Morgunblaðið - 07.07.1990, Page 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. JULI 1990
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. JULI 1990
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Leikendum Leikfélags Sólheima var vel fagnað að sýningu lokinni.
Sólheimar í Grímsnesi:
Opið hús í tilefiii 60 ára afinælis
Selfossi.
LEIKFÉLAG Sólheima frum-
sýndi Stígvélaða köttinn í leik-
gerð Kjuregej Alexöndru Arg-
únovu á sérstakri hátíðadagskrá
á 60 ára afinælisdegi Sólheima
5. júlí. Fjöldi gesta var við sýn-
inguna, þeirra á meðal herra
Olafur Skúlason biskup og Oli
Þ. Guðbjartsson dómsmálaráð-
herra.
Alls taka 36 leikarar þátt í leikrit-
inu, heimilismenn á Sólheimum og
nokkur börn starfsmanna. Frum-
sýningin tókst mjög vel og leikurun-
um var vel fagnað. Sýningin var
liður í afmælisdagskrá á Sólheimum
í tilefni afmælisins. í dag og á
morgun verður opið hús á Sólheim-
um. Þá verður leikritið sýnt aftur,
opnuð verður ljósmyndasýning og
sýning á myndverkum heimilisfólks
auk þess sem boðið verður upp á
veitingar.
— Sig. Jóns.
Atlantshafsbandalag
í nýjum búningi
Atlantshafsbandalagið var
stofnað 1949 með þeim yfir-
lýsta vilja aðildarríkjanna að lifa
í frlði við allar þjóðir og allar ríkis-
stjórnir. Sáttmáli bandalagsins er
rammasamningur um hemaðar-
legt bandalag í þeim tilgangi að
koma í veg fyrir átök eða binda
endi á þau, séu þau þegar hafin.
Þá er í sáttmálanum gert ráð fyr-
ir stöðugri samvinnu og samráði
á sviði stjórnmála, efnahagsmála
og í öðrum efnum, er ekki taka
til hernaðar. Gildistíma Atlants-
hafssáttmálans eru engin tak-
mörk sett. Bandalagið hefur með
réttu verið kallað öflugasta friðar-
hreyfingin í sögu mannkyns.
Aðild íslands að bandalaginu
hefur löngum verið umdeild og
gerðu kommúnistar árás á Alþing-
ishúsið 30. mars 1949, þegar
þingmenn samþykktu að íslend-
ingar yrðu í hópi stofnaðila. Hin
síðari ár hefur hins vegar ríkt
víðtækari samstaða hér um þátt-
töku í bandalaginu en nokkru
sinni fyrr og þær varúðarrástafan-
ir sem gerðar hafa verið á gmnd-
velli aðildarinnar svo sem með
varnarsamningnum við Banda-
ríkin frá 1951. Er þessi þróun hér
í samræmi við það sem gerst hef-
ur í öðrum aðildarlöndum. Al-
menningi er ljóst að bandalagið
starfar í þágu friðar og stefna
þess í hernaðarmálum byggist á
því að verjast árás en ekki hefja.
Jafnframt hefur bandalagið orðið
sá vettvangur þar sem best varð-
staða er um lýðræðislega stjómar-
hætti og þau gildi sem rekja má
til kristinnar iífsskoðunar.
Leiðtogar aðildarríkja Atlants-
hafsbandlagsins luku einum sögu-
legasta fundi þess í London í
gær. Þeir gáfu út Lundúnayfirlýs-
inguna um breytt Atlantshafs-
bandalag. í þeirri ályktun kemur
enn fram sá einstæði styrkur
bandalagsins sem felst í því að
sextán sjálfstæð ríki geta samein-
ast um skjót viðbrögð við breytt-
um aðstæðum, hvort heldur í
heimsstjórnmálum eða hemaðar-
legum efnum. Þegar sagan verður
skráð eiga menn meðal annars
eftir að staðnæmast við staðfest-
una sem bandalagið sýndi á árinu
1979 með ákvörðuninni um að
setja upp meðaldrægar, banda-
rískar eldflaugar í Evrópu og við
framkvæmd hennar gegn mót-
mælum svonefndra friðarhreyf-
inga. Hvaða áhrif hafði það á alla
þróun innan Sovétríkjanna síðar,
að Kremlverjar fengu ekki að ein-
oka Evrópu með meðaldrægum
kj arnorkuvopnum?
Á árinu 1979 var brugðist rétt
við hernaðarlegri hótun að austan.
Nú eru tímarnir aðrir; sovéska
heimsveldið er í upplausn, Var-
sjárbandalagið ekki lengur annað
en nafnið tómt og í tilefni leiðtoga-
fundar Atlantshafsbandalagsins
ritar Mikhaíl Gorbatsjov bréf til
Margaret Thatchers, forsætisráð-
herra Breta, og fer fram á vest-
ræna fjárhagsaðstoð við þrotabú
kommúnismans. Enn bregðast ríki
Atlantshafsbandalagsins skjótt
,við. Um leið og haldið er fast í
þá stefnu að sameinað Þýskaland
verði í bandalaginu eru teknar
stefnumótandi ákvarðanir um vin-
áttusamband við Sovétríkin og
þjóðirnar í Austur-Evrópu. Atl-
antshafsbandalagið lítur ekki
lengur á ríkin sem andstæðinga
heldur vill stofna til samvinnu við
þau. Leiðtogum þeirra er meira
að segja boðið að taka þátt í fund-
um á vettvangi Atlantshafsbanda-
lagsins.
Þessi stórpólitíska stefnumótun
er í fullu samræmi við hinn
víðsýna sáttmála bandalagsins
sem samin var 1949. Hún er í
samræmi við breytingarnar sem
orðið hafa í Evrópu og leiða til
þess að hin gamla spenna milli
austurs og vesturs er úr sögunni.
Á leiðtogafundinum í London voru
einnig samþykktar breytingar á
framkvæmd varnarstefnu banda-
lagsins í samræmi við breytta
tíma. Áfram er treyst á fælingar-
mátt kjarnorkuvopna en því lýst
yfir, að ekki verði gripið til slíkra
vopna fyrr en fokið hefur í önnur
skjól. Hvatt er til fækkunar á
hefðbundnum vopnum og að
samningar náist um það í Vínar-
viðræðunum. Vilji bandalagsins
stendur eindregið til þess að draga
saman seglin á hernaðarsviðinu
enda verði alls staðar um gagn-
kvæm skref austurs og vesturs
að ræða.
Að frumkvæði Bandaríkja-
stjórnar voru skýrar línur lagðar
á leiðtogafundinum í London. Atl-
antshafsbandalagið hefur styrkt
stöðu sína við nýjar aðstæður. Á
næstu vikum og mánuðum kemur
í ljós, hvemig úr málinu verður
unnið. Sérhver þjóð lítur í eigin
barm og kannar hvaða áhrif þetta
allt hefur fyrir hana. Nágrannar
okkar og vinir, Norðmenn, hafa
áhyggjur af því að Sovétmenn eru
að auka vígbúnað á Kólaskaga.
Mikilvægi flutningaleiðanna yfir
Atlantshaf, á sjó og í lofti, ættu
að aukast eftir því sem varnir
Evrópu byggjast meira á hefð-
bundnum herafla í Norður-
Ameríku. Fyrir öryggi íslands
skiptir miklu að góð samvinna sé
milli þjóðanna beggja vegna Atl-
antshafs.
Áfram er þörf fyrir víðsýnt og
öflugt varnarbandalag lýðræðis-
þjóðanna og trúverðugar sameig-
inlegar varnaráætlanir. Það sýnir
styrk þessa bandalags og djúpar
pólitískar rætur, hve fljótt Átl-
antshafsbandalagið er að bregðast
við nýjum aðstæðum í Evrópu og
taka frumkvæði með þeim hætti
sem gert var í London.
A
Menntamálaráðuneytið og Islenska Unesco-neftidin:
Barist gegn ólæsi og fyrir auknum lestri
Morgunblaðið/Jón Gunnar Gunnarsson
Sturlaugur Þorsteinsson ný-
ráðinn bæjarstjóri á Höfn.
Menntamálaráðuneytið og
Unesco-nefndin hafa ákveðið að
hrinda úr vör átaki gegn ólæsi
og jafnframt að stuðla að auknum
lestri almennings. Þetta er í sam-
ræmi við ákvörðun Sameinuðu
þjóðanna frá 1987 um að árið
1990 skuli tileinkað baráttunni
gegn ólæsi. 8. september næst-
komandi verður alþjóðlegur dag-
ur læsis og í undirbúningi er fjöl-
þætt dagskrá í fjölmiðlum og
víðar í tilefni dagsins. Að sögn
menntamálaráðherra eru einnig
hugmyndir um að tengja átakið
þeim degi er virðisaukaskattur á
bókum verði felldur niður, sem
sé að öllum líkindum um miðjan
nóvember.
Á blaðamannafundi Menntamála-
ráðuneytisins og íslensku Unesco-
nefndarinnar kom fram að um 10%
íslenskra skólahema eiga í lestrar-
erfiðleikum auk þess vitað er til
dulins ólæsins meðal fullorðinna. Þá
sé átt við einstaklinga sem hafi Iært
að lesa en þó ekki nógu vel til að
halda þeirri kunnáttu við. Með átak-
inu sé ætlunin að ná til þessara hópa.
Skipuð hefur verið 14 manna sam-
ráðsnefnd, sem skipuð er fulltrúum
ólíkra þjóðfélagshópa; m.a. kennara,
vinnuveitenda, rithöfundum ofl. Mun
nefndin koma með tillögur að því
hvað gera skuli og hefur hún þegar
fundað einu sinni. Meðal þess sem
nefnt hefur verið er að koma á fót
leshringjum, halda ýmis konar lestr-
arnámskeið; í að lesa þunga texta
og smáa letrið svokallaða, og að
hvetja fólk til að lesa meira, bæði
fyrir sjálft sig og börn sín. Þá vænt-
ir nefndin góðrar samvinnu við kenn-
ara og fjölmiðla, hvað varðar kynn-
ingu á átakinu og gildi lesturs.
Framkvæmdanefnd hefur verið
skipuð vegna baráttunnar gegn
ólæsi og er Ingibjörg Frímannsdóttir
verkefnisstjóri. Auk hennar eiga
sæti: Tryggvi Þórhallsson, deildars-
érfræðingur Menntamálaráðurneyt-
inu, Erna Árnadóttir og Guðni 01-
geirsson, námsstjórar Menntamála-
ráðuneytinu.
I .
Viðskiptaráðherra ætlar að ræða við smjörlíkisframleiðendur;
Verndartollur á smjörlikisinn-
flutning sem fari stiglækkandi
JÓN Sigurðsson, viðskiptaráðherra, ætlar að kalla smjörlíkisfram-
leiðendur á sinn fund og ræða við þá um hugsanlega möguleika á
að hafa aðlögunartíma að innflutningsfrelsi á smjörlíki. Hann sagði
koma til greina að selja til að byrja með verndartoll á innflutning-
inn sem færi síðan stiglækkandi.
Fyrir nokkrum misserum var
veitt leyfí fyrir takmörkuðum inp-
flutningi á smjörlíki og olli það
nokkrum deilum. Jón sagði málið
alls ekki úr sögunni.
Hann hefði rætt það við land-
búnaðar- og heilbrigðisráðherra á
sínum tíma, en ekki orðið niður-
staða af þeim viðræðum.
Aðspurður sagði hann að beiðn-
ir um innflutningsleyfi á smjörlíki
hefðu ekki borist ráðuneytinu að
undanförnu og sennilega ekki
síðan á síðasta ári.
„Ég tel að það geti vel verið
nauðsynlegt að veita innlendum
framleiðendum aðhald og fólki
valmöguleika í þessu efni eins og
öðrum,“ sagði Jón. Hann sagði
aðspurður að það væri mjög sér-
kennilegt að ýmis annars konar
feiti, matarolíur og annað, væri
flutt inn án takmarkana á sama
tíma og höft væru á smjörlíkisinn-
flutningi.
„ Það er kannski ekki síst hin
málefnalega ástæða til að halda
málinu vakandi að það sé þarna
ástæðulaus mismunun á milli
vörutegunda.“
■ MAL VERKASYNING Guð-
bjargar Hjartardóttur í FÍM-
salnum, Garðastræti 6, er opin
daglega klukkan 14-18. Sýningunni
lýkur nk. þriðjudag 10. júlí.
Oskaplega feginn að
þetta skuli yfirstaðið
Ingvin Gunnlaugsson og Jóhanna Þorleifsdóttir
í Vogabúum ásamt nokkrum félögum.
Nicolan Newton, Englandi, Ian Grant, Skotl-
andi, og Nicola Royle, Englandi.
Landsmót skáta á Ulfljótsvatni:
Veðrið auðveldar alla fram-
Merki alþjóðlegs árs læsis, sem
var valið úr hópi 300 hug-
mynda. Það hannaði japanski
grafíklistamaðurinn Kohichi
Imakita.
Morgunblaðið/Emilía
Verkefnisstjóri átaks gegn
ólæsi, Ingibjörg Frímannsdótt-
ir og Svavar Gestsson, mennta-
málaráðherra, með veggspjald
sem íslenska Unesco-nefndin
íét prenta og verður sent öllum
grunnskólakennurum og fóstr-
um.
- segir Halldór Guðbjarnason, fyrr-
verandi bankastjóri um niðurstöðu
Hafskips- og Útvegsbankamálsins
„Ég er óskaplega feginn að
þetta skuli yfírstaðið. Vonandi
Afiiotagjöld RÚV;
Hagræðing
kemur til
greina í stað
hækkunar
- segir flármálaráðherra
„ÞAÐ kemur fyllilega til greina
að meta í haust hvort hagræða
megi rekstri Ríkisútvarpsins
þannig að ekki komi til hækkunar
afnotagjalda þá,“ segir Olafur
Ragnar Grímsson fjármálaráð-
herra. Hann bætir við að þó sé
mikil spurning hvort ríkið eigi að
taka á sig vanda sem stafí af
hækkunum hjá fyrirtækjum á
frjálsum markaði.
Þegar íjármálaráðherra er spurð-
ur hvers vegna ríkisstjórnin geri
ekki þá kröfu til RÚV að það dragi
saman eða hagræði rekstri í stað
þess að hækka afnotagjöld, segir
hann að slíkar kröfur haft verið gerð-
ar. Aðhaldsaðgerðir séu meginá-
stæða þess að Útvarpið hafi ekki
safnað skuldum í fyn'a og á þessu
ári. „Á fyrri árum hefur Ríkisútvarp-
ið fengið hækkanir oft á ári, svo er
ekki í ár. Hækkanir afnotagjaldanna
nú eru í samræmi við verðlagsáætl-
anir sem ASÍ og VSÍ lögðu til grund-
vallar við gerð kjarasamninga í vet-
ur.
Ríkisstjórnin hefur ekki talið
ástæðu til að víkja frá verðlagsfor-
sendum kjarasamninganna, enda
var fyrsta verkefnið að Útvarpið
hætti skuldasöfnun. Það markmið
hefur náðst og þess verður að gæta
áfram. En í framhaldinu kemur fylli-
lega til greina að skoða hvort beita
megi aðhaldi til þess að komast hjá
hækkun. Þó verður að athuga að
það eru fyrirtæki á frjálsum mark-
aði sem valda nú hættunni á að far-
ið verði fram yfir rauðu strikin. Það
er mikil spurning hvort ríkið eigi að
taka á sig vanda sem þau hafa skap-
að.“
er málið búið og saksóknari sér
ekki ástæðu til að skjóta því til
Hæstaréttar. Ég held að allir séu
því fegnastir að þessari martröð
sé lokið og menn velti sér ekki
frekar upp úr þessu,“ sagði Hall-
dór Guðbjarnason, fyrrverandi
bankastjóri Útvegsbankans um
niðurstöðu Sakadóms í Hafskips-
og Útvegsbankamálinu.
Hann sagði að um tvo ólík mál
væri að ræða þó tengdust. Heildar-
niðurstaðan sé sýkna af öllum atrið-
um sem snerti Hafskipsmálið. „Ég
held það sé góð áminning til þeirra
manna sem hófu þetta mál að
gaumgæfa hlutina betur áður en
farið er út í svona málarekstur. Ég
held að menn eigi eftir að draga
mikinn lærdóm af þessu máli.
Spurningin í því tiliti er hvort þetta
mál sé búið, en það er alls ekki þar
með sagt. Þeir aðilar sem áttu upp-
tök að þessu máli og bjuggu það
til og hafa valdið aðilum þessa
máls öllum þessum óþægindum og
hugarangri geta ekki bara staðið
álengdar og yppt öxlum eins og
ekkert hafi í skorist. Við vorum
ákærðir fyrir mistök í starfi, að
hafa ekki sýnt næga aðgætni og
rækt okkar skyldur. Það er kannski
komið að því núna að þeir aðilar
sem hafa staðið að þessu máli hitti
sjálfa sig fyrir. Þeir hafa ekki stað-
ið sig í sínu starfi og hafa kannski
sýnt af sér vítavert gáleysi og vald-
ið þannig öðrum bæði skaða og
hugarangri allan þennan tíma,“
sagði Halldór.
Nýr bæjar-
stjóri á Höfii
Höfn.
FYRSTI starfsdagur Sturlaugs
Þorsteinssonar nýs bæjarstjóra
á Höfn var mánudaginn 2. júlí.
Sturlaugur er fráfarandi forseti
bæjarstjórnar á Höfii, en tekur
nú við starfí bæjarstjóra af Hall-
grími Guðmundssyni, sem ekki
gaf kost á sér áfram til starfans.
Sturlaugur er verkfræðingur að
mennt og að auki útvegstæknir.
Hann hefur búið hér frá 1983 og
veitti útibúi Fjarhitunar hf. lengst
af forstöðu.
Eiginkona Sturlaugs er Helga
Pálsdóttir og eiga þau þijú börn.
Meirihluta í bæjarstjórn skipa nú
sjálfstæðismenn af D-lista með tvo
fulltrúa og óháðir af H-lista sem
fengu þijá menn kjörna. í minni-
hluta eru tveir fulltrúar framsókn-
armanna.
- JGG
kvæmd og bætir matarlystina
Selfossi.
„VIÐ ákváðum sjálf að fara
hingað á þetta mót. Okkur
finnst þetta góð aðferð til að
kynnast fólki,“ sögðu nokkrir
hressir sænskir skátar frá
Gautaborg sem eru á Lands-
mótinu á Ulfljótsvatni. Alls eru
um 360 erlendir skátar á mót-
inu.
Þeir erlendu skátar sem rætt
var við tóku í sama streng og
Svíarnir. „Það er ótrúlegt hvað
landslagið er margbreytilegt og
svo er fólkið hérna mjög hlýlegt
í viðmóti og dregur sig ekki í hlé
þegar yrt er á það,“ sagði Nicola
Royle.
„Maður átti von á snjó og kulda
en ekki svona góðu veðri,“ sagði
Ian Grant frá Skotlandi. Nicolan
Newton var eins og aðrir mjög
ánægð með mótið og sagði alla
sína félaga ánægða með það sem
boðið væri upp á.
„Landsmót hvers lands draga
fram sérkennin og heimsókn á
þau er góð leið til að kýnnast
fólkinu,“ sagði Simon Magrizo frá
Hollandi sem er starfsmaður á
mótinu, í tæknilandi, og sér um
refaveiðarnar.
Veðrið gerir gæfiimuninn
„Þetta er fyrsta mótið sem
enginn kvartar," sagði Boggi
reddari sem var að mála merk-
ingu á sínar höfuðstöðvar, „það
gerir góða veðrið." Undir þetta
tók Eiríkur Ámason gæslustjóri
sem sat rétt hjá á skrifstofunni
í ruggustól með 77-módelið af
kamri sem skemil. „Það eru eng-
in vandamál." Boggi vildi láta
erlendu skátana fá bjartsýnis-
verðlaun fyrir að fara upp á fjall
í fyrrakvöld og taka myndir af
svæðinu með flassi.
Tíu þúsund pylsur ekki nóg
Fólk í önnum þarf mikið að’
borða. Þetta^ sannast á Lands-
móti skáta. Á hverjum degi eru
reiddir fram 1.000 lítrar af mjólk.
1.600 lítrar af óblönduðum djús,
ómælt te og kakó. í aðalmáltíðina
á kvöldin fara ofan í mannskapinn
um 400 kíló af kjöti í hvert mál,
300 lítrar af sósu, 100 dósir af
grænum baunum og 200 kíló af
kartöflum. Fyrir mótið voru pant-
aðar 10.000 pylsur sem dugði
ekki og panta þurfti viðbót.
Á hveijum morgni koma bryt-
arnir frá hveijum hóp sem eru
frá tveimur upp í 82, alls 60 hóp-
ar. Auk þeirra eru um 170 starfs-
Eiríkur gæslustjóri gat tek-
ið það rólega á mótinu með
módel 77 sem skemil.
menn í fæði. „Góða veðrið hefur
úrslitaþýðingu fyrir það hvað vel
gengur með þetta allt sarnan,"
sagði Magnús Ingi Magnússon
kokkur sem sagðist hafa allt und-
ir kontról í matarmálunum.
Skátastarfið gengur fyrir
„Þetta er okkar áhugamál og
það kemst ekkert annað að í
frítímanum," sögðu hjónin Ingvin
Gunnlaugsson og Jóhanna Þor-
leifsdóttir í Vogabúum í
Morgunblaðið/Siguröur Jónsson
Svíarnir hreyktu sér fyrir
myndatökuna og buðu alla vel-
komna á alþjóðlegt skátamót í
Svíþjóð 1992.
Reykjavík. Þau eru á landsmótinu
með dætrum sínum og halda utan
um hóp skáta úr Grafarvoginum,
eru reyndar stofnendur félagsins
frá því fyrir tveimur árum. Þau
kynntust á skátamóti 1970 og
segja skátastarfið gefa mikla
lífsfyllingu.
„Það hefur gengið vel að
byggja upp skátastarfið í Grafar-
voginum og reyndar allt fé-
lagslíf," sagði Ingvin en skátafé-
lagið var stofnað fljótlega eftir
að ungmennafélagið komst á legg
í Voginum. „Svona mót skilur
mikið eftir og krakkarnir eiga
eftir að lifa lengi á öllu því sem
hér er boðið upp á,“ sagði Jó-
hanna.
í dag er heimsóknardagur á
landsmótinu og von á miklum
fjölda fólks. Opinber móttaka
hefst klukkan 14.00 með helgi-
stund við krossinn. Meðal gesta
þar verður Vigdís Finnbogadóttir
forseti íslands.
- Sig. Jóns.

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjprn Guðmundsson,
Björn Jöhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.