Morgunblaðið - 06.02.1991, Page 28

28
MOKGUNBLAÖIÐ (MIÐVHÍUDAGUR/6.C FGBRÚAB; 1991
Fjárfestingar erlendra aðila:
Skiptar skoðanir en reyn-
um að rata meðalveginn
- segir Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra
Staða fangelsis-
mála verði könnuð
- þingsályktunartillaga Kvennalistans
DANFRÍÐUR Skarphéðinsdóttir (SK-Vl) mæiti á 49. fundi sameinuð-
aðs þings fyrir tillögu til þingsályktunar þess efnis að: „Alþingi álykt-
ar að skora á ríkisstjórnina að skipa sjö manna nefnd sérfróðra
aðila er hafi það verkefni að gera heildarúttekt á fangelsismálum
og leggja fram tillögur um æskilega framtíðarskipan þeirra.“ Með-
flutningsmenn með Danfríði eru fimm aðrir þingmenn Samtaka um
kvennalista.
I framsögu Danfríðar kom m.a.
fram að það hlyti að vera neyðarúr-
ræði að svipta fólk frelsi með fang-
elsisvist. Markmiðið með fangelsis-
vist ætti að vera að gefa mönnum
tækifæri til að bæta sig. Mikilvægt
væri að móta heildarstefnu í fang-
elsismálum sem hafi það að mark-
miði að góður aðbúnaður sé í fang-
elsunum og umhverfið uppbyggi-
legt þannig að föngum sé gefið
raunverulegt tækifæri til að bæta
sig. Framsögumaður taldi ekki fara
á milli mála að verulegra úrbóta
væri þörf; vísaði m.a. til ummæla
forstjóra Fangelsismálastofnunar
um að ástand ýmissa þátta hús-
næðismála fangelsanna, aðbúnaður
fanga og meðferð geðsjúkra af-
brotamanna sé með þeim hætti að
óviðunandi sé.
Framsögumaður taldi mikilvægt
að nefndin hraðaði störfum sínum
og lagði til að auk forstjóra Fang-
elsismáiastofnunar yrði fulltrúi
dómsmálaráðuneytis, afbrotafræð-
ingur frá Fangelsismálastofnun,
forstöðumaður fangelsis, fangelsis-
læknir, fulltrúi Dómarafélags ís-
Iands og fulltrúi Fangavarðafélags
íslands skipaðir í nefndina.
Framsögumaður lagði til að mál-
inu yrði vísað til síðari umræðu og
allsherjarnefndar. Auk Danfríðar
tók Guðrún J. Halldórsdóttir
(Sk-Rv) til máls, hún lagði áherslu
á að vísa yrði mönnum á rétta braut
á öllum áföngum lífsleiðarinnar.
Forvarnir væru mikilvægar. En ef
leiðin lægi á verri veg og endaði í
fangelsi, yrði að byggja menn upp,
— og ekki síður að styðja við bakið
á þeim eftir að frelsi væri aftur
fengið.
Málinu var vísað til allsherjar-
nefndar.
STEINGRÍMUR Hermannsson
forsætisráðherra mælti í gær í
neðri deild fyrir tveimur stjórn-
arfrumvörpum um fjárfestingar
erlendra aðila í atvinnurekstri á
Islandi. Framsögumaður væntir
þess að um þessi frumvörp séu
nokkuð skiptar skoðanir en seg-
ir að reynt hafi verið að rata
meðalveginn.
Frumvörpin, sem forsætisráð-
herrann talaði fyrir, eru aðalfrum-
varp um fjárfestingu erlendra aðila
í atvinnureksti og fylgifrumvarp
þess um breytingu á ákvæðum
íslenskra laga sem varða fjárfest-
ingu erlendra aðila í atvinnu-
rekstri.
I framsöguræðu Steingríms
Hermannssonar forsætisráðherra
kom m.a. fram að í frumvarpinu
fælist almennt veruleg rýmkun á
rétti erlendra aðila til fjárfestingar
í atvinnurekstri hér á landi. En
jafnframt byggði frumvarpið á
þeirri stefnu að tryggja yfirráð
Islendinga yfir náttúruauðlindum
lands og sjávar, áhersla væri lögð
á eftirlit með erlendri fjárfestingu
og að þeir erlendu aðilar sem hér
fjárfestu lytu í einu og öllu íslensk-
um lögum.
Meðal helstu ákvæða frum-
varpsins er, að erlendum aðilum
er veitt almenn heimild til fjárfest-
inga í atvinnurekstri á íslandi,
enda ríki gagnkvæmni erlendra og
innlendra aðila til fjárfestinga í
Steingrímur Hermannsson
heimaríkjum aðila. Erlendum aðil-
um eru veittar heimildir til fjár-
magnsflutninga til .landsins vegna
fjárfestinga. Þessum aðilum verður
einnig veittur yfirfærsluréttur í
erlendan gjaldmiðil vegna arðs,
hagnaðar og söluandvirðis fjárfest-
ingar.
Frumvarpið gerir ráð fyrir
nokkrum takmörkunum á erlend-
um fjárfestingum hér á landi og
eru þær helstu á sviði fiskveiða,
fiskvinnslu og vegna virkjunarrétt-
inda, vatnsfalla og jarðhita. Þá eru
skorður reistar við aðild erlendra
aðila að viðskiptabönkum, flug-
rekstri og til kaupa á fasteignum.
í ræðu forsætisráðherra kom
fram að erfitt væri að fylgjast með
og fá yfirsýn yfir íjárfestingar er-
lendra aðila. Núgildandi lagaá-
kvæði væru um margt sundurlaus
og ósamstæð; væri brýnt að bæta
úr m.a. vegna viðræðna um evr-
ópskt efnahagssvæði og aukið
frjálsræði í efnahags og viðskipta-
málum.
Forsætisráðherra sagði nauð-
synlegt hafa verið að hafa ítarlega
framsögu fyrir þessu máli því hér
væri um allverulegar breytingar
að ræða. Hann bjóst við að um
þetta frumvarp og fylgifrumvarp
þess yrðu nokkuð skiptar skoðanir,
sumum þætti of langt gengið en
öðrum of skammt. Leitast hefði
verið við að rata meðalveginn.
Sjálfur væri hann þeirrar skoðunar
að skynsamlegast væri að fara
rólega af stað og rýmka til síðar
eftir því sem ástæða þætti til.
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra lýsti yfir stuðningi við frum-
vörpin en dró enga dul á að hann
vildi sjá gengið lengra í frjálsræðis-
átt, t.a.m. varðandi starfsemi er-
lendra banka og varðandi flug-
rekstur.
Vegna mjög mikilvægs fundar
í utanríkismálanefnd um málefni
Litháens var frekari umræðu um
frumvörpin frestað en verður fram-
haldið á fundi neðri deildar í dag.
Fárviðri og fjarskipti:
Bætum skaðann hið fyrsta
sögðu þingmenn einum rómi
FÁRVIÐRI helgarinnar hefur
haft margvíslegar afleiðingar.
Arni Johnsen (S-Sl) fór fram á
umræðu í sameinuðu þingi sl.
mánudag, utan dagskrár, um
ástandið í fjarskiptamálum. —
Þingmönnum bar saman um að
ástandið væri ekki gott. Annað
útvarpsmastrið fyrir lang-
bylgjusendingar Ríkisútvarps-
ins væri ekki uppistandandi.
Árni Johnsen (S-Sl) sagði m.a.
að nú stæðu stjórnvöld frammi
fyrir orðnum hlut, skaðinn væri
skeður. Strax þyrti að tryggja eins
öruggar langbylgjusendingar og
Frumvarp dómsmálaráðherra:
Samfélagsþjónusta í stað refsivistar
ÓLI Þ. Guðbjartsson dómsmálaráðherra leggur til að gerð verði til-
raun með samfélagsþjónustu í stað refsivistar. Ráðherrann mælti á 46.
fundi neðri deildar síðastliðinn föstudag fyrir frumvarpi til laga um
breyting á hegningarlögum nr. 19 frá 12. febrúar 1940. 1. umræðu
um málið lauk á 47. fundi deildarinnar í gær.
í framsöguræðu sinni greindi Óli
Þ. Guðbjartsson dómsmálaráðherra
þingheimi m.a. frá því að síðustu
áratugina hefði sú stefna unnið sér
fylgi að draga sem mest úr notkun
óskilorðsbundinnar refsivistar eftir
því sem tök væru á. Ræðumaður
benti á að fijálsræðissvipting væri
alvarlegustu viðbrögð samfélagsins
við afbrotum. Fijálsræðissvipting
hefði oft mikla röskun í för með sér
fyrir afbrotamanninn og fjölskyldu
hans. Fijálsræðissviptingu ætti ekki
að beita meira en nauðsynlegt væri
til að halda aftur af afbrotum, eftir
að önnur og vægari úrræði hefðu
verið fullreynd.
Dómsmálaráðherra lagði til að
gerð yrði tilraun með samfélagsþjón-
ustu. Frumvarp ráðherrans gerir ráð
fyrir að lög um samfélagsþjónustu
öðlist gildi 1. maí 1992 og gildi til
ársloka 1995. Á þessu tímabili verð-
ur heimilt að breyta allt að 10 mán-
aða refsivistardómi þannig að í stað
refsivistar komi samfélagsþjónusta,
minnst 40 klukkustundir og mest 200
klukkustundir. Að jafnaði skal miða
við að 20 tíma samfélagsþjónusta
jafngildi eins mánaðar refsivist.
Þriggja manna nefnd skipuð af
dómsmálaráðherra skal taka ákvörð-
un um hvort refsivist skuli breytt í
samfélagsþjónustu. Fangelsismála-
stofnun skal sjá um framkvæmd
samfélagsþjónustunnar.
Ráðherrann sagði að samfélags-
þjónusta væri eina nýja viðurlagateg-
undin sem náð hefði útbrefðslu; verið
tekin upp með einum eða öðrum
hætti í öllum ríkjum Vestur-Evrópu
nema fjórum auk íslands. Almennt
er samfélagsþjónustu ætlað að koma
í stað styttri óskilorðsbundinna refsi-
vistardóma. Á brotamann væri lögð
sú skylda að vinna .ákveðinn tíma-
fjölda launalaust að verkefnum sem
kæmu þjóðfélaginu að gagni. Kost-
irnir væru að brotamaður gæti hald-
ið sambandi við fjölskyldu og vini á
meðan á fullnustu dóms stæði og
gæti stundað sína föstu vinnu eða
nám. Óli Þ. Guðbjartsson sagði flesta
fanga á íslandi vera „venjulega
fanga“, þ.e.a.s. fanga sem hefðu
framið auðgunarbrot; innbrot, þjófn-
aði, fjársvik og skjalafals. Oftast
ættu þessir menn við persónuleg og
félagsleg vandamál að etja. Það
væri ekki síst gagnvart þessum
mönnum að samfélagsþjónusta með
vinnuskyldu og ströngu eftirliti hefði
gildi. Samfélagsþjónusta ásamt fé-
lagslegri aðstoð skilorðseftirlits vekti
vonir um að í mörgum tilfellum
mætti beina brotamönnum inn á
nýjar og betri brautir.
Dómsmálaráðherra lagði til að
málinu yrði vísað til 2. umræðu og
allsherjarnefndar. Frekari umræðu
og atkvæðagreiðslu var frestað.
Mannúð og sparnaður
Umræðu var fram haldið á 47.
fundi neðri deildar í gær Friðjón
Þórðarsson (S-Vl) tók undir flest
sem fram hafði komið í máli dóms-
málaráðherra. Friðjón studdi þau
mannúðarsjónarmið sem fælust í
hugmyndinni um samfélagsþjónustu,
en benti einnig á að yfirfull fangelsi
hefðu leitað á hugi manna og hvatt
þá til að leita ódýrari lausna. Segja
mætti að mannúðar- og sparnaðar-
sjónarmiðin væru í þessu tilviki tvær
hliðar á sama máli. Friðjón taldi þó
ekki raunhæft að gera ráð fyrir lækk-
un á fangelsiskcstnaði í nánustu
framtíð því fangelsin væru meir en
fullnýtt.
Ingi Björn Albertsson (S-VI)
fagnaði frumvarpinu og taldi samfé-
lagsþjónustu marka tímamót í dóm-
sögunni. Ingi Björn vildi þó að nokk-
ur atriði væru skýrari en um þau
atriði gæfist eflaust tækifæri til að
fjalla betur í nefnd. Ræðumaður taldi
t.a.m. 20 klukkustunda vinnu fyrir
hvern mánuð í refsivist vera nokkuð
vel sloppið. Einnig væri ástæða til
að athuga hvort ekki ætti að greiða
laun fyrir samfélagsþjónustu að því
tilskyldu að þau gengu til bóta-
greiðslna til þeirra sem brotið hefði
verið á.
Oli Þ. Guðbjartsson dómsmála-
ráðherra þakkaði fyrri ræðumönnum
góðar undirtektir og ábendingar og
skýrði fáein atriði; greindi m.a. frá
því að 20 tíma mörkin væru almennt
í gildi í Vestur-Evrópu.
Málinu var síðan vísað til 2. um-
ræðu og allsherjarnefndar.
kostur væri með bráðabirgða-
mastri og nýtingu strandstöðva
Pósts og síma. En þegar á næstu
vikum þyrfti að tryggja kaup á
nýrri 500 kílóvatta langbylgjustöð
með 300 metra háu mastri í stað
þeirrar 100 kílóvatta stöðvar með
250 metra háu mastri sem verið
hefði.
Svavar Gestsson menntamála-
ráðherra sagði það hafa verið
ógæfuspor að svipta Ríkisútvarpið
föstum tekjustofnum af aðflutn-
ingsgjöldum sem hefðu átt að
renna til endurbóta á þessu kerfi.
Ræðumaður sagði óhjákvæmilegt
að endurskoða þá ákvörðun í ljósi
síðustu atburða. Ráðherrann
greindi frá nokkur aðgerðum sem
væru til athugunar og í undirbún-
ingi og hann vænti þess að þing-
heimur tæki vel þeim tillögum sem
kynnu að verða lagðar fyrir þingið
til úrlausnar á þessu alvarlega
máli.
Þingmenn létu álit sitt í ljós og
skiptust á skoðunum . Til nokkurra
orðahnippinga kom milli einstakra
ræðumanna um skerðingu þá sem
Ríkisútvarpið hefur mátt þola á
sínum lögbundnu tekjustofnum.
Allir voru þess fýsandi að greiða
fyrir því að Ríkisútvarpið gæti
hafið langbylgjusendingar hið
fyrsta. Nokkrir þingmenn hvöttu
til þess að þeir sem orðið hefðu
fyrir verulegu eignatjóni í fárviðri
helgarinnar fengju það bætt þótt
tryggingar skorti. Þess má geta
að Júlíus Sólnes umhverfismála-
ráðherra vildi vekja athygli á rann-
sóknum á eðli storma og mann-
virkjahönnun, Verkfræðistofnun
Háskóla íslands hefði unnið þar
merkt brautryðjandastarf en þær
rannsóknir liðið fyrir íjárskort.
Ráðherrann vitnaði til orða Marks
Twains: „Allir tala um veðrið en
enginn gerir neitt í málinu."