilega
að falla að tilteknum meginatriðum
í eðli og uppbyggu bandalagsins,
að minnsta kosti þar til samningar
takast um samdrátt í hefðbundnum
herafla í Evrópu á þeim nótum sem
NATO stefnir að.
Mikilvægi Bandaríkjahers
Atlantshafsbandalagið er, eins
og heiti þess ber með sér, bandalag
ríkja beggja vegna Atlantshafs. Það
byggir á þeirri meginforsendu að
öryggi Vestur-Evrópu verði ekki
tryggt án þátttöku Bandaríkjanna,
sem jafnframt eru langvoldugustu
ríki bandalagsins. Bandarískar her-
sveitir eru í Evrópu til að efla vam-
ir Vestur-Evrópuríkja þar til stór-
felld frekari aðstoð bærist yfir haf-
ið.
En þær eru þar einnig og ekki síst
til að tryggja að ekki fari milli
mála fyrirfram að Bandaríkin
mundu skerast í leikinn ef til ófrið-
ar kæmi í Evrópu. Takmörk eru
talin fyrir því hve mikið sé unnt
að fækka í bandarískum hersveitum
í álfunni án þess að drægi svo úr
öryggi þeirra að það leiddi til þess
að þær yrðu allar kvaddar heim.
Það er meðal annars af þessari
ástæðu að takmörk eru einnig fyrir
því um hve mikla fækkun í hetjum
annarra NATO-ríkja er unnt að
semja um í Vínarviðræðunum. Ein
af helstu ástæðunum fyrir því að
Bandaríkjamenn vildu á fyrri hluta
sjötta áratugarins að Vestur-Þjóð-
veijar yrðu teknir í NATO og að
vestur-þýskum her yrði komið á
fót, var að annars yrði ekki unnt
að tryggja öryggi bandarískra her-
sveita í framlínu í Þýskalandi. Þá
eru takmörk fyrir því hve langt
NATO getur gengið í takmörkun
vígbúnaðar í Atlantshafi. Ein af
forsendum þess að bandarískar her-
sveitir verði í Evrópu er að tryggt
sé að liðsstyrkur, vopn og birgðir
bærust yfír hafið frá Norður-
Ameríku til Evrópu ef til ófriðar
kæmi. Fækki í bandraískum her-
sveitum í Evrópu verður leiðin yfír
hafíð jafnvel mikilvægari en nú er.
Fælingarstefna Atlantshafs-
bandalagsins er mjög háð kjam-
orkuvopnum, nánar tiltekið banda-
rískum kj arnorkuvopnum. Á fyrri-
hluta sjötta áratugarins kom í ljós
að ekkert yrði af fyrirhuguðum
vamarbandalagi Vestur-Evrópu-
ríkja og að NATO-ríkin gætu ekki
komið á fót svo fjölmennum heijum
að unnt yrði að fækka verulega í
bandarískum hersveitum í álfunni.
NATO varð því snemma háð banda-
rískum kjamorkuvopnum til að
mæta miklu fjölmennari heijum
Sovétríkjanna. Um leið varð enn
nauðsynlegra en áður að banda-
rískar hersveitir yrðu áfram í Evr-
ópu. Til að gera hótunina um notk-
un bandarískra kjamorkuvopna
trúverðuga þarf bandarískan her-
styrk í Evrópu. Hann er talinn
tryggja að árás á Vestur-Evrópu
mundi óhjákvæmilega leiða til
átaka við bandarískar hersveitir og
hættu á kjarorkuátökum við Banda-
ríkin. Jafnframt líta Bandaríkja-
menn svo á að ekki sé unnt að
halda bandarískum herstyrk úti í
Evrópu nema þar verði áfram
bandarísk kjamorkuvopn til að fæla
frá árás á hann. Af þessum sökum
getur Atlantshafsbandalagið ekki
fallist á upprætingu bandarískra
kjamorkuvopna í álfunni jafnvel
þótt Sovétmenn segist tilbúnir til
að taka niður eigin vopn þar. Fæl-
ingarstefna Atlantshafsbandalags-
ins er ekki talin trúverðug án kjam-
orkuvopna og einungis Bandaríkin
geta staðið undir lq'amorkustefnu
bandalagsins. Uppræting banda-
rískra kjamavopna í Evrópu mundi
því óhjákvæmilega veikja Atlants-
hafsbandalagið og samskipti
Bandaríkjanna og Vestur-Evrópu-
ríkjanna miklu meira en Sovétríkin
og Varsjárbandalagið.
Hlutir Evrópu
Að undanfömu hefur verið vax-
andi umræða um að Vestur-Evr-
ópuríki Atlantshafsbandalagsins
þurfi að taka á sig hlutfallslega
auknar byrðar til að létta á Banda-
ríkjamönnum sem láta í ljós vax-
andi óánægju með kostnað sinn af
bandalaginu. Á móti fengju Vest-
ur-Evrópuríkin aukin völd og áhrif
í bandalaginu.Jafnt í afvopnunar-
og vígbúnaðarmálum. Hvort af
þessu verður er allsendis óvíst. Þótt
tækist á þennan hátt að breyta eitt-
hvað verkaskiptingu og valdahlut-
föllum innan bandalagsins yrði
NATO eftir sem áður fullkomlega
háð Bandaríkjunum. Engin merki
eru um að til standi að breyta þess-
ari meginstaðreynd. Sovétríkin
verða áfram risaveldi í Evrópu, en
ekki í mörg þúsund kflómetra fjar-
lægð eins og Bandaríkin, og afar
ólíklegt í fyrirsjáanlegri framtfð að
ríki Vestur-Evrópu telji ekki nauð-
synlegt að tengjast hinu risaveldinu
og kamorkuvopnum þess nánum
böndum til mótvægis við Sovétríkin.
Þá er ekki bara átt við nauðsyn
þess að fæla frá styijöld, heldur
einnig að koma í veg fyrir að Sov-
étríkin nái ítökum í Vestur-Evrópu
í skjóli nálægðar og hervalds en án
þess að beita því beinlínis. Einnig
bendir ekkert til að Bandaríkja-
menn hyggist fækka í hersveitum
sínum í Evrópu að því marki að
grundvellinum yrði kippt undan
áframhaldandi veru þeirra þar.
Loks er það svo að án Banda-
ríkjanna, bandarískra kjamorku-
vopna, bandarískra hersveita í Evr-
ópu og skuldbindinga Bandaríkja-
manna um stórfeilda aðstoð ef á
þurfti að halda, væri NATO ekki til.
Atlantshafsbandalagið stendur á
tímamótum sem í senn fela í sér
óvissu og einstakt tækifæri til að
draga úr þeirri ógn sem bandalagið
heldur fram að sér stafi af Sovét-
mönnum og bandalagsríkjum
þeirra. Ef ætlunin er að halda
bandalaginu áifram, láta' reyna á
samningsvilja Varsjárbandalags-
ríkjanna og ná þeim samningum
sem stefnt er að um samdrátt í
hefðbundnum herafla í Evrópu og
skipta meira máli en nokkurar aðr-
ar afvopnunarviðræður, verða Atl-
antshafsbandalagsríkin að koma
sér saman um stefnu til lengri tíma
sem hæfir hvorutveggja: tækifær-
inu og óvissunni. Þessar aðstæður
gera að mörgu leyti meiri kröfur
til bandalagsins um að það skil-
greini sjálft sig skilmerkilega, en
þegar ógnin frá Sovétríkjunum var
talin skýr. Afvopnun og hemaðar-
legur stöðugleiki eru auðvitað efst
á dagskrá og mikilvægasta eina
forsenda frekari framfara í sam-
skiptum austurs og vesturs. En
einnig þarf að huga að pólitískum
markmiðum framtíðarinnar, svo
sem að hverskonar aukinni
pólitískri og efnahagslegri sam-
vinnu við Varsjárbandalagsríkin
eigi að stefna og við hvaða skilyrði
Atlantshafsríkin geti sameiginlega
beitt sér fyrir slíku. Atlantshafs-
bandalaginu bíður því erfitt verk-
efni og enginn vafi á að leiðtoga-
fundur þess í lok næsta mánaðar
er einn sá mikilvægasti í sögu
bandalagsins.
Höfundur er starfsmaður Örygg-
ismálanefhdar.
Sovéska flugmóðurskipið Novorossiysk.
í geysilega mikilli einangrun. Það
er þó greinilegt að hann reynir að
sætta sig við þetta ástand, en hann
þarf gífurlega mikla hjúkrun. Hann
kemur oft heim um helgar, en sefur
þar sjaldan nema þá helst um jól
og áramót. Venjuleg fjölskylda á
erfítt með að veita sjúklingi af þessu
tagi þá umönnun sem hann þarfn-
ast, en því fylgir gífurlegt álag sem
erfítt væri að standa undir. Vist-
heimili gefur vafalaust möguleika á
öðruvísi samskiptum, þó erfitt sé
að átta sig á því á þessari stundu.
Það mun örugglega veita Kristjáni
aukinn þrótt og lífslöngun ef hann
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Kristján Ketilsson ásamt foreldr-
um sínum þeim Auði Ástu Jónas-
dóttur og Katli Hannessyni.
fær tækifæri ti að búa á slíku heim-
ili, auk þess sem það gefur meiri
möguleika á því að þjálfa þá líkams-
hluta hans sem hægt er að þjálfa.
Einnig gefur það hugsanlega mögu-
leika á því að nota tölvutækni til
þess að auðvelda honum að tjá sig.
Fréttin um þetta söfnunarátak
Lionshreyfíngarinnar er stórkostleg
og vekur miklar vonir, og þá ekki
síst vekur það vonir hjá Kristjáni
um það að geta í framtíðinni lifað
eðlilegra lífi en nú gefst kostur á.
Við erum einnig snortin af því að
hugsanlega muni hálf þjóðin taka
þátt í að byggja upp heimili fyrir
þessa einstaklinga, sem hafa orðið
fyrir svona miklum slysum, og það
breytir vissulega viðhorfinu til þjóð-
arsálarinnar, að menn skulu leggja
þetta allt á sig eins og meðlimir
Lionshreyfíngarinnar gera nú,“
sögðu Auður Ásta Jónasdóttir og
Ketill Hannesson.