Morgunblaðið - 12.07.1989, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. JÚLÍ 1989
Tónafórnin II
Hinum hæsta Guði til dýrðar og náunga mínum til velfarnaðar.
J.S. Bach: Orgelkver
Trúin og gleðin
eftir Þorstein
Gylfason
Einhveiju sinni skiptumst við
Helgi Hálfdanarson á einkabréf-
um um Beethoven og Bach, og
veittist þá Helgi harkalega að
Bach, um leið og hann vegsamaði
Beethoven, fyrir að vera það sem
hann kallaði „hundleiðinlegur
formalisti og akróbat". Hann not-
aði tækifærið til að orða Bach við
stærðfræði sem hann reyndist
hata og fyrirlíta meira en orð fá
lýst: hún væri að vísu geysihagleg
geit og vísindunum þörfust am-
bátt, en hitt væri ábyggilegt að í
himnaríki væri það smekksatriði
hvort tvisvar tveir eru ijórir eða
fimm, enda væri þar ekkert
himnaríki öðrum kosti. Þegar ég
sýndi Kristjáni Karlssyni þessar
rokur úr Helga sagði hann að það
væri engin furða að Helgi þyldi
ekki Bach, því að þeir væru báðir
ámóta glaðværir.
Hér hygg ég að Kristján hafi
sem oftar hitt naglann á höfuðið,
um allt þrennt: Helga Hálfdanar-
son, afstöðu hans til Bachs og
loks um Bach. Sannleikurinn er
sá að Bach var fyrst og fremst
glaðvært tónskáld. Heimildir stað-
festa þetta: sem hijómsveitarstjóri
og kórstjóri kvartaði hann sífelld-
lega yfir því að það vantaði fjör
í flutninginn. „Meira fjör!“ sagði
hann. Og hann var ekki bara glað-
vær þegar hann samdi veraldlega
tónlist, til að mynda handa hirð
Friðriks mikla í Potsdam, heldur
líka þegar hann samdi kirkjulega
tónlist. Messan mikla í h-moll,
sem kannski er mesta tónverk
hans, er eftirtakanlegust fyrir
ákafa glaðværð. Oft vill maður
dansa þegar maður hlustar á
hana. Þetta er eins og það á að
vera.
Sönn trú er glöð. Þess vegna
er það mjög vel við hæfi að flytja
samkvæmistónlist eins og Tóna-
fórnina í dómkirkju eins og í Skál-
holti. Samt virðist það ekki vera
eðli kristinnar trúar, eins og hún
er oftast iðkuð, að vera glaðvær.
Margir kristnir menn mundu, þy-
kist ég vita, hneykslast á sam-
komu eins og þeirri sem ég sótti
í vor hjá söfnuðinum Veginum í
Breiðholti. Þar var mikið hlegið
og klappað, hoppað og dansað,
og tónlistin sem leikin var var
sambland af amerískri sveitatón-
list og rokktónlist. Ég verð að
kannast við að mér sjálfum, trú-
lausum manninum, leið ekki vel
undir þessari guðsþjónustu, svo
að ég sat vandræðalegur og skrif-
aði Ijandann ráðalausan og af-
þakkaði allar fyrirbænir sem hef-
ur þó ábyggilega ekki verið van-
þörf á. Mér leið ekki heldur vel
þar sem ég var staddur á Péturs-
torginu í Rómaborg þegar Jó-
hannes Páll Isti var kjörinn páfi.
Þá stóðu næstar mér í þrönginni
fáeinar nunnur, og þegar hinn
heilagi faðir birtist nýbakaður á
svölum Péturskirkjunnar gengu
þær af göflunum: þær hlógu og
æptu og grétu af gleði og sviptu
upp um sig pilsunum eins og yng-
ismeyjar á rokktónleikum. En þær
smituðu mig á endanum og ég fór
að hlæja og klappa eins og eftir
velheppnaða tónleika (en lét að
vísu ekki að öðru leyti eins og
fífl vegna þess hvað ég er vel upp
alinn).
Ég held að Bach hefði kunnað
að meta hvorttveggja: samkom-
una í Veginum (nema náttúrlega
tónlistina sem var ákaflega frum-
stæð) og páfakjörið á Péturs-
torgi. Hans trú var trúin á gleð-
ina, þó svo að okkur sé sagt að
hann hafi legið í guðfræðiritum
löngum stundum og verið þungt
haldinn alla tíð af hugsuninni um
dauðann. Þess vegna eru verald-
leg tónverk hans eins og Tóna-
fórnin jafn trúarleg og andleg
söngverk um syndina og dauðann.
Þessi trúariegi gáski, þessi gáska-
fulla trú, blasir meðal annars við
af kvæði sem hann orti og nefndi
„Guðrækilegar umþenkingar við
tóbaksreykingar". Jón Helgason
þýddi þetta kvæði á íslenzku, og
í þýðingu hans eru tvö síðustu
erindin svona:
Og enn: ef ég hef engan stautinn
én aðeins brúka fingur minn,
þá segir mér hin sára þrautin
er sig í góminn læsir inn,
að gæta þess að ganga á mis
við glóð og loga helvítis.
En fyrst mér svo til sálubóta
fær sífellt hlotnazt aðstoð greið
ef minnar pípu má ég njóta,
þá mun ég hvar sem á ég leið
um heiðan dag og húmin myrk
til hennar sælqa trúarstyrk.
Johaun Sebastian Bach
HÚSBYGGJENDUR ★ VERKTAKAR ★ HÖNNUÐIR
NÝJUNG Á ÍSLENSKUM BYGGINGAMARKAÐI
SEMKÍS
SEMKÍS
S100
P100
VATNSFÆLIN STEYPUHÚÐ
ALKALÍÞOLIN PLASTÞEYTA
KALMANSVELLIR 3 AKRANESI
S 93-13355
SEMKIS S100
SEMKÍS SiOO
SEMKÍS S100
Er ætlað til húðunar á steypufleti til verndunar, holufyllingar og jöfnunar
á áferð. ;
Er ákjósanleg á undirstöður húsa (sökkla), einkum þar sem hætta er á
að steypan sé nokkuð vatnsdræg. Efnið er auðvelt að hræra út og með
réttu magni af vökva gefur það velling, sem er þjáll að bera á. Efnið fest-
ist vel við hreinan steypuflöt og gefur sterkt og þétt yfirborð.
Er árangur langs þróunarstarfs
Er prófað af opinberum rannsóknastofnunum
Er framleitt undir ströngu gæðaeftirliti
Er merk íslensk nýjung, þróuð og framleidd fyrir íslenskar aðstæður
GERIÐ VERÐ- OG GÆÐASAMANBURÐ
HEILDSÖLUDREYFING:
Sementsverksmiðja ríkisins
Afgreiðsla Sævarhöfða S 91-83400
Afgreiðsla Akranesi © 93-11555
Fæst í öllum helstu
byggingavöruverslunum
ÍSLENSKA JARNBLENDIFÉLAGIO HF.
SEMENTSVERKSMIÐJA RIKISINS
■; '< ■
3 * i \ 1 > i * i i J;J i.iíl
u____Ll.___lL