Morgunblaðið - 09.02.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 1991
Krislján Fjeldsted
Ferjukoti - Minning
Fæddur 17. desember 1914
Dáinn 30. janúar 1991
Frændi minn, Kristján Fjeldsted,
bóndi í Feijukoti, er látinn eftir
langa og erfiða vanheilsu, 76 ára
að aldri. Langar mig að minnast
þessa gamla vinar og frænda með
nokkrum orðum.
Kristján átti til góðra að telja,
en hann var sonur Sigurðar bónda
Fjeldsted í Feijukoti, föðurbróður
míns, og Elísabetar konu hans. Sig-
urður var héraðshöfðingi og heimil-
ið í Ferjukoti rómað fyrir risnu og
höfðingsskap. Hann var-búmaður
góður og veiðimaður, en laxeiði í
Hvítá hefir jafnan verið grundvöllur
að hag og velgengni Feijukots-
bænda. Sigurður var laxveiðimaður
af lífi og sál, ekki aðeins við neta-
veiði, sem stunduð var af kappi og
forsjá, heldur var hann einnig með
bestu stangaveiðimönnum landsins.
Faðir Sigurðar, Andrés á Hvítár-
völlum, var og landsfrægur veiði-
maður og skytta. Hann var braut-
ryðjandi um nýjungar við netaveiði
í Hvítá, og margt annað var honum
til jista lagt.
í þessu umhverfi var Kristján
fæddur og uppalinn, og átti því
ekki langt að sækja áhuga sinn og
dugnað við veiðiskap.
Kristján ólst upp í Feijukoti og
fór snemma að taka til hendinni
við laxveiðarnar. Þegar hann hafði
aldur til, settist hann í Flensborgar-
skólann í Hafnarfirði og lauk þaðan
gagnfræðaprófi með góðum vitnis-
burði. Því næst lauk hann prófi frá
Bændaskólanum á Hvanneyri, en
síðan dvaldi hann alla sína ævi í
Feijukoti og undi hag sínum vel.
Að loknu námi vann Kristján að
búi föður síns, en á sumrin annað-
ist hann að mestu leyti um laxveið-
arnar í Hvítá. Eftir lát Sigurðar
Fjeldsted 1937, stjórnaði hann búi
fyrir móður sína, og að henni lát-
inni, tók hann alfarið við búi í Feiju-
koti, og var þar bóndi til æviloka.
Kristján var góður bóndi, en lax-
veiðin var honum hugstæðust, svo
sem verið hafði um forfeður hans.
Netaveiðar í Hvítá stundaði hann
alla tíð af kappi, en auk þess var
hann slyngur stangaveiðimaður og
skytta.
Enskir laxveiðimenn voru fyrr á
árum tíðir gestir í Feijukoti, og
margir þeirra bundu ævilanga vin-
áttu við þá feðga, Sigurð og Krist-
ján. Þeir feðgar töluðu prýðilega
ensku, enda höfðu báðir dvalist um
skeið á yngri árum í Skotlandi og
Englandi. Kristján sagði oft
skemmtilegar sögur af þessum
Minning:
Fædd 29. september 1905
Dáin 30. janúar 1991
í dag verður móðursystir mín,
Helga Jónsdóttír frá Frambæjar-
húsi á Eyrarbakka, jarðsungin frá
Eyrarbakkakirkju.
Hún fæddist í Garðbæ á Stokks-
eyri 29. september 1905 og lést á
Sólvangi á Eyrarbakka 30. janúar
sl. Hún varð því liðlega 85 ára göm-
ul. Foreldrar hennar voru hjónin Jón
Þorsteinsson járnsmiður í Garðbæ
og síðan Brávöllum, fæddur 5.
mars 1856, dáinn 4. nóvember
1916, og kona hans Kristín Þórðar-
dóttir, fædd 3. júlí 1860, dáin 8.
nóvember 1912. Foreldrar Jóns
voru hjónin Þorsteinn Magnússon
bóndi í Kolholtshelli, Einarssonar
Núpstúni og kona hans Kristín Ein-
.arsdóttir, Kolholtshelli, Guðmunds-
sonar frá Hlíð. Foreldrar Kristínar
bresku vinum, sem sumir voru í
meira lagi sérvitrir.
Við fráfall Kristjáns koipa upp í
hugann margar ljúfar minningar
um þennan góða dreng og heiðurs-
mann. Ég minnist heimsókna
Kristjáns hingað til Reykjavíkur,
fyrr á árum, en þá dvaldi hann jafn-
an á heimili foreldra minna. Var
það mikið tilhlökkunarefni hjá okk-
ur bræðrum, þegar von var á heim-
sóknum Kristjáns, enda fylgdi hon-
um alltaf fjör og kátína og mikið
var um að vera, þegar hann var
hér á ferð, m.a. heimsóknir til vina
og frænda, sem voru ijölmargir hér
í bænum.
Ég minnist einnig með hlýjum
hug allra minna mörgu heimsókna
í Feijukot á þeim árum og síðar,
oft til laxveiða með góðum félögum.
Þá var oft glatt á hjalla.
Alltaf var jafn gott að koma í
Feijukot. Þar var manni tekið tveim
höndum af Þórdísi og Kristjáni, með
rausnarlegum veitingum og elsku-
legu viðmóti. Þar leið öllum vel.
Kristján kvæntist ungur Þórdísi
Þorkelsdóttur úr Borgarnesi,
frændkonu sinni, og var það vissu-
lega mikið gæfuspor sem þar var
stigið. Þórdís hefír alla tíð stjórnað
hinu fallega heimili í Feijukoti af
mikilli rausn og höfðingsskap og
staðið við hlið bónda síns í blíðu
og stríðu. Einstök hefír verið um-
hyggja hennar fyrir Kristjáni hin
síðari ár, í hans löngu og ströngu
veikindum.
Þau hjónin eignuðust 3 börn,
Sigurð, verslunarmann, Þorkel,
bónda, sem staðið hefir fyrir búskap
í Feijukoti hin síðari ár, að nokkru
leyti í félagi við foreldra sína, og
Guðrúnu, sem rekur búskap og reið-
skóla að Ölvaldsstöðum. Öll eru
börnin sómafólk, sem hafa verið
foreldrum sínum mikil stoð á efri
árum.
Ég á einungis góðar og bjartar
minningar um Kristján frænda
minn, þennan ljúfa og heilsteypta
drengskaparmann, og sakna nú vin-
ar í stað.
Við Guðrún og öll mín fjölskylda
sendum Þórdísi og börnunum okkar
innilegustu samúðarkveðjur með
þökk fyrir áratuga vináttu.
Agúst Fjelsted
Kristján íjeldsted var vinur okk-
ar, vinur, sem við mátum mikils.
Hann var einlægur og_ tryggur,
greiðvikinn og grandvar. Á æskuár-
unum var hann einn af glæsileg-
ustu sonum Borgarfjarðarhéraðs. Á
voru voru hjónin Þórður Eiríksson
ríki á Mýrum, Guðmundssonar í
Bræðratungu, Bergstéinssonar og
kona hans Helga Sveinsdóttir
Feijunesi, Sigurðssonar.
Systkinin í Garðbæ voru fjögur,
Þórður bókhaldari fæddur 1886,
Helgaeldri fædd 1894, Kristín fædd
1898 og Helga yngri fædd 1905.
Nú eru þau öll farin yfir móðuna
miklu nema Kristín sem býr í Skióii
í Reykjavík, hátt á nítugasta og
þriðja aldursári.
Helga missti móður sína þegar
hún var sjö ára gömul og föður sinn
fjórum árum síðar. Við fráfall móð-
ur hennar var henni komið í fóstur
hjá sæmdarhjónunum Guðrúnu
Torfadóttur og Helga Jónssyni í
Fagradal á Stokkseyri. Þau reynd-
ust henni vel og var hún að mestu
hjá þeim þar til hún gaf farið að
sjá um sig sjálf.
þessum árum kynntist hann glæsi-
stúlkunni, Þórdísi frá Borgarnesi,
sem síðar varð eiginkona hans. Það
var jafnræði með þeim hjónum.
Framkoma þeirra og hátterni vakti
athygli á mannamótum. Þau prýddu
hvort annað.
Við urðum þeirrar gæfu aðnjót-
andi að eiga samleið með Kristjáni
við veiðar í Grímsá um margi'a ára
skeið og njóta leiðsagnar hans og
kunnáttu. Margar ógleymanlegar
stundir sátum við til skiptis við hlið
hans á bökkum árinnar, á meðan
hinn veiddi. Hann sagði frá, við
hlustuðum, spurðum og fræddumst.
Á þessum stundum var rætt um
margt fieira en laxveiðar í þessari
fögru á. Kristján unni náttúru
landsins og virti hana að verðleik-
um, ekki síst hin fögru héruð Borg-
arfjarðar, sem voru honum svo
kær. Við félagarnir minnumst oft
þessara og annarra samverustunda.
Við hefðum átt að þakka Kristjáni
meira og betur fyrir þær en við
gerðum.
Á glæsilegu heimili Kristjáns og
Þórdísar í Ferjukoti var okkur og
eiginkonum okkar ávallt tekið af
einstakri hlýju, ljúfmennsku og
höfðingsskap. Ekkert var of gott,
engin fyrirhöfn of mikil. Hvergi var
betra að dvelja.
Það er erfítt að byija á minning-
argrein um góðan vin, en ekki síður
erfitt að enda slík skrif. í samskipt-
um vina er svo margt, sem ekki á
erindi til annarra. Því skal nú ljúka
þessari stuttu kveðju með þökk og
virðingu fyrir ljúfmenninu Kristjáni
Fjeldsted, vininum okkar frá Feiju-
koti.
Undirritaðir og eiginkonur okkar
sendum Þórdísi, börnum þeirra
Kristjáns, barnabörnum og tengda-
börnum, einlægar samúðar- og vin-
arkveðjur.
Birgir Þorgilsson,
Konráð Guðmundsson.
Helga var tvígift. Fyrri maður
hennar var Siguijón Kristjánsson
frá Kumblá f-Grunnavík, fæddur
10. febrúar 1898. Þau eignuðust
fímm börn: Kristínu, fædda 14.
desember 1923, hún lést í bílslysi
við Eyrarbakka 2. maí 1941, 17
ára gömul; Jón, fæddan 15. mars
1926, hann var giftur Elínu Valdi-
Tæplega munu það ýkjur að
segja að Borgarfjarðarhérað hafi
um margt sérstöðu meðal ísienskra
byggðarlaga og kemur þar fleira
til en búsæld, sögufrægð og yndis-
leikur þessarar byggðar. Allir vita
að Borgarfjörður er eins konar
fimmfljótaland fegurstu og gjöful-
ustu laxelfa ísland og þegar lax-
veiði varð hið eftirsótta tómstunda-
gaman seint á öldinni sem ieið, og
allar götur síðan, fór ekki hjá því
að gjöfular ár héraðsins yrðu se-
gull sem dró að sér athygli slíkra
sportmanna hvaðanæva úr heimin-
um. Það var því ekki óalgengt að
veiðiréttarbændur og jafnvel ungir
menn yrðu borðnautar og málvinir
eriendra stórmenna sem undu sér
við veiðiskap á íslenskum sumar-
dögum milli þess sem þeir fengust
við heimsveldissmíðar, styijaldir
eða stórviðskipti um allan heim.
Þetta er ekki sett fram hér af neinni
fordild eða á að vera tilraun til
upphafningar, enda hafa borgfirsk-
ir bændahöldar allar götur frá
Kveldúlfi landnámsmanni til Snorra
á Húsafelli og Magnúsar Stephen-
sens verið nægilega miklir af sjálf-
um sér og þar má enn fínna mikla
fræðimenn, stórskáld og kunna
raunvísindamenn sem hafa haldið
tryggð við hérað sitt og búskapar-
hætti. En ekki gat farið hjá því að
dagleg umgengni og vinátta við
erlenda heimsmenn og fyrirmenn
og þau bönd sem oft binda saman
veiðifélaga opnaði mörgum Borg-
firðingi víðari útsýn en ýmsum öðr-
um. Þeir kynntust siðum og hátt-
semi framandi gesta, lærðu mái
þeirra og ræddu hugðarefni beggja.
Einn slíkra bænda og veiðimanna
og einhver kunnasti og slyngasti
þeirra, Kristján Fjeldsted, bóndi í
Feijukoti, er í dag borinn til hinstu
hvílu. Við þann atburð er bæði ljúft
og skylt að þakka hinum gengna
löng kynni og skemmtileg.
Meir en tuttugu ár eru liðin síðan
sá sem þetta ritar komst fyrst í
raunveruleg kynni við borgfirskar
veiðiár og þá veröld þar sem lífið
er ekki saltfískur, heldur — laxfisk-
ur — þar sem varla er hægt að eiga
umræður við sannan héraðsmann í
fáeinar mínútur án þess að tal ber-
ist ósjálfrátt að veiðimönnum, stór-
löxum, stöngum, nýjustu flugum
eða fyndnum veiðisögum. Og sann-
arlega er ánægjulegt þeim sem rit-
ar að minnast þess, þegar litið er
til baka, að frá upphafi tókust kynni
sem urðu að vináttu við tvo kunn-
ustu og slyngustu í hópi margra
góðra borgfirskra veiðimanna, þá
Bjöm Blöndal, rithöfund, sem nú
er látinn fyrir nokkru og Kristján
Fjeldsted, bónda í Feijukoti, sem
þessar línur eru helgaðar í minning-
arskyni. Ætíð síðan var það sumar
dauft ef ekki var hægt að dvelja
og njóta alkunnrar gestrisni — oft
æðistund — á heimilum þeirra og
ijölskyldna — rifja upp hvers kyns
marsdóttur, þau áttu þijú börn,
Sigvalda, Helgu og Sævar. Þau
skildu. Seinni kona hans er Kristín
G. Elíasdóttir; Sigurlaugu, hún dó
í frumbernsku; Gunnar, fæddan 8.
ágúst 1929, giftur Rósu Hermanns-
dóttur. Þau eiga einn son, Her-
mann, og óskírðan dreng sem lést
skömmu eftir fæðingu.
Seinni maður Helgu var Gestur
Sigfússon frá Egilsstaðakoti í Vill-
ingaholtshreppi fæddur 1. febrúar
1902, dáinn 24. desember 1981.
Þau voru barnlaus.
Á þeim árum þegar Helga og
Siguijón hófu búskap var mikil fá-
tækt hjá þorra verkafólks við sjáv-
arsíðuna. Þau byijuðu búskap í
Reykjavík en fluttu svo til Keflavík-
ur í von um betri afkomu þar.
Verkalýðsfélagsbaráttan var um
þessar mundir að bijóta sér braut
í helstu sjávarplássunum. Það gekk
á ýmsu og voru oft mikil átök á
milli atvinnurekenda og verkafólks
sem þá var kallað bolsar eða bolsi-
vikkar. í Keflavík gekk þetta með
því harðasta og voru frammámenn
í baráttunni fluttir burt með valdi
eða hraktir burt á annan hátt.
Meðal annars vegna þessa fluttu
þau aftur til Reykjavíkur því þeim
þótti ekki fýsilegt að búa lengur í
Keflavík. Nokkrú ’ kfðar 'síiÍu þau
fróðleik eða hlýða á snjallar sögur
um menn og málefni, ekki síst um
hvers kyns veiðiskap; reyna að
nema eitthvað af þeim hafsjó fróð-
leiks sem þessi gömlu vinir bjuggu
báðir yfir og miðluðu jafnan fús-
lega.
Ekki væri rétt að láta iíta svo
út að við Kristján höfum verið veiði-
félagar þessi ár, hann var af ann-
arri kynslóð; hafði lifað sitt feg-
ursta er við kynntumst. En ég sá
hann stundum grípa í laxveiðar og
þar duldist engum handtök snill-
ingsins þótt þrek þessa áður vaska
manns væri allmjög þorrið. En þessi
kynni og sögur hans veittu að vitum
hins forvitna snoðrænu af andblæ
gullaldar laxveiðinnar á íslandi;
gullaldar sem ríkti í Borgarfirði,
þessari einstöku veiðimannaparadís
þegar Kristján var yngri, — með
félögum sínum, t.a.m. Jóhannesi
Jósefssyni, Birni Blöndal, Andrési
í Síðumúla, Sigfúsi Blöndal svo ein-
hveijir þeir séu nefndir sem ég sá
eða kynntist sem barn, auk þeirra
útlendu fyrirmanna sem áður getur.
Kristján var sonur Sigurðar
Andréssonar Fjeldsted. Afi hans var
því hinn atorkusami búhöldur, hér-
aðshöfðingi og völundarsmiður,
sem bjó lengst af á Hvítárvöllum.
Móðir Kristjáns var Rósa Oddsdótt-
ir frá Eskiholti. Kristján kvæntist
1940 Þórdísi Þorkelsdóttur íþrótta-
kennara úr Borgarnesi, glæsilegri
konu sem lifir mann sinn. Þau hófu
búskap í Feijukoti er Sigurður lést
í byijun heimsstyijaldarinnar síðari.
Börn þeirra urðu 3: Sigurður, versl-
unarmaður í Reykjavík, Þorkell,
sem nú býr í Feijukoti, og Guðrún,
húsfreyja á Ölvaldsstöðum.
Heimili Kristjáns og Þórdísar við
Hvítárbrúna gömlu var í þjóðbraut
og þar var jafnan ærið gestkvæmt
og oft glaðst með glöðum. Líklega
mun leitun að þeim veiðimanni sem
oft kom í Borgarfjörð og ekki
kynntist heimili þeirra hjóna, auk
allra annarra, s.s. ættingja og vina.
Slík var alúð og gestrisni á þeim
bæ. Það var eins og allir ættu þang-
að erindi, enda voru þau — og börn
þeirra enn — ærið vinmörg.
Kristján var jötuneflt þrekmenni
á yngri árum eins og hann átti kyn
til, en átti átti þó við erfiða van-
heilsu að stríða mörg síðustu ár
sín, þótt ekki léti hann bugast and-
lega, en hafði jafnan spaugsyrði á
vörum ef innt var eftir líðan hans.
Nú er hann allur — horfinn — og
borgfírskar byggðir sjá á bak einum
þeirra manna er juku drátt á svip-
mót þessa vinalega héraðs. En sé
einhver paradís óskhyggjunnar til,
handan húmsins dökka, reikar hann
þar vonandi á bökkum hinna eilífu
veiðihylja og sveiflar fimlega stöng
og línu. Þangað vill sá sem hér rit-
ar senda honum hinstu þakkir fyrir
liðnar skemmtistundir en eftiriif-
andi ættingjum samúðarkveðjur.
E.J. Stardal
samvistir. Þegar svo var komið var
ekki um annað að ræða en koma
börnunum fyrir hjá skyldfólki og
vinum því efni voru lft.il, kona hafði
ekki möguleika á að vinna úti og
jafnframt að hugsa um þijú ung
börn. Þetta var erfiður tími hjá
Helgu, ekki síst vegna saknaðar og
umhugsunar um börnin og framtíð
þeirra.
Skömmu síðar kynntist hún
seinni manni sínum, Gesti Sigfús-
syni. Þau hófu búskap í Reykjavík
en fluttu fljótlega til Eyrarbakka.
Þar leigðu þau fyrstu árin á Sól-
vangi og síðar í Bræðraborg. Árið
1940 keyptu þau Frambæjarhús og
bjuggu þar upp frá því þar til Gest-
ur lést og hún áfram þar til hún
fór á öldrunarheimilið Sólvelli fyrir
tveimur árum. Þegar þau Helga og
Gestur fóru að búa, birti aftur yfir
lífi hennar og ijölskyldan sameinað-
ist á ný. Gestur var harðduglegur
drengskaparmaður og tók börnun-
um sem þau væru hans. Þau hjónin
unnu bæði mikið í fiskvinnu og
öðru sem til féll, m.a. unnu þau í
mörg ár við frystihúsið á Eyrar-
bakka eftir að það var stofnað. Að
auki voru þau með landbúnað,
höfðu nokkrar kindur og kartöflu-
garða.
Minningar mínar um Helgu
Helga Jónsdóttir
frá Frambæjarhúsi