Morgunblaðið - 03.06.1989, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚNÍ 1989
V estur-Þýskaland:
Veita Sovétmönnum
aðgang að leyniákvæð-
um griðasáttmálans
Bonn, Reuter.
VESTUR-þýsk sljómvöld gáfu í gær sovéskum sagníræðingum
leyfí til þess að rannsaka afrit af leyniákvæðum griðasáttmála
nazistaríkis Hitlers og Sovétrílqanna frá 1939. Var leyfíð veitt að
beiðni Míkhaíls Gorbatsjovs, forseta Sovétríkjanna.
Gorbatsjov fór fram á það við
Helmut Kohl, kanzlara Vestur-
Þýskalands, í fyrra, að Vestur-
Þjóðveijar leyfðu Sovétmönnum
að rannsaka frumrit slqals þessa.
Hans Klein, talsmaður vestur-
þýsku sijómarinnar, sagði að yfir-
völd hefðu aðeins örfilmu af upp-
runalega skjalinu í fórum sínum
þar sem mörg ríkisskjöi Þriðja
ríkisins hefðu verið eyðilögð
skömmu fyrir fall Berlínar árið
1945.
Gorbatsjov tilkynnti hinu nýja
Sovétþingi á fimmtudag um skip-
un nefndar, sem rannsaka skyldi
hvort Eystrasaltsríkin — Eistland,
Lettland og Lithaugaland — hefðu
verið innlimuð með valdi árið
1945.
isríkjanna tveggja.
Með leyfi sínu hefur vestur-
þýska stjómin því mtt þessa hindr-
un úr vegi.
37 böm gengu til altaris við messu páfa í íþróttahúsi Tækniháskólans í Þrándheimi í gær og var mynd-
in tekin við það tækifæri.
Jóhannes Páll II páfí í Niðaróssdómkirkju;
Frelsið endar í ógnríki ef
ekki er hugað að siðferðinu
Lætur í ljós skilning á atferli norskra biskupa sem neita þátttöku í samkirkjulegum athöfiium
Þrándheimi. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
NOKKRIR norskir biskupar vildu
ekki taka þátt í sameiginlegri
Þrátt fyrir að margir fögnuðu
þessu framtaki vora ekki allir
þeirrar skoðunar og neyddist
Gorbatsjov til þess að réttlæta
nefndarskipunina í löngu máli, en
sagði í hinu orðinu — þvert ofan
í fullyrðingar kommúnistaleiðtoga
Litháen — að engar skjalfestar
sannanir hefðu enn verið dregnar
fram í dagsljósið um að í griðasátt-
málanum hefðu verið leynileg
ákvæði um skiptingu Mið-Evrópu
og Eystrasaltsríkjanna milli alræð-
bænastund með Jóhannesi Páli
páfa II í Niðarósdómskirkju í gær
þar sem þeir telja hann standa í
vegi hinnar samkirkjulegu hreyf-
ingar. Á fimmtudag fullyrti starfs-
maður Vatikanútvarpsins að Ólaf-
ur Noregskonungur hefði stigið
út á hallarsvalirnar með páfa til
að bæta fyrir „dónaskap" biskup-
anna. í samtali Morgunblaðsins
við páfa í flugvélinni á leið til
Óslóar frá Róm kom fram að hann
lítur ekki alvarlegum augum yfir-
lýsingar norsku biskupanna.
„Þeir hafa rétt til að gera það sem
þeim þykir rétt. Biskupar í heim-
inum eru ekki allir á einu máli
um samkirkjulegt starf og hvern-
ig að því skuli staðið. Það hefur
þróast á mismunandi hátt í hinum
ýmsu þjóðlöndum en ég fylgi því
sem annað Vatíkanþingið sam-
þykkti og starfa í anda þess,“
sagði páfí. Síðan bætti hann við:
„Vinur minn í Noregi hefur sagt
að ég myndi stuðla best að sam-
kirkjulegri hreyfíngu í Noregi
með því að fara á skíði með Nor-
egskonungi!" Páfi var á yngri
árum áhugasamur íþróttamaður
og er sagður við einstaklega góða
heilsu miðað við aldur en hann
er 69 ára gamall.
Fjöldi fólks stóð meðfram götum
sem Jóhannes Páll páfi II ók eftir á
leið sinni til samkirkjulegrar guð-
þjónustu í Niðaróssdómkirkju í gær-
morgun. Fólkið veifaði til páfa í fal-
legu en köldu veðri og auðséð var
að komu hans til borgarinnar var
fagnað. Um 250 manns tóku á móti
honum á flugvellinum, þar á meðal
hópur syngjandi Pólveija með gítar.
Dómkirkjan, sem er byggð á graf-
reit Ólafs helga, var þéttsetin og úti
á markaðstorginu stóðu nokkrar
þúsundir og fylgdust með guðsþjón-
ustunni á slqám. Kristen Kyrre Bre-
mer, biskup í Þrándheimi, bauð páfa
velkominn í dómkirkjuna og minntist
þess að fyrir 452 áram sigldi Ólafur
Englebrektsson erkibiskup út fjörð-
inn og skildi kirkjuna eftir klofna í
tvennt; kaþólska og mótmælendur.
„Á þessari mikilsmetnu stundu era
hinar aðskildu kirkjur aftur komnar
hér saman,“ sagði hann. „En ekki
era öll sár gróin. Við söknum nokk-
urra einstaklinga hér í dag.“ Hann
átti við lútersku biskupana sjö sem
sáu sér ekki fært að sækja sam-
kirkjulega guðsþjónustu með
páfa.„Það er enn um langan veg að
fara þangað til við söfnumst aftur
saman í kringum borð Guðs. Verkef-
nið er ljóst: Við verðum að taka
höndum saman á ný,“ sagði biskup-
inn.
Páfi talaði um vanda trúarinnar
og siðfræðinnar í nútíma þjóðfélagi
í ávarpi sínu. Hann sagði hjónaskiln-
aði, sundraðar fjölskyldur og vanga-
veltur um verkefni og markmið karla
og kvenna spilla fyrir kærleika þótt
allir þörfnuðust ástar og sæktust'
eftir henni. Hann sagði hefðbundin
samfélög, fjölskyldur, heimili og
störf vera í hættu af því að fullt til-
lit væri ekki lengur tekið til sið-
fræðilegrar hliðar mannlegrar
breytni. „Við viljum vera fijáls en
frelsið endar í ógnríki eigingiminnar
ef enginn sameiginlegur skilningur
er á því sem við eigum að gera held-
ur aðeins á því sem við getum gert.“
Hann sagði það skyldu trúfélaganna
að bregðast við breyttum tímum og
efna til nýs kafla í sögu kristninnar.
Um 1.200 manns sóttu messu
páfa í íþróttahöll Tækniháskólans í
Þrándheimi áður en hann hélt ferð
sinni áfram til Tromsö að hitta
nyrsta kaþólska söfnuð í heimi.
Er páfi söng messu við Aker-
huskastala í Ósló á fimmtudag var
ljóst af yfirbragði margra bamanna
í skrúðgöngu páfa að þau voru ætt-
uð frá Suðurlöndum. Það tíðkast í
kaþólsku kirkjunni í Noregi að telpur
fái að þjóna sem „messudrengir" en
í þetta skipti var ekki svo. Fulltrúar
Vatíkansins bönnuðu það og olli það
mörgum, ungum sem öldnum, von-
brigðum. Þegar lúterskir biskupar
skiptust á skoðunum við páfa kom
skýrt fram að kaþólskir mættu ekki
neyta brauðs og víns með mótmæ-
lendum þar sem trúfélögin legðu
ólíkan skilning í sakramentið.
Sovétríkin:
Lígatsjov hafður að
háði og spotti á þinginu
Vald KGB ákafit gagnrýnt
Moskvu, Daily Telegraph.
HELSTI harðlínumaður í Kreml, Jegor Lígatsjov, var á fimmtu-
dag sagður „afdankaður hugmyndafræðingur" í þingræðu á hinu
nýja Sovétþingi. Hlutverk og völd Kommúnistaflokksins hafa
mikið verið til umræðu á almannavettvangi í Sovétríkjunum að
undanförnu og sagði Lev Zaikov, flokksleiðtogi í Moskvu, að hann
gæti ekki útilokað að einhverntíman í framtíðinni kæmist á Qöl-
flokkakerfi í Sovétríkjunum. Hins vegar varpaði hann „alfarið“
þeirri hugmynd frá sér að slíkt væri fyrirsjáanlegt á næstunni.
Mikla athygli vakti að einn af fylgismönnum Borís Jeltsýn, Júríj
Vlasov, krafðist þess að KGB yrði gert ábyrgt fyrir hinu nýja þingi.
Árásin á Lígatsjov, fyrrverandi
hugmyndafræðing flokksins, kall-
aði fram hláturrokur í salnum, en
í honum sátu 2.250 þingfulltrúar.
Þetta er harðorðasta gagnrýni,
sem fram hefur komið, á sitjandi
stjórnmálaráðsmann. Stjómmála-
ráðið er hin eiginlega ríkisstjóm
Sovétríkjanna.
Talið er að árásin kunni að
vera fyrirboði þess að Lígatsjov
verði gerður að tákni hins gamla
og staðnaða, sem hafa má að
opinbera skotspæni og róttækir
umbótamenn geta kennt um öll
hugmyndafræðileg mistök.
Fram að þessu hefur þrýstingur
frá almenningi litlu sem engu
skipt í sovéskum stjómmálum, en
nú blása aðrir vindar og kann
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sov-
étríkjanna, brátt að finna sig knú-
inn til þess að reka Lígatsjov úr
Stjómmálaráðinu. Fari svo er hins
vegar hætt við að flokksmaskínan
telji sér og hagsmunum sínum
alvarlega ógnað.
KGB tekiðfyrir
Júríj Vlasov, sem er gamall
Ólympíulyftingakappi, gerði völd
KGB að umtalsefni. Hann lýsti
leyniþjónustunni sem „svo að
segja óstjómandi“ stofnun, sem
hefði „líf Sovétborgara í hendi sér
en væri yfir ríkið hafið í gerðum
sínum . . . valdamesta stofnun
stjómarinnar.“
Mönnum fannst sem þetta væri
nokkuð langt gengið, en Vlasov
bætti við betur og sagði þörf á
að menn spyrðu sjálfa sig hvort
það væri kannski KGB, sem
stjórnaði landinu, en ekki öfugt.
Nokkur viðkvæm málefni hafa
veríði viðrað í umræðu umn
stefnuræðu Gorbatsjovs á þinginu
og hefur umræðan nú staðið í
fimm daga. En þrátt fyrir að hin-
ir svonefndu róttæklingar — eða
umbótasinnar — haldi áfram á
lofti kröfum sínum um beina
pólitíska ábyrgð Kremlarbænda á
embættisfærslu sinni, hafa
Reuter
Sovéskur uppgjafahermaður frá Afganistan, Sergíj Tsjer-
vonopískíj (lengst t.h.) réðist í gær harkalega á Andrei Sakharov
í hinu nýja Sovétþingi, fyrir að hafa sakað Rauða herinn um
óhæfuverk gegn eigin hermönnum í Afganistan. Tsjervonopískíj,
sem missti báða fætur í Afganistan, var ákaft fagnað af meiri-
hluta þingheims, en á myndinni sést hvar Sakharov býst til þess
að svara fyrir sig.
harðlínumennirnir áreynslulaust
staðið í vegi fyrir öllum tillögum
í þá vera þegar gengið er til at-
kvæða.
Júríj Tsjernítsjenko, fúlskeggj-
aður róttæklingur með landbún-
aðarmál að sérsviði, var ákaft
fagnað þegar hann spurði hvers
vegna Landbúnaðamefnd flokks-
ins væri undir forsæti manns, sem
„ekki hefur hundsvit á [land-
búnaðarmálum] og afdankaður
hugmyndafræðingur í þokkabót".
Tsjemítsjenko sagði að landbún-
aðarvandinn væri fyrst og fremst
pólitísks eðlis. Sagði hann að öllu
landi skyldi aftur skilað til bænd-
anna og gaf í skyn að samyrkjubú
og ríkisbú skyldu lögð niður.
Harðlínumenn hafa einnig haft
sig í frammi á þinginu og sagði
Kíríll Mazúrov, forseti Sambands
uppgjafahermanna og -verka-
manna, sem er eitt af höfuðvígjum
íhaldsmanna, að hann væri sár-
reiður yfir þeirri mynd, sem nú
væri upp dregin í fjölmiðlum: „að
70 ára saga ríkisins sé ein röð
mistaka og klúðurs." Þá gagn-
rýndi Vasílíj Bjelov, þjóðemissinn-
aður rússneskur rithöfundur,
harðlega útbreiðslu kláms og
rokktónlista.