Morgunblaðið - 14.12.1990, Síða 4

Morgunblaðið - 14.12.1990, Síða 4
4 oeei aaaMaaaa .ir.HUOAauTæa siŒAjavíuoaoM MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 14. DESEMBER 1990 Bókaútgáfan Þjóðsaga: Rit um íslensk alþýðuvísindi Á VEGUM bókaútgáfunnar Þjóðsögu er komið út sjöunda bindi bóka- flokksins íslensk þjóðmenning, og er það fjórða bindið í útgáfuröðinni. í þessu bindi er fjallað um alþýðuvísindi, raunvsindi og dulfræði, og er efni þess skipt í þtjá meginhluta, þ.e. stjarnvísi og tímatal, lækning- ar og spádóma. Meginmarkmið bindisins er að draga saman á einn stað þau vísindi og fræði, sem fyrri alda menn lögðu einkum stund á í því skyni að ná meira valdi á umhverfi sínu og lifa öruggara og betra mannlífi. í bindinu er fjallað um helstu þætti raunvísinda og dulfræða hér á landi frá öndverðu og fram á fyrstu áratugi þessarar aldar. í fyrsta hluta þess er sagt frá því hvernig miðaldamenn notfærðu sér þekkingu sína í stjörnufræði til sigl- inga, og að koma á réttu og sam- ræmdu kerfi til að mæla tímann frá ári til árs. Einnig greinir frá því hvernig smærri tímaeiningar ársins voru afmarkaðar, og hvernig fylgst var með framvindu tímans og hann mældur. í öðrum hluta er fjallað um lækn- ingar manna, en þar segir bæði frá þeim sjúkdómum sem htjáðu fólk, og af helstu læknisaðferðum sem þekktust í sveitasamfélaginu. Meðal annars er greint frá drepsóttum, ungbarnadauða og langvinnum sjúkdómum eins og holdsveiki, sullaveiki, gigt, berklum og geð- veiki. Þá greinir frá helstu aðferð- um sem beitt var við fæðingarhjálp, sár og áverka, og fjallað um vessa- lækningar, meðal annars blóðtökur og vilsuveitu, sem tíðkuðust hér á landi fram á þessa öld. í þriðja hluta bókarinnar er fjall- að um spádóma í tveimur greinum. í þeirri fyrri eru hinar ýmsu tegund- ir spádóma flokkaðar, og ljósi varp- að á þá áráttu mannsins að afla sér vitneskju um hvað framtíðin bæri í skauti sér, en slíkt gerðu menn meðal annars með skyggni, forspá, draumum og athugunum á fyrir- burðum. í þeirri siðari er fjallað um reynslureglur viðvíkjandi veður- spám alþýðu og þjóðtrú í tengslum við þær. Höfundar efnis í bindinu eru þeir Þorsteinn Vilhjálmsson prófessor, Árni Bjömsson forstöðumaður þjóð- háttadeildar Þjóðminjasafnsins, Jón Steffensen prófessor, dr. Jón Hnef- ill Aðalsteinsson dósent og Páll Bergþórsson veðurstofustjóri. í bindinu, sem unnið var í Prentsmiðj- unni Odda, eru 105 myndir lesend- um til glöggvunar bæði í lit og svart-hvítar, og ítarleg atriðisorða- og nafnaskrá fylgir, auk þess sem sérstakur útdráttur er á ensku. Bókaflokkurinn íslensk þjóð- menning er yfirlitsverk um íslenska menningarsögu þar sem dregnai eru saman á einn stað helstu þætt- ir þjóðhátta og þjóðmennta íslend- inga. Hann fjallar um sveitasamfé- lagið forna, tímabilið frá landnámi fram á fyrri hluta þessarar aldar, og er megináhersla lögð á almenna lifnaðarhætti fólksins í landinu. Bókaflokkurinn er skipulagður sem tíu binda ritröð, og hafa áður kom- ið út þrjú bindi, en það eru fyrsta bindið, sem fjallar um uppruna og umhverfi, fimmta bindið, sem fjallar um trúarhætti og sjötta bindið, sem fjallar um munnrtientir og bók- menningu. Á næsta ári er fyrirhug- að að gefa út bindi númer fjögur þar sem ijallað verður um handiðn- ir og matargerð. Ritstjóri bóka- flokksins er Frosti F. Jóhannesson. VEÐUR I DAG, 14. DESEMBER YFIRLIT í GÆR: Suðvestur af Bretlandseyjum er 1030 mb hasð en víðáttumikil lægð yfir suðvesturströnd Grænlands og lægðar- drag á Grænlandshafi sem hreyfist austur. SPÁ: Sunnanátt, víða ailhvöss með rigningu og hlýindum um mik- inn hluta landsins. Um hádegi snýst vindur til vestlægrar áttar með éljum og kólnandi veðri vestanlands. VEÐURHORFUR NÆSTU DAGA: HORFUR Á LAUGARDAG:Um norðan- og austanvert landið verður hæg suðvestanátt, bjartvíðri og vægt frost en suðvestanlands þykknar upp með vaxandi suðaustanátt. Slydda eða rigning undir kvöld. HORFUR Á SUNNUDAG:Suðvestanstrekkingur með éljum um allt sunnan- og vestanvert landið en norðaustanlands léttir til eftir úrkomu næturinnar. Kólnandi veður. TAKN: O Heiðskírt Léttskýjað Hálfskýjað WM. Skýjað Alskýjað s, Norðan, 4 vindstig: " Vindörin sýnir vind- stefnu og fjaðrirnar vindstyrk, heil fjöður er 2 vindstig. / / / / / / / Rigning / / / * / * / * / # Slydda / * / * * # * * # * Snjókoma * * * j 0' Hrtastig: 10 gráður á Celsíus SJ Skúrir * V E1 — Poka = Þokumóða ’, ’ Súld OO Mistur —|- Skafrenningur, F7 Þrumuveður VEÐUR VÍÐA UMHEIM kl. 12:00 í gær að fsl. tíma hltl veöur Akureyri 9 skýjað Reykjavík 5 hálfskýjað Bergen 0 léttskýjað Helsinkl +2 léttskýjað Kaupmannahöfn 2 skýjað Narssarssuaq vantar Nuuk - vantar Osló +2 léttskýjað Stukkhólmur +3 léttskýjað Þórshöfn 9 súld Algarve 15 skýjað Amsterdam 5 alskýjað Barcelona 13 léttskýjað Berlín 1 þokumóða Chicago 13 heiðskírt Feneyjar 8 léttskýjað Frankfurt 3 skýjað Glasgow •fO mistur Hamborg 4 skúr Las Palma8 vantar London 5 léttskýjað Los Angeles 16 skýjað Lúxemborg 2 súldásíð.klst. Madríd 11 léttskýjað Malaga 17 léttskýjað Mallorca 14 skýjað Montreal vantar NewYork vantar Orlando vantar París vantar Róm 9 skýjað Vín 3 skýjað Washington vantar Winnipeg +17 heiðskírt Morgunblaðið/Þorkell Sjöunda bindi bókaflokksins Islensk þjóðmenning er komið út, og nefnist það Alþýðuvísindi, raunvísindi og dulfræði. Á myndinni eru höfundar efnis ásamt ritnefndarmönnum, ritstjóra og útgefanda. Talið frá vinstri eru: Páll Bergþórsson. Þór Magnússon, Árni Björns- son, Haraldur Ólafsson, Þorsteinn Vilhjálmsson, Jón Hnefill Aðal- steinsson, Frosti F. Jóhannsson ritsljóri og Hafsteinn Guðmundsson útgefandi. Á myndina vantar Jón Steffenssen, einn höfundanna. Vestmannaeyjar: Bæjarstjórn samþykkir úrsögri úr SASS og At- vinnuþr óunarsj óðnum Vestmannaeyjum. BÆJARSTJÓRN Vestmannaeyja samþykkti á fundi í gærkvöld að segja Vestmannaeyjabæ úr Sam- tökum sunnlenskra sveitarfélaga og Atvinnuþróunarsjóði Suður- lands. Eftir þessa samþykkt var lögð fram tillaga um stofnun sérs- taks atvinnuþróunarsjóðs fyrir Vestmannaeyjar en afgreiðslu málsins var frestað. Úrsagnir úr SASS og Atvinnuþró- unarsjóðnum voru tvö aðskilin mál á fundi bæjarstjórnar. Fyrst var lögð fram tillaga, undirrituð af sjö bæjar- fulltrúum, um úrsögn úr SASS. í greinargerð með tillögunni segir að bæjarstjórn telji að samtökin hafi ekki náð árangri í hagsmunamálum einstakra sveitarfélaga umfram það sem sveitarfélögin geti náð sjálf og að kostnaður við aðild að þeim sé of mikill. Átta bæjarfulltrúar sam- þykktu tillöguna en einn sat hjá og lét bóka að hann væri mótfallinn úrsögninni og vildi frekar reyna að ná fram breytingum á starfinu. Tillögu um úrsögn úr Atvinnuþró- unarsjóðnum lögðu einnig sjö bæjar- fulltrúar fram. í greinargerð með lillögunni kom fram að sjóðurinn hefði orðið of almennur lánasjóður í stað þess að hann einbeitti sér að atvinnuþróunarverkefnum og starf- semi sjóða í þessu formi væri orðin gamaldags miðað við þá fjármögnun- armöguleika sem fyrirtæki hefðu í dag. Tillagan var samþykkt með sjö atkvæðum gegn tveimur. Þeir sem á móti voru töldu að með ákveðnum breytingum mætti ná fram upphaf- legum markmiðum sjóðsins. Grímur Veikir stöðu fjórðungsins - segir formaður SASS Selfossi. „ÉG HARMA auðvitað að þetta samstarf geti ekki gengið með Vestmannaeyjar innanborðs," sagði Loftur Þorsteinsson oddviti í Hrunamannahreppi og formaður Samtaka sunnlenskra sveitarfé- laga um samþykkt bæjarstjórnar Vestmannaeyja að hætta þátttöku í samtökunum. Loftur sagði að í samstarfi sem þessu yrðu allir að starfa af heilum hug, annars gengi það ekki. „Eg tel óneitanlega að þetta veiki stöðu fjórðungsins," sagði Loftur ennfrem- ur. Hann sagði að samþykkt Vest- manneyinga kæmi til umræðu á stjórnarfundi á mánudag með öðrum málum. Hann kvað sennilegt að full- trúaráð samtakanna yrði kallað sam- an fljótlega eftir áramót til að fjalla sérstaklega um úrsögn Vestmanney- inga og framvindu málsins. Sig. Jóns. Álverið í Straumsvík: Astma vart meðal 10% starfsmanna kerskála ASTMAEINKENNA verður vart hja um 10% þeirra 150 manna sem starfa í kerskála álversins í Straumsvík og virðist hættan á slikum einkennum aukast með auknu flúormagni I andrúmslofti kerskála. Reykingamenn eiga mun fremur á hættu að finna til slíkra einkenna en aðrir starfsmenn og því lengur sem menn starfa í kerskálum auk- ast líkur á einkennum. 16-18% starfsmanna í kcrskálum álvera í Nor- egi og Svíþjóð finna til þessa atvinnusjúkdóms. Könnun sú sem leiddi þessar niður- stöður í ljós var gerð undir stjóm norska lungnasérfræðingsins Johny Kongerud meðal um 2.000 starfs- manna í kerskálum í 7 álverum í Noregi og einu í Svíþjóð, auk álvers- ins í Straumsvík. Rannsóknin var gerð 1986-1989. Ein skýring á því að tíðni astma- einkenna er minni í Straumsvík en annars staðar þar sem könnunin var gerð er sú, að mati Johny Kongerud, að færri starfsmanna kerskálans í Straumsvík reykja en að meðaltali á Norðurlöndum. 1989 reyktu 44,8% starfsmanna þar en í Noregi og Svíþjóð reyktu að meðaltali 57,1% starfsmanna í kerskálum. A því tímabili sem rannsóknin náði til minnkaði flúormagn í and- rúmslofti úr 0,7 í 0,3 milligrömm á rúmmetra að meðaltali og rykmeng- un er einnig helmingi minni í lok tímabilsins en í upphafi þess. Þá er öryggisbúnaður starfsmanna nú full- komnari en fyrr. Að sögn norska sérfræðingsins vekur þetta vonir um að draga megi úr einkennum af þessu tagi meðal starfsmanna í kerskálum og telur hann nauðsynlegt að rann- sóknum sé haldið stöðugt áfram. Hins vegar telur Johny Kongerud að meðan álframleiðsla sé stunduð í heiminum muni þessi atvinnusjúk- dómur fylgja henni í einhveijum mæli.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.