Morgunblaðið - 05.09.1990, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. SEPTEMBER 1990
13
AR LÆSIS
w)
Svona gerum við
eftir Ragnheiði
Ríkharðsdóttur
Við íslendingar höfum löngum
stært okkur af því að vera mikil
bókmenntaþjóð og ef til vill eru
til tölfræðilegar rannsóknir sem
sýna að svo sé en það vita þeir
sem vilja vita að þetta er dekur
við fortíðina og stenst ekki í dag.
Bóklestur á undir högg að sækja
og því samfara ólæsi. En hvað
veldur? Læra börnin ekki að lesa
í skólunum? Að sjálfsögðu læra
þau að lesa og flest þeirra eru læs
en ekki öll. Þeim fjölgar sífellt sem
eiga í erfiðleikum með lestur og
það kemur niður á öllu námi svo
og félagslegri hegðun. En hvað
veldur?
Ég held það væri þarft, áður
en við skellum skuldinni á ein-
hvern einn, að hvert og eitt okkar
líti í eigin barm og kanni hversu
vel bókinni hefur verið haldið að
bömum og unglingum. Þá tel ég
að komi í ljós að á tímum hraða
og fjölmiðlafárs hefur hún
gleymst. Foreldrar margir hvgrjir
komast að því að þeir hafa van-
rækt bókina, þeir hafa ekki haft
tíma til að lesa fyrir börnin og
þau þar af leiðandi aldrei kynnst
bókinni sem slíkri. Ekki tekur
betra við þegar kemur að skólan-
um því þar er bókin tæki kennsiu
en ekki ánægju. Nú finnst sjálf-
sagt mörgum að illa sé vegið að
heimilum og skólum og kann svo
að vera en engu að síður held ég
að í þessu felist sannleikskorn.
Við móðurmálskennarar erum
þeir sem ábyrgðin hvílir á í skólan-
um. Þráttt fyrir að móðurmálið
hafi litla sem enga sérstöðu innan
skólakerfisins (er samt sem áður
þjónustugrein allra annarra náms-
greina), eru gerðar síauknar kröf-
ur án þess að tímum fjölgi. En
hvernig hefur til tekist? Misjafn-
lega einsog í öllu öðru geri ég ráð
fyrir. En einhvern veginn læðist
að mér sá grunur að við höfum
fallið í þá gryfju að krefjast þess
að nemendur geti greint og út-
skýrt allt milli himins og jarðar
úr þeim bókum og textum sem
við höfum fýrir þá lagt en ekki
að þeir njóti góðra bóka eða
sagna. Og skiptir þá engu hvort
nemandi er í grunn- eða fram-
haldsskóla, forskriftin er alltaf sú
sama.
Ekki má túlka orð mín svo að
hverfa éigi alfarið frá því sem
verið hefur heldur leita leiða til
úrbóta. Lestur, framsögn og ritun
eru þeir þættir sem freklega hafa
orðið útundan og þarf á einhvern
hátt að auka þeirra vægi innan
greinarinnar. Mér hefur dottið í
hug að leggja ofuráherslu á fram-
sögn, lestur og ritun í 5., .6. og
7. bekk en láta málfræðigreiningu
Ragnheiður Ríkharðsdóttir
liggja á milli hluta.
Svokallaður fijáls lestur yrði
aukinn til muna og þá væru það
nemendur sem veldu bækurnar
en ekki kennarar sem hafa oftast
þá tilhneigingu að velja það sem
þeir kalla góðar bókmenntir en
eru hinsvegar í litlum eða engum
tengslum við reynsluheim nem-
enda og þroska. Engu að síður
yrði kennarinn að fylgja því eftir
að nemandi læsi þá bók sem hann
veldi og mætti gera það með
munnlegri frásögn. Nemendur
gætu líka lesið greinar, frásagnir,
smásögur, þjóðsögur og ljóð og
unnið síðan með þessa texta jafnt
munnlega sem skriflega.
En hvað á ritun skylt við
læsi/ólæsi kynni einhver að
spyrja. Ég tel læsi ekki aðeins
vera fólgið í því að nemandi skilji
textann og geti endursagt, þ.e.a.s.
geti jafnframt orðað hugsun sína
og svarað ýmsum efnisspuming-
um. Þess vegna eru lestur og rit-
un nátengd að mínu mati.
Skólinn getur ekki hafnað
þeirri staðreynd að ólæsi færist í
vöxt, hann verður að bregðast við
því. Engin ein lausn er í sjónmáli
en hitt er alveg ljóst að bóklestur
verður að efla ef ekki á ill.a að
fara. Falleg orð á tyllidögum duga
hér skammt. Hins vegar gæti það
reynst vænlegt til árangurs að
fjölga móðurmálstímum a.m.k. í
grunnskólum þessa lands og gera
þar með tilraun til að efla áhuga
íslenskra bama og unglinga á
bókinni. Þá gætum við hugsan-
lega í fyllingu tímans kallast bók-
menntaþjóð á ný.
Höfundur er kennari.
CAPUT
_________Tónlist____________
JónÁsgeirsson
Nýi músíkhópurinn hefur
skipt um nafn og nefnir sig Cap-
ut, sem líklega er sótt í latínu
og þýðir höfuð á íslensku. Sé sú
merking höfð í huga, má segja
að nafngift þessi lýsi nokkru
yfirlæti án þess að frekar sé far-
ið út í þá sálma hér. Samtök
þessi hyggja á ferna tónleika í
september og voru þeir fyrstu
haldnir í litla sal Borgarleikhúss-
ins sl. laugardag. Á efnisskránni
voru eingöngu verk eftir Finn
Torfa Stefánsson en hann lauk
nýlega prófi í tónsmíðum frá
Kaliforníuháskóla og voru öll
verkin nema eitt samin sem
skólaverkefni.
Viðfangsefnin voru „Verk fyr-
ir sex blásturshljóðfæri", fimm
samtengd sönglög við „The Ty-
ger“ (eða Tiger), ljóð eftir Will-
iam Blake, Strengjakvartett og
„Bagatella for Da Capo En-
semble“. Þessi verk voru öll sam-
in undir leiðsögn kennara og
unnin samkvæmt þeim aká-
demísku kenningum sem gilda
um nútíma vinnuaðferðir í tón-
list. Siðasta verkið, Kammerkon-
sert, sem samið er á þessu ári,
er frumraun Finns Torfa sem
tónskálds.
Auðheyrt er að kennslan hefur
verið markviss og logð áhersla á
lagræn vinnubrögð, „kontra-
puntíska" samskipan radda,
kunnáttu í meðferð flestra hljóð-
færa sinfóníuhljómsveitar og
gerð sönglaga með píanóundir-
leik. Allt voru þetta vel unnin
verkefni en í síðasta verkinu,
Kammerkonsert, var eins og
höfundurinn skynjaði frelsið, því
merkja mátti að honum var mik-
ið niðri fyrir og bar þar margt
skemmtilegt fyrir eyru. Guðni
Franzson (klarinett) og Bijánn
Ingason (fagott) áttu þar nokkr-
ar einleiksstrófur og kadensur,
sem voru eins og glaðlegt frelsis-
hróp í annars akademísku verki.
Skólaverk eru góður mæli-
kvarði á leiðsögn kennara og
getu námsmanns til að tileinka
sér ýmsa kunnáttuþætti en það
er ekki fyrr en að námi loknu,
að hann fær tækifæri til að gera
eitt og annað af sér og alls kon-
ar tilraunir, sem góður kennari
með klókindum forðar nemanda
sinum frá að gera. Akademían
kennir það sem sannað hefur
verið en skáldin snúa upp á nef
„frú Akademíu" og það mátti
heyra í vel útfærðri kadensu í
Finnur Torfi Stefánsson
Kammerkonsertinum sem Guðni
Franzson lék frábærlega vel.
Kammerkonsertinn, Kvartett-
inn og blásaraseptettinn voru
leiknir undir stjórn Guðmundar
Óla Gunnarssonar. Stjóm hans
var dauf og hlutlaus og sama
má segja um flutninginn í heild,
sem má vera að sé vegna ókunn-
ugleika ungu flytjendanna á tón-
list Finns Torfa. Með þessum
tónleikum hefur Finnur Torfi
Stefánsson haslað sér völl sem
alvarlegt tónskáld og hvað svo
sem spá má um framtíðina er
víst að hann hefur tileinkað sér
vönduð vinnubrögð, sem eiga
eftir að duga honum dijúglega
til skáldskapariðkana á komandi
árum.
ELECTROLUX-EUROCLEAN
óskar eftir umboðsmanni
Óskum eftir umboðsmanni á íslandi til að taka að sér mark-
aðssetningu og sölu á hreinsibúnaði frá Electrolux-Euro-
clean. Um er að ræða m.a. háþrýstivélar og hreinsiefni.
Við leitum að aðila, sem þekkir vel til í íslenskum landbún-
aði og öðrum framleiðslugreinum, þar sem slíkur búnaður
kemur að notum.
Nánari upplýsingar veita:
□ ] Electrolux
□ Euroclean
Magnus Jensen forstjóri eða
Thorbjörn Jespersen sölustjóri.
Electrolux-Euroclean A/S
Sandstueveien 70,0680 Oslo 6, Noregi.
Sími: 02-749900. Símbréf: 02/740010.
Hvemig
1 milljón
wirðað
4,5 milljónum.
Sá sem keypti KJARABRÉF fyrir 5 árum
fyrir eina milljón króna á nú tæpar 4,5 milljónir.
Á verðlagi dagsins í dag hefur hann fengið
tæplega 2.100.000 kr. ívaxtatekjuraukverðbóta!
Með öðrum orðum, raungildið hefur nær
tvöfaldast á þessum tíma!
KJARABRÉF-19% ársávöxtun. *
KJARABRÉF - 8,1% raunávöxtun. *
KJARABRÉF- 5 ára örugg reynsla.
* Miðað við 6 fyrstu mánuði ársins.
VERÐBRÉFAMARKAÐUR
FJÁRFESTINGARFÉLAGSINS HF
- Löggilt verðbréfafyrirtæki -
HAFNARSTRÆTl 28566 • KRINGLUNNI689700 • AKUREYR111100
*;