Morgunblaðið - 23.10.1990, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1990
Yið getum
eftirJúlíu Guðnýju
Hreinsdóttur
Alls staðar í heiminum eru
heyrnarlausir að berjast fyrir bar-
áttumálum sínum.
Hver eru baráttumál heymar-
lausra?
Við viljum fá betri þjónustu við
heymarlausa, fyrst og fremst
túlkaþjónustu, við viljum eiga að-
gang að betri menntun og margt
fleira.
Okkur langar til að sýna að
heyrnarlausir eiga sína menningu.
Annars konar menningu' en heyr-
andi fólk á.
Margir spyija ef til vill — sérstök
menning heymarlausra, — hvað er
það? Er hún til? og svarið er: „Já,
hún er til.“
Heymarlausir líta sjálfa sig öðr-
um augum en heyrandi fólk gerir.
Kynslóð eftir kynslóð hafa heymar-
lausir glímt við sama vandamálið:
„Að heyrandi fólk skilur ekki hvað
felst í því að vera heyrnarlaus.
Heyrnarlausir horfa á heyrandi
manneskju og hugsa: „Hún er ekki
eins og ég, hún hugsar öðmvísi en
ég, hún tilheyrir ekki sömu menn-
ingu og ég. Við tölum ekki sama
mál.“ Heyrnarlausir hugsa eins og
hafa svipaðan bakgrunn. I uppeld-
inu hafa allir sem ráða verið heyr-
andi. Þeir nota mál sem heyrnar-
lausir skilja ekki til fulls og skilja
ekki mál heyrnarlausra. Þannig
geta heyrnarlausir ekki haft telj-
andi áhrif í uppeldi sínu eða skóla-
göngu og hafa þar af leiðandi ekki
vanist því að axla ábyrgð á sama
hátt og önnur böm.
Mal sitt og menningu nema
heymarlausir af öðmm heyrnar-
lausum þegar þeir komast í sam-
band við þá. í samfélagi heyrnar-
lausra læram við reglurnar sem
gilda og að axla ábyrgð.
Ykkur finnst ef til vill einkenni-
legt að tala um menningu heyrnar-
lausra, en skoðum hugtakið „menn-
ing“.I menningu getur falist þekk-
ing, trú, siðir, venjur, réttlætis-
kennd, lífsstíll. Menningu tileinkum
við okkur í samskiptum við aðra
og málið hefur mikil áhrif á þróun
menningarinnar.
Málið okkar, táknmálið, hefur
enginn kennt okkur. Það síast inn
í uppvextinum. í Heyrnleysingja-
skólanum var okkur aldrei kennt
táknmál. Hvaðan fengum við það?
Já, við lærðum það af eldri nemend-
um og fullorðnum heymarlausum.
Málið berst frá einni kynslóð heýrn-
arlausra til annarrar.
Um menningu heyrnarlausra má
líka segja að hún sé það sem kallað
er menningarkimi. Menningarkimi
er hópur innan stærra samfélags,
sem notar sama mál, í okkar tilviki
táknmál — eða mállýsku. Hér á
íslandi er þetta hugtak ekki notað
almennt en það hefur niðrandi til-
vísun.
Samfélag heyrnarlausra er líka
niðurlægt og þess vegna einangr-
að. Það er litil virðing borin fyrir
þessu samfélegi og fyrir táknmál-
inu. Ekki er auðvelt að læra tákn-
mál fyrir þá sem það vilja vegna
lítils framboðs á táknmálsnám-
skeiðum. Það vantar ýmiskonar
þjónustu við heyrnarlausa. Fólk
skortir skilning á menningarsamfé-
• lagi okkar og hvað það þýðir að
vera heyrnarlaus. Það er alltaf ver-
ið að reyna að sundra samfélagi
okkar með því að reyna að lækna
heyrnarleysið og gera okkur heyr-
andi og ijúfa einangrun okkar á
þann hátt.
Fólk er sent í aðgerð til þess að
fá að heyra. En við eram eftir sem
áður jafn einangruð. Skilningsleysi
fólks er oft ótrúlegt, fólk getur
dæmt hóp lélegan án þess að vita
nokkuð um líf og hugsanir fólks-
ins. Sumir foreldrar hegða sér
gagnvart okkur eins og þeir séu
að bíða eftir kraftaverki og við
læknumst af heyrnarleysinu. Þessi
viðhorf hjálpa engum. Það sem
hjálpar er skilningur, að hlusta á
okkur, kynnast okkur og skilja
hvað felst í því að vera heyrnarlaus.
Læknar halda því fram að hægt
sé að lækna eða hafa áhrif á heyrn-
arleysið. Það er vitleysa. Það er
ekkert hægt að gera. Lyfjameðferð
hefur engin áhrif, skurðaðgerðir,
• elektræður, ýmsar tegundir heyrn-
artækja. Ekkert af þessu getur
gert okkur heyrandi. Það sem
hjálpar er að hlustað sé á okkar
skoðanir og fólk skilji okkur. Það
kostar líka miklu minna.
Heyrnarleysi er miklu meira en
sjúkdómsgreining. Heyrnarleysi er
ekki sjúkdómur eða vöntun. Heyrn-
arleysi er annars konar menning.
í samfélagi heyrnarlausra era fé-
lagstengslin, málið og tilfinninga-
tengslin, þar lærast reglurnar og
þekkingin á samfélaginu og þar er
lausn vandamálanna.
Allt þetta fléttast saman í mynst-
ur sem er menning heymarlausra.
Við drögumst með sömu vandamál-
in kynslóð eftir kynslóð, en í Félagi
heyrnarlausra líður okkur alltaf
vel, þar finnum við öryggi. Ef
heyrnarlausum manni líður illa eða
hann á við vandamál að stríða fer
hann í Félag heyrnarlausra og fær
þar aðstoð. Þar hittast heyrnarlaus-
ir reglulega á hveijum fimmtudegi
og hveijum sunnudegi og tala tákn-
mál og eru saman.
Júlía Guðný Hreinsdóttir
„Það sem hjálpar er
skilningur, að hlusta á
okkur, kynnast okkur
og skilja hvað felst í því
að vera heyrnarlaus.“
Allir heymarlausir vilja blandast
samfélagi heyrandi, þeir vilja ekki
vera einangraðir. Ef þið, almenn-
ingur í landinu, skiljið hvað heym-
arleysi er, hlustið á okkur og lærið
táknmál, þá er auðvelt að ná sam-
bandi og eiga samleið.
Táknmál er okkar fyrsta mál,
móðurmál okkar heyrnleysingja.
íslenska er annað mál sem við hljót-
um að læra á grundvelli táknmáls-
ins.
Ég segi leyfið okkur heyrnar-
lausum að þroskast frá fram-
bernsku til fullorðinsára, leyfið
okkur að fá menntun og blandast
samfélaginu. Leyfið okkur að sýna
hvað í okkur býr og hæfileikum
okkar að njóta sín. Leyfið okkur
að tjá okkur óheft, án áreynslu og
öðrum að skilja okkur og leyfið
foreldram okkar, kennuram og öðr-
um í samfélaginu að skilja mál
okkar óheft og án áreynslu.
Ekki þvinga okkur til þess að
verða talandi án þess að nota tákn-
málið eða horfa á íslenskar vara-
hreyfingar til þess að öðlast þekk-
ingu. Það gerir að engu möguleika
okkar til þess að þroskast og býr
til óþarfa hindranir í kringum okk-
ur. Það er ekki leiðin til þess að
opna samfélag okkar.
í Heyrnleysingjaskólanum á að
vera táknmálsumhverfí. Þar eiga
bömin að fylgja jafnöldram sínum
námslega. Auðvitað er nauðsynlegt
að kenna heyrnarlausum bömum
íslensku, en það á að gerast í sér-
stökum íslenskutímum. Leiðin er
ekki að kenna aðrar námsgreinar
á íslensku.
Fullorðnir heymarlausir kvarta
oft yfir tímanum sem eytt var í
talkennslu: — „Til hvers var verið
að kenna mér að tala íslenskuna.
Ég reyni hvað eftir annað að tala
og heyrandi fólk skilur ekki orð af
því sem ég segi.“
Miklu betra er að nota tímann í
Heyrnleysingjaskólanum til þess
að fá þekkingu í gegnum táknmál-
ið, samskonar þekkingu og í al-
mennum skóla. Námskröfur eiga
að vera þær sömu og í almennum
skólum.
Ef heymarlausir alast upp í
táknmálsumhverfí líður þeim vel.
Þegar uppalendur og aðrir sýna
táknmálinu sömu virðingu og tal-
málinu, virða heyrnarlausir þá
einnig og viðhorf þeirra. Enn í dag
hefur heyrnarlaust fólk og heyr-
andi andstæð viðhorf. Heyrnarlaus-
um líður ekki vel fyrst og fremst
vegna skilningsleysis. Tökum
dæmi: Við höfum Félag heyrnar-
lausra, stjóm, ráðuneyti og fagfólk
sem hefur lært heil ósköp um
heyrnarleysi og heyrnarlausa. Ef
heyrnarlausir eiga við eitthvert
vandamál að stríða byijar þetta
heyrandi fólk að ræða fram og til
baka lausnir á vandamálinu og tel-
ur sig oft finna þær án þess að
ráðgast við Félag heyrnarlausra.
Við fylgjumst með án þess að
ráða um eigin mál og sitjum áfram
með sömu óleystu vandamálin ár
Kaffíkonsert í Logalandi
SÍMON ívarsson gítarleikari og
dr. Orthulf Prunner orgelleik-
ari munu halda gítar- og klavi-
kord-tónleika í Logalandi mið-
vikudaginn 24. október kl.
21.00.
Tónleikarnir era á vegum Tón-
listarfélags Borgaríjarðar og
marka þeir upphaf 25. starfsárs
félagsins.
Á tónleikunum gefst gestum
kostur á að hlýða á tónlistina yfir
kaffíbolla og að þeim loknum óska
listamennirnir eftir að eiga stund
með gestunum. Með slíkri kaffí-
húsastemmningu, lítils háttar
þátttöku heimamanna í tónlistar-
flutninginum og samvera með
þeim Símoni og Orthulf, vonast
aðstandendur tónleikanna til að
geta brotið upp hið hefðbundna
form tónleika sem þessara og
vænta þess að sú viðleitni falli í
góðan jarðveg hlustenda, segir í
fréttatilkynningu frá Tónlistarfé-
lagi Borgaríjarðar.
eftir ár, kynslóð eftir kynslóð. Við
eram jafn einangruð og heft í öllum
okkar samskiptum. Þetta lít ég á
sem þvingun og fördóma gagnvart
menningu okkar og gagnvart vilja
og löngunum heyrnarlausra ein-
staklinga.
Enginn heymarlaus íslendingur
hefur farið í háskólanám. Við höf-
um einungis aðgang að Iðnskólan-
um og nokkram sérskólum. í
Bandaríkjunum og Evrópu hafa
margir farið í háskólanám allt frá
18.-19. öld. Nú er komið undir lok
tuttugustu aldar og enn hefur eng-
inn heyrnarlaus íslendingur farið í
háskólanám.
Við sitjum alltaf innan sömu
samskiptamúra sem verða til vegna
þess að málið okkar hefur ekki
fengið þá viðurkenningu að það
megi rannsaka það eða kenna svo
við getum brotið þessa múra niður.
Heymarlausir þurfa líka að
rækta með sér nýja sjálfsvitund:
„Ég er heymarlaus, stolt heyrnar-
laus og ég get allt nema heyrt.“
Heyrnarlausir þurfa að sjá að
þeir geta lært hvað sem er og geta
að sjálfsögðu líka farið í háskóla.
Hér á Islandi hef ég beðið og
beðið eftir því að einhver heyrnar-
laus settist t.d. niður og skrifaði í
blöðin. -
Um allan heim er baráttudagur
heyrnarlausra. Engin grein var
skrifuð í íslensku blöðin í tilefni
af því.
Ég segi við ykkur íslensku
heyrnleysingja. Ekki alltaf kyngja
og byrgja inni. Þið GETIÐ skrifað
í blöðin því það sem ykkur finnst
skiptir líka máli. Persóna ykkar
skiptir líka máli og hvemig ykkur
líður. Ekki bíða og segja „ég get
ekki“.
Ég var sjálf alltaf að bíða eftir
því að eitthvert ykkar skrifaði.
Þegar ég var að láta þýða þessa
grein yfír á íslensku skildi ég að
ég bar líka ábyrgð og að ég verð
að sýna að ég GET.
Ég segi ykkur: VIÐ GETUM ...
— og við ætlum að sýna það.
Höfundur er þroskaþjálfi og
íáknmálskennari.
*Þessigrein var samin á táknmáli
og þýdd af Valgerði Stefánsdóttur
heyrnleysingjakennara.
Tungumálaháskólinn í Moskvu:
Islenskukennsla
hefstárið 1992
Alexander G. Scheigam, prófessor. Ljósmynd/Einar Karl
Kennsla í íslensku mun hefjast
við Tungumálaháskólann í
Moskvu árið 1992 samkvæmt
ákvörðun skólastjórnarinnar. Fé
hefur þegar verið veitt til þessa
verkefnis.
Þetta kom fram í viðtali í
Moskvu nýlega við Alexander G.
Scheigam, prófessor, sem stýrir
deild norrænna tungumála við
háskólann. Skólinn hefur verið
starfræktur í 60 ár og var fyrir
nokkru gerður að háskóla sam-
kvæmt ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar.
Scheigam kvaðst hafa verið í
Stokkhólmi fyrir nokkrum vikum
og undirritað þá samstarfssamn-
ing við Stokkhólmsháskóla, sem
felur m.a. í sér stúdentaskipti og
hefjast þau þegar á þessu ári.
Hefur verið ákveðið, að 10 rússn-
eskir stúdentar fari til náms þang-
að. I undirbúningi em einnig
samningar um stúder.taskipti við
háskóla í Danmörku og Finnlandi.
Prófessorinn sagði, að mikill
áhugi væri á því að koma á sam-
starfí við Háskóla íslands. Hann
kvað nú í byggingu nýtísku stúd-
entagarð fyrir erlenda stúdenta
við Tungumálaháskólann í
Moskvu og hann kvaðst vonast
til að þangað kæmu íslenskir stúd-
entar í náinni framtíð. Á móti
kvaðst hann vonast til, að Tungu-
málaháskólinn gæti sent 2—3
stúdenta sína til náms við Há-
skóla íslands.
Scheigam sagði, að þær breyt-
ingar sem orðið hefðu í Sovétríkj-
unum og opnað dymar fyrir vax-
andi alþjóðlegum samskiptum,
kölluðu á stóraukna tungumála-
kennslu. í fyrstu hefði höfuð-
áherslan verið lögð á ensku og
önnur heimsmál en nú væri boðið
upp á nám í æ fleiri tungumálum
smærri samfélaga. Ennfremur
væri nú boðið upp á sérstakt nám
fyrir túlka og sérstök deild starf-
rækt í því skyni. í ljós hefði kom-
ið að mikill skortur væri á túlkum.
Sem dæmi um það tók hann mik-
il samskipti við Finnland. Mikill
skortur væri á finnskumælandi
túlkum og nú stundi íj'öldi stúd-
enta fínnskunám við Tungumála-
háskólann.
Alexander Scheigam kvað
íslensku hafa verið kennda um
langt árabil í Sovétríkjunum. Þar
bæri hæst hið mikla starf Steblins
Kamenskijs við norrænudeild há-
skólans í Leningrad. Hann hefði
verið frábær vísindamaður og
brautryðjandi.
En nú væri tími til kominn að
hefja kennslu í nútímaíslensku við
Tungumálaháskólann í Moskvu.
— bjó