Morgunblaðið - 03.06.1989, Blaðsíða 14

14
MORGÚNBLÁÐIÐ LAÚGARDÁGUR 3. JÚNÍ 1989
Geitabjalla
- pulsatilla vulgaris —
Blóm vikunnar
Umsjón: Ágústa Björnsdóttir
125
Fáar vorblómstrandi jurtir veit
ég eins vinsælar og eftirsóttar og
Geitabjöllu, enda er hún alveg
yndisleg. Stórar, oftast uppréttar
fjólublárar blómklukkur með
sterkgulum frævlum vekja jafnan
óskipta eftirtekt og aðdáun. Blöð-
in eru ljósgræn, ijaðurskipt og
mjög fínleg. Þegar jurtin kemur
upp úr moldinni snemma vors
(apríl-maí ef gott er í ári) eru
stönglarnir og löng fínskipt reifa-
blöð, sem lykja um blómhnappinn,
alþakin ofursmágerðu, þéttu og
silkimjúku hári og er þá líkast því
sem hún sé klædd hlýjum loðfeldi
til þess að veijast vomæðingnum.
Geitabjalla er ekki há í loftinu,
aðeins 15-20 sm. Þó er vaxtarlag
nokkuð breytilegt og sama er að
segja um lit blómanna sem ýmist
getur verið ljóslilla, allt að því
bleikleitur, dimmijólublár eða allt
þar á milli.
Geitabjalla er kjörin stein-
hæðaplanta en varast skal eftir
föngum að hafa hana áveðurs og
vænt þykir henni um létt vetrar-
skýli. Flutning, skiptingu og
hverskyns hnjask þolir hún illa
og best kann hún við sig í djúp-
um, léttum og fijóum myldnum
jarðvegi. Að blómgun lokinni rétt-
ir hún vel úr stönglunum og setur
upp sérkennilegar silfurhærðar
biðukollur sem vindurinn feykir
burtu fljótlega eftir að fræið verð-
ur fullþroska og losna tekur um
það. Á þessu stigi er jurtin gædd
slíkum þokka að sumum finnst
hún vera að blómstra í annað sinn
þó ekki sé þá litskrúðinu fýrir að
fara. Þá dagana ættu þeir sem
fræí safna að vera vel á verði og
láta það ekki fjúka út í buskann.
Þegar fræ er tekið er best að sá
því sem allra fýrst í létta sand-
eða vikurblandna mold. Aðeins
eitt dæmi veit ég um að hún hafi
sáð sér sjálf og komið upp efnileg-
um einstaklingum en það er í
garði í nágrenni við mig hér í
Kópavogi, sunnan til að vísu.
Geitabjalla vex villt víða um
Mið- og Norður-Evrópu. Hér á
landi hefur hún verið ræktuð um
alllangt skeið, en getur þó vart
talist með harðgerðustu plöntum
a.m.k. ekki sunnanlands og sjald-
an verður hún langlíf þótt undan-
tekningar kunni að vera þar á.
Rautt afbrigði pulsatilla vulgaris
„rubra“, glæsilegt mjög og eftir-
sótt, hefur eitthvað verið ræktað
hér en með ærið misjöfnum ár-
angri. Enn sjaldgæfari er hvíta
afbrigðið „alba“. Geitabjalla er
náskyld skógarsóleyjum og geng-
ur líka undir nafninu anemona
pulsatilla. Ýmsar tegundir af
ættkvíslinni hafa verið reyndar
hér á landi og vil ég í því sam-
bandi benda á ágæta mynd-
skreytta grein eftir Hólmfríði Sig-
urðardóttur, garðyrkjufræðing,
sem birt var í Garðyrkuritinu árið
1984.
ÁB
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sambands íslenskra tryggingafé-
laga.
Erlend samkeppni
og vátryggingar
fyrir nútímakonuna.
Þægilegasta og hreinlegasta
aðferðin við að fjarlægja
óvelkomin hór.
Slmi 651099
Utsölustaðir: Helstu snyrtivöruverslanir og
apótek um land allt.
ettirSigmar
Armannsson
í Reykjavíkurbréfi, sem birtist í
Morgunblaðinu sunnudaginn 28.
maí sl., var að venju víða komið
við. Þar var m.a. ijallað um 60 ára
afmæli Sjálfstæðisflokksins, sauð-
fjárbúskap og loks um aukna sam-
keppni í þjónustu. Þar sem fjallað
var um þjónustuþáttinn var nokkr-
um orðum vikið að vátryggingar-
starfsemi hér á landi og nauðsyn
þess að íslensk vátryggingarfélög
fengju „aðhald með aukinni er-
lendri samkeppni". Hins vegar væri
ýmislegt því til fyrirstöðu, þar sem
bannað væri í lögum að kaupa vá-
tryggingar hjá erlendum vátrygg-
ingarfélögum nema með leyfi
tryggingamálaráðherra. Að mati
ritara Reykjavíkurbréfs væru slíkar
hömlur í viðskiptum af hinu illa,
enda í ljós leitt, að frelsi og sam-
keppni væri öllum fyrir bestu. Að
þvi leyti sem mál þessi hafa verið
til umfjöllunar innan Sambands
íslenskra tryggingafélaga, sem eru
hagsmunasamtök vátryggingarfé-
laga hér á landi, verður ekki betur
séð heldur en sjónarmið ritara
Reykjavíkurbréfs og Sambands
íslenskra tryggingafélaga fari að
öllu leyti saman. Samband íslenskra
tryggingafélaga lagðist nefnilega
eindregið gegn því á sínum tíma,
að leitt yrði í lög tilvitnað ákvæði
um bann við kaupum á erlendum
vátryggingum nema með leyfí ráð-
herra.
Á árinu 1973 voru fýrst sam-
þykkt lög hér á landi um vátrygg-
ingarstarfsemi. í lögum þessum var
m.a. fjallað um eftirlit með vátrygg-
ingarfélögunum með hagsmuni
hinna vátryggðu, og raunar neyt-
enda almennt, að leiðarljósi. Sam-
band íslenskra tryggingafélaga
hafði frumkvæði að lagasetningu
þessari, en sambærileg löggjöf var
þá gamalgróin í öllum löndum Vest-
ur-Evrópu. Ákvæði, sem fortaks-
laust bannaði fyrirtækjum og al-
menningi viðskipti við erlend vá-
tryggingarfélag nema með heimild
ráðherra, var ekki að finna í þess-
ari fyrstu löggjöf. Veturinn 1977
til 1978 var lagt fram á Alþingi
nýtt frumvarp til laga um vátrygg-
ingarstarfsemi. Var þar heldur ekki
gert ráð fyrir banni og undanþágu-
heimildum ráðherra. Hins vegar
gerðist það, að einn þingmanna kom
fram með breytingartillögu þess
efnis á Alþingi. Samband íslenskra
tryggingafélaga lýsti sig eindregið
mótfallið þeirri takmörkun á við-
skiptum, sem fólst í breytingartil-
lögunni. Hins vegar lagði Samband
íslenskra tryggingafélaga til, að ef
vátryggt yrði erlendis, þá skyldi um
innheimtu söluskatts, stimpilgjalds
og fleiri gjalda fara eins og vá-
tryggt hefði verið hjá íslensku vá-
tryggingarfélagi. Til rökstuðnings
tillögu sinni vísaði Samband
íslenskra tryggingafélaga m.a. til
þess, að alkunna væri, að stórir
vátryggingartakar hefðu flutt vá-
tryggingarviðskipti sín til erlendra
aðila, í sumum tilvikum eingöngu
vegna sparnaðar á söluskatti. Sam-
band íslenskra tryggingafélaga
væri mótfallið öllum óeðlilegum
hömlum á vátryggingarsviðinu,
sem væri einhver alþjóðlegasta
atvinnugrein sem þekktist. Á
hinn bóginn mættu þær reglur, sem
stjórnvöld settu, ekki vera á þann
veg, að innlend vátryggingarfélög
yrðu undir í samkeppninni við er-
lenda aðila. í löndum helstu trygg-
ingamarkaða heims væri yfírleitt
ekki innheimtur söluskattur eða
annar samsvarandi skattur af vá-
tryggingargjöldum. Réttast væri að
fella söluskatt niður hér á landi af
vátryggingariðgjöldum. Meðan svo
væri ekki gert, væri sjálfsagt að
allir, sem vátryggingu kaupi, greiði
sama skatt. Því sé eðlilegt að
ákvæði þess efnis sé að fínna í lög-
um um vátryggingarstarfsemi. Á
Alþingi lyktaði máli þessu hins veg-
ar þannig, að ekki voru tillögur
Sambands íslenskra tryggingafé-
laga teknar til greina, heldur valin
leið hafta í stað leiðar sem byggist
á viðskiptalegu jafnræði. En hugs-
anlega er hér þó verið að deila um
keisarans skegg þar sem vitað er,
að yfirleitt hefur það verið auðsótt
mál fyrir þá tiltölulega fáu aðila,
sem þess hafa óskað, að fá leyfi til
að vátryggja erlendis. íslenskum
vátryggingarfélögum er hins vegar
áfram ætlað að eiga í samkeppni
við erlenda keppinauta með það
veganesti sem Alþingi hefur
skammtað af rausn, þ.e.a.s. skerta
samkeppnisstöðu vegna óeðlilegra
skattareglna.
Að endingu er rétt að vekja at-
hygli á því að í sumum löndum
Evrópu hefur lögum verið með lög-
gjöf reynt að takmarka að erlend
vátryggingarfélög stofnuðu þar til
vátryggingarrekstrar. Samkvæmt
íslenskum lögum er hins vegar til-
tölulega auðvelt fyrir erlend vá-
tryggingarfélög að setja á fót vá-
tryggingarfélög hér á landi. En
þrátt fyrir þetta virðist raunveru-
legur áhugi erlendra vátryggingar-
félaga til að seilast til áhrifa á
íslenskum vátryggingarmarkaði
afar lítill ef nokkur. Lýsir það sjálf-
sagt betur en nokkur orð, hversu
fýsilegan starfsvettvang erlendir
vátryggjendur telja ísland vera.
ONeiOUCH8
FRÁ
Heitt vax, rúllað á húðina
Kalt vax
Háreyðingarkrem, með rúllu
nú einnig fyrir bikinilínuna.
Aflitunarefni fyrir líkamshárin.
ÍSKLASS hf.