Morgunblaðið - 27.04.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 1990
H
Talnaleikur á ferskum fiski
eftir Jón Ásbjörnsson
Gunnar Tómasson (verkstjóri?),
stjórnarmaður í SÍF og stjómar-
maður í einu stærsta innfíutnings-
fyrirtæki landsins Saltkaup hf, og
því kaupmaður, fór að leika sér
með tölum um verðmæti fersks
fisks annarsvegar og saltaðs fisks
hinsvegar í Morgunblaðinu 3. apríl
sl. í raun er leikaraskapur hans
ekki svaraverður. En leikfangið er
alvörumál og Gunnar kastar salti
að hópi manna sem hann kallar
kaupmenn í Reykjavík.
Gunnar fær 4 milljónir tapaðar
gjaldeyristekjur er fiskurinn er seld-
ur flattur ferskur í stað þess að
salta hér heima. Þetta eru litlar
12-13 milljónir á hvern einasta
framleiðanda salfisks í iandinu. En
hversvegna greiða framleiðendur
fersks flatts fisks mun hærra hrá-
efnisverð á fiskmörkuðum en aðrir?
Hversvegna selja framleiðendur
SÍF fískinn ferskan, flattan til
kaupmanna í Reykjavík í stað þess
að salta hann fyrir SÍF? Svarið er
einfaldlega hærra söluverð og
hærra skilaverð í vasa framleiðanda
ferska flatta físksins.
Allar tölur Gunnars Tómassonar
eru út í loftið og ekki svaraverðar.
Annar merkilegur talnaleikur
kom frá Samtökum Fiskvinnslu-
stöðva þar sem sýnt var fram á að
framleiðendur fersks, flatts físks
gátu greitt kr. 14,10 hærra hráefn-
isverð fyrir fískinn til sjómanna
þótt þeir seldu fiskinn á kr. 200
meðan SÍF seldi sama físk á kr.
349. En það sér hver heilvita mað-
ur að sá sem selur fiskinn á kr. 349
með 42% nýtingu (kr. 146,58 hrá-
efnisverð) ætti að geta greitt hærra
verð fyrir fískinn heldur en sá sem
selur hann ferskan, flattan á kr.
200 með 67% nýtingu (kr. 134 hrá-
efnisverð). Sannleikurinn er sami
þar og hjá Gunnari, útkomunni
snarsnúið eftir vild.
Gjaldeyristekjur
Staðhæfíngar um tapaðar gjald-
eyristekjur eru úr lagi færðar og
upplýsingar um atvinnutap á mis-
skilningi byggt. Það kemur til af
eftirfarandi.
1) Óskaplegur gjaldeyrir fer í
innflutning á salti, sem svo rennur
í niðurfallið eða er flutt út aftur
með miklum flutningskostnaði til
og frá. Að auki verður kaupandinn
að greiða fulla tolla af öllu þessu
verðmæti, þegar hann kaupir físk-
inn fullsaltaðan.
2) Flytja verður inn fiskvinnslu-
fólk erlendis frá til að geta annað
þessari framleiðslu, sem kemur því
miður að mestu á stuttum tíma
ársins. Þetta kostar mikinn gjald-
eyri.
3) Taka verður erlend lán til fjár-
mögnunar framleiðslunnar.
Niðurstaðan er sú að jafnvel þótt
við fengjum fleiri dollara fyrir hvert
Jón Ásbjörnsson
„Miðstýring og einokun
í útflutningi á í vök að
veijast því núverandi
pólitískir stjórnendur
útflutnings- og við-
skiptamála hafa fijáls-
ræði og samkeppni á
steftiuskrá sinni.“
kíló af veiddum þorski með því að
salta hann, sem alls ekki er tilfell-
ið, því það er mjög svipað en erfítt
með samanburð vegna gæðamála,
þá fara allir þeir dollarar til baka
og meira til.
Leyndardómsfullar sporslur
Útflytjendur fiskafurða, utan
sölusamtaka, gera verðútreikninga
fyrir hveija sölu þar sem allt sölu-
verð kemur fram ásamt sundurlið-
uðum kostnaði síðan er allt sölu-
verðið greitt til framleiðanda. Þess-
ir verðútreikningar eru sendir fram-
leiðendum um leið og gert er upp.
„Hver sem er getur fengið þessa
reikninga“.
Gunnar vænir útflytjendur um
að setja á þessa reikninga „svo og
aðrar sporslur, sem þeim (kaup-
mönnum) er einum lagið“. Ég geri
þá kröfu að Gunnar tilgreini ofan-
greint nánar en annars dæmist
þessi skrif ómerk og hann minni
maður fyrir.
Sannleikurinn er hinsvegar sá að
sölusamtök hans, SÍF, sýna enga
verðútreikninga. Söluverð afurð-
anna er viðskiptaleyndarmál og er
undirritaður reyndi að fá upplýsing-
ar frá Gjaldeynseftirlitinu um end-
urgreiðslur SÍF vegna erlendra
umboðslauna, eða annarra endur-
greiðslna þeirra, fengust þær upp-
lýsingar frá Gjaldeyriseftirlitinu að
þau mál væru ríkisleyndarmál.
Það er því meira en lítið dular-
fullt hve mismunur er mikill á hinu
háa söluverði SÍF annarsvegar er
fram kemur hjá Gunnári og samtök-
um fiskvinnslunnar og hinu lága
skilaverði til framleiðenda hinsveg-
ar. Væntanlega engar „sporslur"
þar.
Miðstýring eða markaðslögmál
Mesta kjarabót útgerðarmanna
og sjómanna var stofnun Fiskmark-
aðanna. Tímabil opinberrar verð-
skömmtunar á fiskinum til sjó-
manna og óhóflegur hagnaður vel
rekinna fiskvinnslufyrirtækja er að
lokum kominn og nýr hópur fram-
leiðanda og útflytjenda komi fram
með hærra verð.
Verði frjálsræði í viðskiptum of-
aná munu illa rekin fyrirtæki falla
frá og þau vel reknu starfa með
lágmarks hagnaði vegna sam-
keppninnar.
Miðstýring og einokun í útflutn-
ingi á í vök að veijast því núver-
andi pólitískir stjómendur útflutn-
ings- og viðskiptamála hafa frjáls-
ræði og samkeppni á stefnuskrá
sinni.
Framleiðendur og útflytjendur á
ferskum fiski óska aðeins eftir að
fá að starfa í friðsamlegri, heiðar-
legri og haftalausri samkeppni við
Gunnar Tómasson og aðra, er vilja
salta sinn fisk. Vandamálið fyrir
framleiðendur SÍF er að við greið-
um sjómönnum og útgerðarmönn-
um of hátt verð fyrir fískinn og hin
miðstýrðu einokunarsamtök SlF
eru ráðþrota og fara því í talnaleik.
Höfundur er fískframleiðandi og
form. útflutningsráðs Fél. ísl.
stórkaupmanna.
Aftanákeyrslur
eftir Ómar Smára
*
Armannsson
Að undanfömu hefur verið reynt
að vekja athygli fólks á hversu stór
þáttur aftanákeyrslur eru í tíðni
umferðaróhappa og slysa hér á
landi. Og það er hreint ekki að
ástæðulausu.
Undanfarin ár hafa aftanákeyrsl-
ur verið skráðar ein algengasta or-
sök umferðaróhappa í Reykjavík.
Hlutfall þeirra hefur verið 18-20%
af allri óhappatíðninni. Aftaná-
keyrslur em í raun ekki orsök held-
ur afleiðing. Þær sem slíkar geta
síðan verið orsök skrokkskjóða og
meiðsla. Orsakimar og ástæður
þeirra má oftast rekja til ökumann-
anna sjálfra. Ekki ökutækjanna eða
aðstæðna, nema að litlu leyti.
En, hveijar em „meginorsakir"
aftanákeyrslna? Af tjónaskýrslum
að dæma em þær aðallega fjórar.
í fyrsta lagi; of lítð bil á milli
ökutækja (ökumaðurínn á ekki
möguleika á að stöðva þegar eitt-
hvað óvænt kemur upp á, jafnvel
þó athygli hans sé óskipt við akstur-
inn). Þetta á t.d. við þegar ökumað-
ur nálgast ljósagatnamót. Hann
ekur þá svo þétt á eftir næsta öku-
tæki að þegar ökumaður þess stöðv-
ar tiltölulega snöggt, t.d. á gulu
ljósi, fær hann ekki við neitt ráðið.
í öðru lagi; ökumaðurinn er ann-
ars hugar við aksturinn og áttar
sig ekki fyrr en of seint, jafnvel þó
hæfílegt bil hafí verið á milli bif-
reiða. Mörg dæmi eru um að öku-
menn séu með hugann við það sem
þeir eru að fara að gera, en ekki
við það sem þeir em að gera þá
stundina, þ.e. að aka bifreiðinni.
Þeir horfa fram á veginn en sjá
ekki hvað er um að vera framund-
an. Þeir átta sig ekki fyrr en næsta
bifreið framundan hefur verið
stöðvuð, en þá er of seint að bregð-
ast við.
í þriðja lagi; ökumaðurinn er að
horfa útundan sér við aksturinn
þegar ökumaður næstu bifreiðar á
undan dregur úr ferð eða stöðvar
fyrir aftan aðra bifreið við aðal-
braut. Þegar hann sér að bifreiðinni
framundan er ekið af stað lítur
hann til hliðar eftir hugsanlegri
umferð og ekur af stað um leið.
Þá veit hann ekki fyrr til en bifreið
hans lendir aftan á bifreiðinni fram-
undan, sem hafði verið stöðvuð á
ný í millitíðinni, annað hvort vegna
þess að ökumaður hennar ætlaði
einungis að aka spölkorn áfram, sá
hafí hikað eða ákveðið að stöðva á
ný vegna umferðar um aðalbraut-
ina. Við þessar aðstæður er nauð-
synlegt að hafa augastað á ökutæk-
inu framundan og bíða eftir að því
hafí örugglega verið ekið áfram inn
á aðalbrautina.
í fjórða lagi; ökumaður stöðvar
óþarflega snöggt og jafnvel að
ástæðulausu. Dæmi eru um að öku-
menn stöðvi skyndilega á akbraut,
t.d. til þess að hleypa þar út far-
þega. Þannig bjóða þeir hættunni
heim. Þá má sjá dæmi um að öku-
maður taki það upp hjá sjálfum sér
að hemla snögglega á akbraut með
það fyrir augum að bregða næsta
ökumanni á eftir, sem hann telur
aka óþarflega nærri. Einnig era
dæmi um að ökumaður hafi ætlað
að kenna öðrum betri siði með þess-
um hætti, t.d. eftir að „svínað"
hafi verið á hann á gatnamótum.
Til er að ökumaður hafí síðan af
slíku tilefni ekið framúr bifreið, sem
ekið hafði verið inn á akbrautina,
og snarhemlað fyrir framan hana í
einskærri vonsku.
Við þetta má bæta að til eru
nýleg dæmi um óhöpp er verða
þegar ökumenn aka hiklaust áfram
í blindbyl og slæmu skyggni án
þess að sjá nokkuð að ráði fram
fyrir bifreiðina og draga ekki hið
minnsta úr hraðanum.
í tilefni af umræðunni um aft-
anákeyrslur er rétt að minna á 36.
gr. umferðarlaganna. Þar segir
Ómar Smári Ármannsson
„Orsakirnar og ástæð-
ur þeirra má oftast
rekja til ökumannanna
sjálfra. Ekki ökutækj-
anna eða aðstæðna,
nema að litlu leyti.“
m.a. að ökumaður skuli miða hraða
við gerð og ástand vega, veður,
birtu, ástand ökutækis og hleðslu
svo og umferðaraðstæður að öðru
leyti. Hraðinn megi aldrei vera
meiri en svo að ökumaður hafí fullt
vald á ökutækinu og geti stöðvað
það á þeim hluta vegar framundan
sem hann sér yfir og áður en kem-
ur að hindrun, sem gera megi ráð
fyrir. Þá segir ennfremur að öku-
maður megi eigi að óþörfu aka svo
hægt eða hemla svo snögglega að
tefji eðlilegan akstur annarra eða
skapi hættu.
Góða ferð og ánægjulega heim-
komu.
Höfúndur er
aðstoðaryfirlögregluþjónn.
VV Viðtalstimi borgarfulltrúa ^ 'f Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík 'f
BorgarfulltrúarSjálfstæðisflokksins verða til viðtals í Valhöll, Háaleitisbraut 1, á laugardögum í vetur frá kl. 10-12. ■ ^ Er þá tekið á móti hvers kyns fyrirspurnum H £ U og ábendingum. Ú1 ^ 1 Allir borgarbúar velkomnir. * Æ Laugardaginn 28. apríl verða til viðtals Júlíus Hafstein, formaður íþrótta ráðs Reykjavíkur, umhverfismálaráðs, ferðamálanefndar og í stjórn C og Guðmundur Hallvarðsson, formaður hafnarstjórnar. M$Ém| - og tómstunda- Jagvistar barna
y y y y y y y y y y y y y

Metsölublað á hverjum degi!