Morgunblaðið - 03.06.1989, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚNÍ 1989
29
Skoðun og bifreið-
ar, skrípaleikur
eftirKarlG.
*
Asgrímsson
Nú þegar rúmir fjórir mánuðir eru
liðnir síðan Bifreiðaeftirlit ríkisins
yar lagt niður og Bifreiðaskoðun
íslands hf. hóf starfsemi sína, er
ekki úr vegi að íhuga hvað þessi
breyting hefur haft í för með sér
og hvaða tilgangi hún þjónar, hveij-
ir græða á þessari breytingu og
hverjir græða ekki.
Áður en lengra er haldið er rétt
að leiða hugann að því, hvert var
hið upphaflega hlutverk Bifreiðaeft-
irlits ríkisins og til hvers það var
stofnað. Það var fyrst og fremst
stofnað til að koma í veg fyrir að
hættuleg og vanbúin ökutæki væru
í umferð og til að reyna að tryggja
hinn almenna borgara í umferðinni.
Var það framkvæmt þannig að bif-
reiðar voru boðaðar í skoðun á
ákveðnum tíma og var fylgst með
því að allir kæmu og þess á milli
voru bifreiðaeftirlitsmenn við eftirlit
í umferðinni. Þannig var þetta lengi
vel, en hin síðari ár var lögð meginá-
hersla á vinnu við ökutækjaskrána,
þó svo að umferðalög segðu að lög-
reglustjórar ættu að vinna þau störf,
en það var ekki fyrr en með um-
ferðalögum frá 1. mars 1988 að
Bifreiðaeftirlitinu var falið að annast
skráningu ökutækja.
Þessi vinna við ökutækjaskrána
og tölvuvæðing hennar hefur á und-
anfömum ámm kostað allmikið fé
og kom þa bæðið niður á skoðun
ökutælqa og eftirliti með þeim og
var ökutækjaskoðunin nánast einn
skrípaleikur hin síðari ár þar sem
ekkert var gert til að tryggja að
menn kæmu með ökutæki sín til
skoðunar á réttum tíma og eftirlit í
umferðinni var lítið sem ekkert.
Hvaða breytingar hafa svo orðið
við tilkomu hins nýja skoðunarfé-
lags? Fljótt á litið eru þær ekki mikl-
ar nema að gjaldskrá þessa nýja
fýrirtækis er margfalt hærri en var
hjá Bifreiðaeftirlitinu og er hækkun-
in svo mikið að Bifreiðaskoðun ís-
lands hf. getur ekki orðið annað en
stórgróðafyrirtæki og fæ ég ekki séð
að þessi breyting sé til hagsbóta
fyrir bifreiðaeigendur eða aðra veg-
farendur.
Þá mætti ætta að skoðun og eftir-
lit með ökutækjum hafi batnað með
tilkomu þessa nýja fyrirtækis, en
fljótt á litið er ekki hægt að sjá
mikla breytingu. Skoðunarmenn
standa úti með gömlu fjakkana eins
og áður og nú hefur sú breyting
verið gerð að allir íbúar Hafnarfjarð-
ar, Garðabæjar, Kópavogs, Mosfells-
bæjar og Seltjamamess verða að
fara með ökutæki sín í skoðun til
Reykjavíkur og er vandséð að það
sé til hagsbóta fyrir íbúa og bifreiða-
eigendur í þessum sveitarfélögum.
Eftirlit í umferðinni er ekkert af
hálfu þessa nýja félags, því starfs-
menn þess hafa ekki lögregluvald,
eins og bifreiðaeftirlitsmenn höfðu
og getur minna eftirlit í umferðinni
ekki verið til að auka öryggi vegfar-
enda eða stuðlað að betri ökutækj-
um.
En hvers vegna var verið að gera
þessar breytingar, sem ekki er hægt
að sjá að séu til neins gagns eða
hagsbóta fyrir bifreiðaeigendur eða
aðra vegfarendur? Þegar ég átti við-
töl við þá ráðamenn, sem unnu að
þessu máli á síðastliðnu ári vom
aðalrök þeirra að þessu þyrfti að
breyta því Bifreiðaeftirlitið væri svo
óvinsælt og að svona væri þetta í
Svíþjóð, þar væri skoðunin fram-
kvæmd af félagi sem ríkið ætti hlut
í. En ég fæ nú ekki séð að vitleysan
sé nokkuð betri þó hún sé sænsk.
Það vissu það allir sem vildu vita
að bifreiðaskoðunin á vegum Bif-
reiðaeftirlitsins var löngu úrelt at-
höfn, og fyrir löngu kominn tími til
að breyta þar um, en er það ekki
furðulegt að loks þegar stjómvöld
ákveða að gera breytingar, að þá
er breytingin í raun engin breyting,
aðeins er skipt um rekstraraðila,
vitleysunni og skrípaleiknum haldið
áfram, en nú skal það vera fínt, því
vitleysan er að sænskri fyrirmynd.
Hver græðir svo á þessari breyt-
ingu? Það em ekki bifreiðaeigendur
eða hinn almenni vegfarandi.
Hvers vegna lá svona mikið á að
leggja Bifreiðaeftirlitið niður að það
jaðrar við lögbrot, löngu áður en
Bifreiðaskoðun íslands hf. hafði getu
eða heimild til að taka við störfum
þess? í 65. gr. umferðalaga segir
meðal annars: „Fela má hlutafélagi,
sem ríkissjóður á hlut í, að annast
skráningu ökutækja, skoðun þeirra
og eftirlit sbr. 1. m. gr., enda verði
settar upp skoðunarstöðvar í öllum
kjördæmum landsins. Tekur hlutafé-
lagið þá við hlutverki Bifreiðaeftir-
lits o.s.frv. „Þama segir að hlutafé-
lagið á að vera búið að koma upp
skoðunarstöðvum í öllum kjördæm-
um landsins og þá má það taka við
Karl G. Ásgrímsson
„Hvers veg-na lá svona
mikið á að leggja Bif-
reiðaeflirlitið niður og
segja starfsmönnum
þess upp, án þess að
gefa þeim kost á þátt-
töku í nýja félaginu,
eins og venja hefiir ver-
ið ef ríkið selur fyrir-
tæki sín eða stofhanir?“
hlutverki Bifreiðaeftirlitsins en fyrr
ekki.
í 67. gr. umferðarlaga segir með-
al annars að Bifreiðaeftirlit ríkisins
ákveði hvar og hvenær almenn skoð-
un ökutækja fari fram. Það segir
hvergi í lögunum að heimilt sé að
fela Bifreiðaskoðun íslands hf. þetta
vald. Það er aðeins heimilt að fela
Bifreiðaskoðun fslands hf. þau störf,
sem getið er um í 1. mgr. 65. gr.
laganna og virðist því sem enginn
aðili sé til sem hefur vald til að
ákveða og auglýsa aðalskoðun öku-
tælqa eftir að Bifreiðaeftirlit ríkisins
var lagt niður. Er þama verið að
innleiða enn eina sænska vitleysu?
Hvers vegna lá svona mikið á að
leggja Bifreiðaeftirlitið niður og
segja starfsmönnum þess upp, án
þess að gefa þeim kost á þátttöku
í nýja félaginu, eins og venja hefur
verið ef ríkið selur fyrirtæki sín eða
stofnanir? Hvers vegna var öku-
tækjaskoðun og eftirlit afhent einok-
unarfyrirtæki í stað þess að gefa
þetta frjálst, og leyfa þeim sem hafa
getu, þekkingu og vilja til að fram-
kvæma þeta í fijálsri samkeppni.
Ég hélt að íslendingar hefðu ver-
ið búnir að fá nóg af einokun hér
áður fyrr og það heyrði til liðinni tíð
að einkafyrirtæki fengi einokunar-
leyfí til verslunar og þjónustu hér á
landi.
Em forystumenn Alþýðuflokks-
ins, sem frá upphafí hefur haft að
kjörorði; frelsi, jafnrétti, bræðralag,
ekki stoltir af því að hafa fótumtroð-
ið frelsið og komið á fót fyrstu einok-
unarstofnuninni í einkaeign hér á
landi eftir að lýðveldið var stofnað?
Em forystumenn Alþýðuflokksins
ekki stoltir af því að hafa fótumtroð-
ið jafnréttið og komið á því mikla
misrétti milli fyrrverandi starfs-
manna Bifreiðaeftirlitsins, sem felst
í því að nokkrir vom gerðir atvinnu-
lausir og vom það yfírleitt elstu
starfsmennimir, en aðrir vom ráðnir
til nýja félagsins á um það bil helm-
ingi hærri launum en þeir höfðu hjá
Bifreiðaeftirlitinu.
Era forystumenn Alþýðuflokksins
ekki stoltir af því, að í stað þess að
stuðla að bræðralagi, hafa þeir í
þessu máli aukið á óánægju milli
manna og aukið vitleysuna, en ef
marka má blaðaskrif, er mikið meiri
óánægja með ökutækjaskoðunina nú
en nokkm sinni áður.
Að lokum: Alþýðuflokkurinn hafði
að kjörorði; frelsi, jafnrétti, bræðra-
lag, en í þessu máli virðast forystu-
menn hans hafa haft að kjörorði;
'einokun, misrétti, vitleysa.
Höfimdur er fyrrverandi bifreiða■
eftirlitsmaður.
Þegar ráðherrann færði Stokks-
nesið vestur fyrir HornaQörð
Um mismunun í gámaleyfum, brask og valdbeitingu 1 sjávarútvegi
eftir Ama er óþolandi, enda eykst tortryggni
Johnsen °g óánægja stöðugt manna á með
Það sukk og svínarí sem á sér
stað í afgreiðslu gámaleyfa á vegum
utanríkisráðuneytisins er óþolandi.
Mönnum er þar mismunað, sagt
rangt frá og ráðuneytið ber ábyrgð
á því að útvaldir menn úr hópi land-
krabba fá margfalt fleiri gámaleyfí
heldur en sjómenn og útgerðarmenn
sjálfír. Þessir tilteknu menn sem
sumir hveijir em inni á gafli ut-
anríkisráðuneytisins af pólitískum
toga sækja um fjölda gámaleyfa
með það fyrir augum að fá ein-
hvem niðurskurð á sama tíma og
sjómenn og útvegsmenn sækja um
það sem þeir þurfa, en fá í mörgum
tilvikum ekki neitt. Gámabraskar-
amir hafa síðan verið að bjóða
gámaleyfín til sölu, það er að segja
gámana tóma. Þetta ófremdar-
ástand hefur nú varað um nær árs
skeið og kom til vegna þess að sjáv-
arútvegsráðherra gafst upp á að
leysa málið á eigin ábyrgð, takast
á við vandann. Þegar svo er komið
að ákveðnir menn njóta forréttinda
umfram aðra við veitingu gáma-
leyfa þá er mál að stokka upp spil-
in og stöðva svindlið og valdbeiting-
una, því það er ekkert annað en
valdbeiting og opinber ábyrgð á
þjófnaði að standa fyrir slíku kerfi.
Samkomulag hafði náðst um
ákveðið fyrirkomulag aflamiðlunar
í þessu sambandi milli viðskipta-
deildar utanríkisráðuneytisins, sjáv-
arútvegsráðuneytisins og sjómanna
og útvegsmanna, en sjávarútvegs-
ráðherra hefur hunsað það frá ára-
mótum og nú fá útflytjendur á
gámaflski hvorki að vita hveijir
hafí fengið leyfi til útflutnings né
hve mikið. Þetta pukur og svindl
sem dafnar í skjóli valdbeitingar
al. Það er hægt að nafngreina suma
þá menn sem era nú dekurbörn
ráðuneyta á pólitískum forsendum,
en sökin er fyrst og fremst þeirra
ráðherra sem málið varðar og þá
sérstaklega sjávarútvegsráðherra
og utanríkisráðherra eða skyldu
þeir ekki vera í sömu ríkisstjóm?
Eitt af því sem deila má á er sú
ákvörðun að hleypa gámaleyfunum
út um allar trissur, það er að segja
til þeirra sem ætluðu aldrei að nota
þau. Þess vegna þurfa menn nú að
vera að hringja út um allt land og
óska eftir gámaleyfí hjá mönnum
sem eiga slíkt í vasa sínum og sum-
ir hafa þurft að greiða tugi þúsunda
fyrir leyfið. Brask og aftur brask.
Það er lágmark að menn sitji við
sama borð í þessum efnum. Með
því fyrirkomulagi sem nú er við
lýði er verið að drepa niður dugnað
í mönnum og ákveða í fílabeins-
tumi í Reykjavík hvað eigi að afl-
ast, hver eigi að fá aflann og hver
eigi að fá greitt fyrir aflann. Gera
verður kröfu til þess að þessi út-
flutningur verði frjáls að mestu
leyti. Það er ef til vill aðeins yfír
sumartímann að sérstök ástæða er
til samráðs, en auðvitað á það að
vera í höndum hagsmunaaðila fyrst
og fremst, því hvorki sjómenn né
útgerðarmenn em að leika sér að
því að selja afla undir verði. Slíkt
getur komið upp á en heyrir til
undantekninga og auðvitað er þeim
mönnum best treystandi sem á
brennur fyrir eðlilegum farvegi í
þessu máli. Núverandi skömmtun-
arkerfi og ríkisforsjá með mismun-
un og valdbeitingu er ögmn og
dónaskapur.
Dæmi um það hve mikið er í
húfí er einn bátur sem flutti tals-
Ámi Johnsen
vert út í gámum sl. ár. Hann fékk
21 kr.hærra verð fyrir kílóið af
þorski en landsmeðaltalið var hér
heima. Heildarverðmæti hans á all-
an útfluttan afla var 66,5 millj.
kr., að meðaltali 76 kr. kg. Skipta-
verðmæti var 55 millj. kr. og þar
af var erlendur kostnaður um 5,5
millj. kr. og flutningskostnaður
rúmar 6 millj.kr. Þetta sýnir hvað
mikið er í húfí, enda mun láta
nærri miðað við 50 tonn af togara-
afla að á sjómann getur það munað
1,5 millj.kr. hvort aflinn er seldur
heima eða heiman.
Sú árátta að innleiða framsókn-
arkerfíð í sjávarútveginn er það
hættulegasta sem að honum steðj-
ar, það er meira að segja verra en
smáfískadrápið. Mismununin veður
yfír í stóm og smáu og slíkt geng-
ur ekki upp, því menn láta ekki
bjóða sér það til lengdar nema þá
að stjómvöld ætlist til þess að menn
fari á skjön við þær reglur sem era
á borði. Bátar sem hafa verið lengd-
ir halda leyfi innan þriggja mflna
marka og kvóta skipa er breytt að
geðþótta eftir ákvörðun stjómvalda.
Gott dæmi er það þegar togarinn
Erlingu'r var keyptur frá Sandgerði
til Hafnar í Homafírði og skírður
Þórhallur Daníelsson- Hann var
keyptur af suðursvæði á suður-
svaeði, en línan sem skiptir togara-
flotanum á norður og suðursvæði
lá sem kunnugt er frá Stokksnesi
austan við Höfn og í Vestflarða-
kjálkann sunnanverðan. Norðurtog-
aramir hafa hundraðum tonna
meiri þorskkvóta en suðurtogaram-
ir þótt engin rök séu fyrir því leng-
ur, og Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra gerði sér lítið fyrir og
færði línuna, það er að ségja hann
lét sig ekki muna um það að færa
sjálft Stokksnesið vestur fyrir
Hornaljörð og þar með hlaut togar-
inn í hans eigin heimabyggð nokkra
tugi milljóna í vöggugjöf frá ráð-
herranum. Hvers vegna færði ráð-
herrann ekki Stokksnesið vestur
fyrir Heimaklett, eða vestur fyrir
Þorbjöm á Reykjanesi? Hvers vegna
eyddi hann ekki norður-suður-
línunni sem er úrelt? Þetta era
dæmi um mismunun, sem sjómenn
og útgerðarmenn landsins búa við,
dæmi sem fjallað er um í stuttu
máli en skapa ótrúlegan ójöfnuð og
ranglæti sem getur ekki gengið
UPP-____________________________
Höfiindur er blaðamaður
Landsvirkjun:
Samþykkt að taka tílboði Stíganda
MEIRIHLUTI stjómar Lands-
virkjunar hefur samþykkt að
ganga að tilboði Stíganda hf. á
Blönduósi um byggingu stjóm-
húss Blönduvirkjunar. Með þessu
gekk meirihlutinn gegn vilja for-
stjóra, aðstoðarforstjóra og ráð-
gjafa Landsvirkjunar sem höfðu
samþykkt samhljóða að taka til-
boði S.H. verktaka í Hafnarfírði í
þetta verk enda var það lægsta
tilboðið í verkið. Vegna þessa
máls hefur Verktakasamband ís-
lands sent frá sér harðorða álykt-
un þar sem þessi málsmeðferð er
fordæmd.
Munurinn á tilboðum þessara
tveggja verktaka var um 3 milljónir
króna. Tilboð S.H. verktaka hljóðaði
upp á 127 milljónir króna en
Stíganda upp á 130 miHjónir.
Þeir sem samþykktu Stíganda
vom Páll Pétursson, Páll Gíslason (í
forföllum Davíðs Oddssonar), Finn-
bogi Jónsson, Hafsteinn Kristinsson
og Gunnar Ragnars. Þeir sem vildu
fara að vilja forstjóra og ráðgjafa
Landsvirkjunar vora Jóhannes Nord-
al, Ámi Grétar Finnsson, Aðalsteinn
Guðjohnsen (í forföllum Birgis ísleifs
Gunnarssonar) og Siguijón Péturs-
Benedikt Olgeirsson verkfræðing-
ur hjá S.H. verktökum segir að
ákvörðun meirihluta stjómar Lands-
virlqunar hafí komið sem hnefahögg
í andlit þeirra. „Við teljum að óeðli-
lega hafi verið að málinu staðið.
Þama var um hreppapólitíska veit-
ingu að ræða og hún á eftir að draga
dilk á eftir sér,“ segir Benedikt. „Það
er ljóst að siðareglur í útboðum vora
þverbrotnar með þessari ákvörðun
og slíkt er hættulegt þegar fyrirtæki
á borð við Landsvirkjun á í hlut. Því
munum við vinna að því að þetta
verði endurskoðað," segir Benedikt.