Morgunblaðið - 14.12.1990, Blaðsíða 28

es
28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. DESÉMÖER 1990
Hagkaup og barneignir
eftir Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
í nóvemberhefti kvennablaðsins
Veru er viðtal við tvær ungar konur
sem var sagt upp störfum hjá Hag-
kaupum sl. sumar. Þegar uppsögnin
átti sér stað voru þær báðar í barn-
eignarfríi. En þær eiga reyndar
fleira sameiginlegt. Þær eru báðar
tæplega þrítugar, vel menntaðar,
áttu talsverðan starfsaldur að baki
í Hagkaupum, höfðu unnið sig upp
í ábyrgðarstöður í fyrirtækinu og
voru báðar að eignast sín fystu
börn um sl. áramót. Og þá fannst
fyrirtækinu við hæfi að gleðja þær
með uppsögn úr starfí.
Gert er gert og blaðaumfjöllun
breytir ekki stöðu þessara tveggja
kvenna. En þessar uppsagnir gætu
orðið öðrum fyrirtækjum víti til
varnaðar ef okkur konum sýnist
svo. Við eigum ekki að láta það
viðgangast að konur séu meðhöndl-
aðar sem annars flokks starfsmenn.
Stefna eða tilviljun?
Viðtalið í Veru varð tilefni um-
fjöllunar um málið á Rás 2 sl. föstu-
dag. Rætt var við konurnar og mál
þeirra borið undir Jón Ásbergsson
forstjóra Hagkaupa. Eins og við var
að búast varðist Jón öllum ásökun-
um um að uppsagnimar ættu rót
sína að rekja til barneigna þeirra,
þ.e. þess að ungu konurnar í
ábyrgðarstöðunum voru skyndilega
orðnar mæður með öllum þeim
skyldum sem því fylgja.
Auðvitað sagði forstjórinn að þar
hefði annað komið til og gaf fylli-
lega til kynna að þær hefðu ekki
staðið sig í starfi. Þess vegna hefði
þeim verið boðinn tilflutningur í
annað starf sem þær ekki þáðu og
þá var bara eitt eftir — uppsögn.
Við annars konar starfsréttlætingu
var varla að búast af hálfu atvinnu-
rekandans enda er hverskonar
skírskotun til vanhæfni vísasta leið-
in til að þagga niður óþægilega
umræðu og koma sér upp góðri
vígstöðu í vörninni.
En þetta hljómaði ekki sannfær-
andi. Hagkaup er stórt fyrirtæki
og yfírmenn þar eru margir. Kon-
urnar störfuðu báðar sem inn-
kaupamenn, en hvor í sinni deild-
inni og þær höfðu sinn yfírmanninn
hvor. Það væri óneitanlega ein-
kennileg tilviljun ef þessir tveir yfír-
menn hefðu hvor í sínu lagi upp-
götvað það meðan á meðgöngu
þeirra og barnseignarfríi stóð, að
þær væru vanhæfar til að gegna
þeim störfum sem þær höfðu haft
með höndum í mörg ár. Og ef svo
ólíklega hefði nú viljað til, þá hlyti
maður engu að síður að spyija sig
hvort þessi „uppgötvun" þeirra
væri ekki í beinum tengslum við
barnseignina? Smábörn séu undir-
staða „vanhæfni" hjá konum?
Mér segir svo hugur að þessir
tveir yfírmenn hafí einfaldlega ver-
ið að framfylgja meðvitaðri eða
Minningar eftir
Eyjólf Guðmundsson
ÖRN OG ÖRLYGUR hefur gefið
út bókina Minningar eftir Eyjólf
Guðmundsson á Hvoli.
í kynningu útgefanda segir:
„Eyjólfur Guðmundsson bóndi og
rithöfundur á Hvoli í Mýrdal
(1870-1954) varð þjóðkunnur mað-
ur er bók hans Afí og amma komu
út 1941. Á eftir fylgdu minn-
ingabækurnar Pabbi og mamma,
Vökunætur og eigin ævisaga, Lengi
man til lítilla stunda. Hin nýja bók,
Minningar úr Mýrdal, tekur upp
þráðinn þar sem hinni sleppir. Það
er Þórður Tómasson safnvörður í
Skógum sem býr verkið til prentun-
ar. Bókin hefst þar sem ungur kenn-
ari kemur til starfa í æskubyggð
1893 og er brátt einnig önnum
kafinn í félagsmálum, langferðum,
verslun, bústörfum, fjölþættu lífi
líðandi stundar.
Hér er lýst sveit sem er að vakna
af svefni til nýrrar aldar og fram-
fara, sagt er frá eftirminnilegu fólki
og margvíslegum örlögum. Frá-
Eyjólfur Guðmundsson
sögnin einkennist af notalegri
glettni, mannlegri hlýju og glöggri
yfirsýn atburða. Þetta er hluti af
þjóðarsögu, hugþekk og eftirminni-
leg heimild.“
'„Við eigum að hætta
viðskiptum við fyrir-
tæki sém við höfðum
staðfestan grun um að
láti konur gjalda kyn-
ferðis síns og beina
þeim til þeirra sem sýna
frumkvæði og vilja til
að auka hlut kvenna.“
ómeðvitaðri stefnu fyrirtækisins
varðandi fólk í ábyrgðarstöðum. í
hnotskurn rúmast sú stefna kannski
í orðunum — fyrirtækinu allt! Mæð-
ur ungra barna eru ekki líklegar
til að vera holdtekja slíkrar stefnu.
Og þá er bara að breyta stefnunni
en láta mæður ekki gjalda hennar.
Löglegt en siðlaust
í viðtalinu á Rás 2 sagði Jón
Ásbergsson að þess væru mörg
dæmi að barnshafandi konur væru
í starfi hjá Hagkaupum og kæmu
til starfa aftur að fæðingarorlofí
loknu. Ég efast ekki um að þetta
er rétt enda á fyrirtæki, sem bygg-
ir beinlínis á vinnuafli kvenna, erf-
itt með að setja sig upp á móti
barneignum. í Hagkaupum munu
vera um 1.000 starfsmenn og þar
af um 700 konur sem langflestar
starfa „á gólfinu" — ef svo má að
orði komast. Mér segir hins vegar
svo hugur að bæði séu konur í
ábyrgðar- og stjórnunarstöðum til-
tölulega fáar í fyrirtækinu og að
þess séu ekki mörg dæmi að þær
fari í barnseignarfrí og taki aftur
til við sitt fyrra starf að því loknu.
í Veru voru nefnd tvö dæmi um
hið gagnstæða og eftir að blaðið
kom út hef ég fengið fregnir af því
þriðja. Þar er um að ræða konu sem
hafði unnið hjá fyrirtækinu um
nokkurt skeið þegar hún fór í bams-
eignarfrí um mitt ár 1988. Var um
það rætt að hún tæki sér launa-
laust leyfí þegar því lyki og kæmi
aftur til vinnu með vorinu 1989.
Þegar þar að kom tilkynnti yfirmað-
ur hennar henni að það þyrfti að
skera launakostnaðinn niður um
15-20% og því væri hún ekki lengur
inni í myndinni. Ekkert skriflegt
var til um fyrra samkomulag henn-
ar við yfirmann sinn enda reiknaði
hún með að orð myndu standa. Hún
stóð því uppi án atvinnu, Hagkaup
sparaði sér uppsagnarfrestinn sem
hún fékk aldrei greiddan og réttur
hennar til atvinnuleysisbóta var
verulega skertur.
Þessi kona talaði við sitt verka-
lýðsfélag, rétt eins og konumar sem
sagt var frá hér að framan, og svar-
ið var það sama; það er rétt og
löglega að öllu staðið af hálfu fyrir-
tækisins svo við getum ekkert gert.
Sem sagt: Löglegt en siðlaust.
Notum vald buddunnar
En gott og vel: Ef verkalýðsfélög
geta ekki staðið með konum í mál-
um sem þessum þá geta konur að
minnsta kosti gert það. Í septem-
berhefti Veru er á það bent að við
konur höfum mikil völd sem inn-
kaupastjórar heimilanna og við eig-
um að beita þeim bæði til að um-
buna fyrirtækjum og til að refsa
þeim ef svo ber undir. Við eigum
að hætta viðskiptum við fyrirtæki
sem við höfðum staðfestan grun
um að láti konur gjalda kynferðis
síns- og beina þeim til þeirra sem
sýna frumkvæði og vilja til að auka
hlut kvenna. í þessu sambandi má
geta þess að heildarvelta Hagkaupa
á þessu ári er áætluð um 8 milljarð-
ar og ég er sannfærð um að mikill
meirihluti þessarar upphæðar kem-
ur úr buddum kvenna.
Sigurður Gísli Pálmason, stjórn-
arformaður í Hagkaupum, sagði í
septemberhefti Veru: „Óánægju-
raddir með að konur í ábyrgðarstöð-
um fari í barnseignafrí heyrast
meðal eldri karla en .ég hef fullan
hug á að koma svona hugsunar-
hætti út úr húsi hjá mér.“ Ekki
verður séð að mikil vinna hafi verið
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
lögð í þetta mál innan Hagkaupa á
undanförnum árum svo betur má
ef duga skal. Hagkaup hafa alla
burði til að ganga á undan öðrum
fyrirtækjum með góðu fordæmi og
framkoma, eins og lýst var hér að
ofan, er þeim engan veginn samboð-
in. Hagkaup eiga næsta leik og í
biðstöðunni ætla ég að versla ann-
ars staðar.
Höfundiiv er blaðakona.
Ljoð og laust
mál eftir Huldu
BÓKAÚTGÁFA Menningarsjóðs
hefur gefið út ritið Ljóð og laust
mál eftir Huldu (1881-1946). Er
það úrval af kvæðum og sögum
skáldkonunnar með inngangi eft-
ir Guðrúnu Bjartmarsdóttur og
Ragnhikli Richter. Ljóð og laust
mál Huldu er níunda bókin í
flokknum íslensk rit sem kemur
út á vegum Bókmenntafræði-
stofnunar Háskóla Íslands og
Menningarsj óðs.
í kynningu útgefanda segir m.a.:
„Hulda (Unnur Benediktsdóttir
Bjarklind) hóf ung Ijóðagerð og
þóttu fyrstu kvæði hennar slík að
tvö höfuðskáld þjóðarinnar, Einar
Benediktsson og Þorsteinn Erlings-
son, ávörpuðu hina gáfuðu þing-
eysku sveitastúlku í fögrum þakk-
aróðum. Hulda gerðist og mikilvirk.
Endurvakti hún íslenskan þulukveð-
skap í listrænum stíl og sló jafnframt
nýja strengi. Hulda samdi einnig
margt í lausu máli á langri ævi.
Kunnust mun hún þó sem frumlegt
og listrænt ljóðskáld. Árið 1944 fékk
hún 1. verðlaun fyrir kvæði sitt í
samkeppni af tilefni lýðveldisstofn-
unarinnar, en ættjarðarást og frels-
ishugur birtist þar í skýrri mynd.“
Ljóð og laust mál Huldu er 330
bls. að stærð og hefur að geyma
Hulda
ásamt innganginum, kvæðunum og
sögunum bókarauka með skrám um
verk eftir og um skáldkonuna sem
Kristín Bragadóttir tók saman. Rit-
stjóri bókaflokksins hafa nú á hendi
Davíð Erlingsson og Njörður P.
Njarðvík, en meðritstjóri þessa bind-
is er Ástráður Eysteinsson. Prent-
smiðja Hafnarfjarðar vann bóking
en kápu gerði Hringur Jóhannesson.
BARNA-
PAKKI
Atomic skíði
Koflac skór
Salomon bindingar
Atomic stafir
UNGLINGA
PAKKI
Atomic skíði
Salomon skór
Salomon bindingar
Atomic stafir
Atomic skíði
Salomon skór
Saiomon bindingar
Atomic stafir
VERÐ FRÁ KR. 13.995,- VERÐ FRÁ KR. 19.990,- VERÐ FRÁ KR. 14.400,-