Morgunblaðið - 03.06.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚNÍ 1989
15
Af daglega brauðinu dýra
eftir Guðrúnu
Agnarsdóttur
Nú hafa nýlega verið gerðir
kjarasamningar við nokkur fjöl-
mennustu launþegasamtök lands-
ins. Ein meginástæða fyrir auknum
kaupkröfum er þverrandi kaup-
máttur launa á síðastliðnu ári. Þrátt
fyrir loforð stjómvalda um að hafa
hemil á verðhækkunum meðan af-
nám samningsréttar og launafryst-
ing ríktu gengu þær þó úr böndun-
um, en hátt og síhækkandi verðlag
á daglegum nauðsynjum rýra stöð-
ugt raungildi launa.
Verst er þó þegar launahækkanir
nýgerðra samninga gufa upp áður
en þær rata í launaumslögin eins
og nú er að gerast vegna gengis-
fellingar og verðhækkana.
Er nema von að þeim sem töldu
sig gera hófsama samninga fyrir
nokkrum vikum blöskri nú og telji
sig illa svikna.
Það munar um
matarskattinn
A undanfömum áram hafa öðra
hvora birst kannanir um verð á
matvælum hérlendis og erlendis.
Niðurstaða þessara kannana og
reynsla þeirra sem ferðast til út-
landa eða hafa búið erlendis um
einhvem tíma hefur verið sú að
verð á matvælum sé mun hærra
hér á landi en víða í nágrannalönd-
unum. Þótt nokkur munur sé á
milli landa er kostnaðarhlutdeild
matvæla í framfærslu ijölskyldunn-
ar lægri þar en hér.
Matvæli era nauðsynjavörar sem
ekki er hægt að vera án þótt ýmis-
legt megi spara og það er erfitt að
skilja hvers vegna þau þurfi að
vera dýrari hér á landi en í ná-
grannalöndum okkar sem era um
margt svipað okkur.
Ráðstafanir og ákvarðanir
stjórnvalda ráða þar auðvitað miklu
um. Er skemmst að minnast hækk-
unar söluskatts á matvæli um ára-
mótin 1987—1988 sem var lögleidd
þrátt fyrir áköf mótmæli Kvenna-
listaþingkvenna og annarra stjóm-
arandstöðuþingmanna. Þáverandi
ríkisstjórn og einkum flármálaráð-
herra var ítrekað bent á þau lönd
í Evrópu sem annaðhvort hefðu
engan söluskatt eða virðisaukaskatt
á matvælum eins og Bretland eða
þau lönd þar sem söluskattur væri
lægri á matvælum en á öðram vam-
ingi. En því miður, allt kom fyrir
ekki og matarskatturinn varð fljótt
íþyngjandi fyrir pyngjur heimil-
anna.
Fyrirspurn Kvennalista,
svör ráðherra
Þann 15. mars, þegar kjarasamn-
ingar vora lausir, lagði ég fram
eftirfarandi fyrirspum til viðskipta-
ráðherra um verð á matvælum:
„1. Er rétt að verð á matvælum
sé mun hærra hér á landi en í
helstu nágrannalöndum okkar?
2. Ef svo er, hve mikill er sá
munur og hveijar era helstu ástæð-
ur fyrir slíkum verðmismun á
lífsnauðsynjum? Hyggst viðskipta-
ráðherra grípa til ráðstafana til að
eyða eða draga úr honum?“
Þessi fyrirspum fékkst þó ekki
rædd fyrr en um miðjan apríl en
þá höfðu þegar verið gerðir samn-
ingar við hluta launþega. í svari
viðskiptaráðherra kom fram, að
hann taldi það vera rétt að verð á
matvælum sé hærra hérlendis en í
nágrannalöndum okkar. Hann lét
jafnframt dreifa töflu til þingmanna
sem Verðlagsstofnun hafði gert og
sýndi dæmi um mismun á matvæla-
verði í Reykjavík annars vegar og
í Osló og Glasgow hins vegar.
Skýringar þess verðmismunar
sem þar kom fram og áður var vit-
að um taldi hann vera margvísleg-
ar. Viðskiptaráðherra nefndi flutn-
ingskostnað, ólík skattakerfí, þ.e.
hærri óbeina skatta hérlendis og
lægri beina skatta en t.d. á Norður-
löndunum. Ennfremur smæð
íslenska markaðarins og dýra inn-
Fundið handrit
bernskunnar
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Óskar Árni Óskarsson:
EINNAR STJÖRNU NÓTT.
Norðan/Niður 1989.
Óskar Ámi Óskarsson er borgar-
skáld, yrkir um Reykjavík bernsk-
unnar og Reykjavík fullorðinsár-
anna. Ljóð hans era ljóðræn,
raunsæ, lifandi svipmyndir, stund-
um glettin, takmark þeirra að fanga
andartakið, spegla fjölbreytni lífsins
í haglega gerðum myndum.
Eitt ljóðanna í Einnar stjörnu
nótt heitir Boulevard of broken
dreams:
Ég veit ekki hvenær ég veit ekki hvar
en við munum hittast aftur
einn sólríkan dag og þú munt
koma til mín og setjast á bekkinn
eins og forðum og segja: „Langt
síðan við höfum sést“
og ísinn mun leka milli langra fíngra
í Vonarstræti og við Laugaveginn
og við munum flissa og verða dálítið feimin
og sólin sólin mun skína
en það er aldrei neitt aftur
draumamir eru bara gamalt dagblað
sem fýkur - hémamegin
niður Laufásveginn
Bergstaðastrætið — úr glötuðu
handriti bernskunnar 1950-1956
nefnist flokkur prósaljóða. Úr þess-
um flokki hafa birst Ijóð í tímaritum
og jafnan vakið athygli. Óskar Árni
er í Bergstaðastrætisljóðunum á
slóðum raunsæisskálda og dregur
upp myndir úr hversdagslífí, en allt-
VERÐ A NOKKRUM TEGUNDUM MATVÆLA
(íslenskar krónur)
REYKJAVÍK ÓSLÓ GLASGOW
Mjólk 11 59,50 49,29 43,78
Jógúrt án ávaxta 180 g 36,00 32,88 24,83
Jógúrt m. ávöxt. 180 g 38,00 35,65 24,83
Smjör 1 kg .. 418,00 273,42 223,08=356,21
Ostur, mikið seldur, 1 kg... .. 577,60 439,01 257,80=337,32
Egg 1 kg .. 328,00 265,66
Lambakótilettur 1 kg .. 608,00 446,16
Svínakótilettur 1 kg .. 931,83 768,66=862,62 354,96
Svínalundir 1 kg .. 1.342,50 1.421,02,=1.459,53
Nautahakk 1 kg .. 490,42 692,41=812,56
Nautalundir 1 kg .. 1.601,08 1.385,59=1.432,57
Kjúklingar 1 kg 559,91 453,96 174,51
Ýsuflök 1 kg .. 300,00 302,{)0=402,00 360,00
Rauðsprettuflök 1 kg .. 315,00 560,00
Tómatar 1 kg ... 249,59 284,20=306,54 188,00
Gúrkur 1 kg .. 440,89 154,04=282,41 215,88
Paprikal kg 316,92 269,57
Laukur 1 kg 65,92 127,08
Bananar 1 kg .. 139,72 103,98 103,44
Epli 1 kg 120,98 122,46 63,41=97,15
Appelsínur 1 kg 90,86 76,25 41,65
Appelsínusafi 11 118,25 92,42=115,53
Franskbrauð (sn.) 1 kg 169,01 181,76 105,69
Heilhv.br. (sn.) 1 kg ... 180,33 206,42 89,95
4ra korna brauð 1 kg ... 191,94 248,00
Com Flakes Kell. 500 g .... 154,73 175,99
Gengi á NOK 7.702 Gengi á GBP 89,952 . flutningsverslun, umboðslaun er- tíma látið hafa sig út í að sam-
lendis og síðan það sem hann taldi
að skipti kannski mestu máli, háan
framleiðslukostnað á íslenskum bú-
vöram og þá staðreynd að við flytj-
um slíkar vörur ekki inn.
Matarskattinn taldi hann þó litlu
skipta.
Ráðherra taldi síðan sjálfsagt að
kanna alla þætti sem verða mættu
til að eyða eða draga úr mismun á
verði lífsnauðsynja.
Buðust þeir ekki til að
lækka hann?
Skömmu eftir áramótin, áður en
kjarasamningar voru lausir, var
jafnvel rætt um lækkun matar-
skatts sem lið í viðleitni sljómvalda
til að koma til móts við launafólk.
Síðan heyrðist ekkert frekar af því
máli enda Iqarasamningar flestir
gerðir til skamms tíma.
Þegar viðskiptaráðherra var
spurður beint að því hvort ríkis-
stjómin hygðist lækka matarskatt-
inn sagði hann það stefnu stjómar-
innar að halda aftur af verði á
matvælum með öllum tiltækum ráð-
um sem skynsamleg væra og þar
væri skattakerfið ekki undanskilið.
Hins vegar varaði hann þingmenn
við því að leggja of mikið upp úr
þætti söluskatts til að skýra hátt
matvælaverð á íslandi.
Óvenju margir þingmenn, auk
tveggja ráðherra, tóku þátt í um-
ræðu um þessa fyrirspum sem varð
bæði fróðleg og löng. Þessi mikla
þátttaka í umræðum sýnir m.a. að
margir þingmanna hafa áhyggjur
af háu matvælaverði hérlendis og
það jafnvel þó að þeir hafí á sínum
þykkja matarskattinn.
Hvar eru nú öll tiltæku
ráðin?
Gleymum því ekki að háir skattar
á nauðsynjavörar eins og matvæli
koma verst niður á láglaunafólki,
öldruðu fólki og öryrlqum. Mun
stærri hluti launa þeirra fer í að
kaupa matvöra en hinna sem hafa
betri tekjur. Þær bætur sem lág-
launafólki era síðan ætlaðar til að
vega upp á móti matarskatti verða
ævinlega léttvægari og endingar-
verri en loforð stóðu til og hækkan-
ir á öðrum vamingi og þjónustu
eyða þeim fljótt. Sagt er að almenn-
ingur á íslandi sé tekjuhærri en
almenningur í Glasgow. Ef svo er
skulum við ekki gleyma því að hér
á landi vinnur fólk mun lengri
vinnudag til að afla þessara tekna
en í Skotlandi eða öðrum nágranna-
löndum okkar.
Hvað sem nágrannalöndum líður
Guðrún Agnarsdóttir.
„Það verður að draga
úr alltof háum og
íþyngjandi matvæla-
kostnaði hér á landi og
það er skylda stjórn-
vaida að beita sér fyrir
því, m.a. með því að
lækka eða afinema mat-
arskattinn.“
varðar öllu að matvæli séu verðlögð
hér þannig að þau vegi ekki of
þungt í venjulegum heimilisrekstri.
Þetta er í raun mál sem snertir
hvert einasta heimili í l'andinu og
kemur verst við láglaunafólk. Verð-
Iagning matvæla nú er of há fyrir
pyngju þeirra sem hér búa. Þetta
finna þær (þeir) glöggt sem kaupa
í matinn fyrir heimili sín, enda sýn-
ir verðkönnun í Alþýðublaðinu 22.
apríl sl. að matvöraverð hefur
hækkað um 31.3% frá því í mars
1988 þar til í apríl 1989.
Það verður að draga úr alltof
háum og íþyngjandi matvælakostn-
aði hér á landi og það er skylda
stjómvalda að beita sér fyrir því,
m.a. með því að lækka eða afnema
matarskattinn. Þetta er bæði eðlileg
og sanngjöm krafa almennings í
landinu.
Höfúndur er þingkona Kvenna-
lista.
Framkvæmdastjóri Polaris:
Málshöfðun í undirbúningi
KARL Sigurhjartarson, fram-
kvæmdastjóri ferðaskrifstofúnn-
ar Polaris, segir að hann muni
láta kanna grundvölld fyrir máls-
höfðun á hendur Önnu Guðnýju
Aradóttur, framkvæmdastjóra
ferðaskrifstofúnnar Útsýnar,
vegna orða sem hún lét falla í
dagblaðsgrein.
„Ég er nýkomin erlendis frá og
hef ekki haft tíma til þess að ræða
þetta við lögfræðing minn, en ég
tel allar líkur á að það verði höfðað
mál á hendur Önnu Guðnýju Arad-
ótur, framkvæmdastjóra Útsýnar.
Það er náttúrulega mjög alvarlegt
mál þegar fram koma tilhæfulausar
fullyrðingar af þessu tagi um að
fyrirtæki hafi lagt niður rekstur að
einhveiju eða öllu leyti,“ sagði Karl
aðspurður í samtali við Morgun-
blaðið.
Óskar Árni Óskarsson
af með þeirri hnitmiðun og líka hinu
hálfkveðna sem einkenna ljóð:
Ein _og svo önnur, hundrað, milljón stjöm-
ur. Ég gat næstum snert þær. Gluggatjöld-
in segl sem ber við himininn, rúmið skip sem
vaggar á öldunum með stjömur næturinnar
að leiðarljósi. Stöku hljóð berast úr fjarska;
bak við lokuð augu legg ég af stað útá dimm-
blátt dularfullt haf.
í stuttum Ijóðum eins og Blálýst,
Meðan þú sefur og Lausn birtast
þau höfundareinkenni Óskars Árna
Óskarssonar að gæða hversdags-
leikann lífi skáldskapar án alls há-
tíðleika. Þetta tekst honum yfirleitt
(en ekki alltaf). Þegar best lætur
skilja þessi ljóð eftir gleði, óvænta
innsýn í heim sem við áttum að
þekkja, en skáldið opinberar okkur
og gerir verðmætari fyrir bragðið.
SOUISVNING
Á PÖLLUM, STIGUM
OG TRÖPPUM.
MESTA ÚRVAL.
LANDSINS.
MJÖG HAGSTÆTT VERÐ
laugardag
og
sunnudag
frákl. 10-16
Ókeypis
heimsending
PALLALEIGAN
STOÐ
Síðumúla 22 - Sími 32280