Morgunblaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 31

Morgunblaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 31
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1991 31 Runólfur Jóns- son — Minning Fæddur 28. janúar 1927 Dáinn 11. febrúar 1991 Runólfur Jónsson, góður vinur og gegn samstarfsmaður í þijá áratugi, er látinn. Hann lést á Reykjalundi þar sem vettvangur hans var í 40 ár nær óslitið. Runólfur var Austfirðingur að ætt og uppruna, fæddur á Vopnafirði. Foreldrar hans bjuggu í Böðvarsdal þar í sveit, þau Lára Runólfsdóttir og Jón Eiríksson, en Jón var um þær mundir farkennari í sveitinni og síðar skólastjóri á Torfastöðum í Vopnafirði. Börn þeirra hjóna voru synirnir tveir, Runólfur, sem nú er látinn og Sigurður, sem lifir bróður sinn og býr á Vopnafirði. Runólfur óx úr grasi í Böðvars- dal. Hann naut almennrar barna- skóiafræðslu hjá föður sínum og gekk með vexti til almennra verka á bænum. Hann fór í Búnaðarskól- ann á Hólum í Hjaltadal þegar hann hafði aldur til og lauk þar námi árið 1948. Enda þótt hann hefði ávallt verið vel hraustur og við bestu heilsu, eins og hann sagði síðar frá, veiktist hann illa snemma sumars 1948 og lá heima hjá sér mest allt sumarið með hita og verk undir síðu. í ljós kom að þarna var um bijóst- himnubólgu að ræða og reyndist hún berklakyns. Hann fór á Kristneshæ- lið um haustið. Upphófst þar með 5 ára barátta Runólfs við berklaveikina. Það er til happs komandi kynslóðum að Run- ólfur skráði ágrip þeirrar baráttu- sögu sem birtist í ársriti SIBS 1981 og ber heitið „Níu rif — og örlítið- meir.“ Frásaga Ruiiólfs af barát- tunni við berkla er lífandi og sönn, án mærðar, og lýsir þeirri ógn sem fólk stóð áður fyrr af berklaveikinni og eftirköstum hennar. Það er freist- ing sem vert er að falla fyrir að birta hér upphafið að skrifum Runólfs um berklana: „Það var bjart í lofti og sá vel til hvítra fjallanna austan Eyjafjarðar- ins, þó skuggsýnt væri orðið haust- kvöldið sem ég kom á Kristneshæli. Ég var þreyttur eftir daglangt ferða- lag í rútuskríflinu austan af Vopnaf- irði. Við höfðum lent í snjó á fjall- inu, fest bílinn og farþegarnir urðu að ganga upp bröttustu brekkuna á Brunnarhvammshálsinum. Að öðru leyti gekk ferðin vel, þó bíllinn væri hastur og vegurinn óvenju holóttur. Ég var búinn að liggja mestallt sumarið með hita og andstyggðar- verk undir síðunni. Var kominn hing- að í rannsókn, það tæki tæpast meira en eina viku eða tvær, hélt ég. Meira að segja datt mér í hug að ég ætti eftir að komast í smala- mennsku í Böðvarsdal þegar ég kæmi til baka. Það var frekar hlýtt úti, þó var hrollur í mér þegar ég gekk frá hlið- inu og heim að hælinu. Ég var áreið- anlega með hita en ekki búinn að fá andskotans takið, það var gott. Skyldi annars nokkuð vera tekið á móti manni á þessum tíma, ég hefði átt að fá að liggja einhvers staðar í nótt. Eitthvað á þessa leið hugsaði ég þennan spöl að hælisdyrunum. — Það hlýtur að hafa verið búið að panta pláss fyrir mig og verið gert ráð fyrir að ég kæmi á þessum tíma, því svo greiðlega gekk að koma mér fyrir að ég man ekkert eftir því, annað en það að ég var látinn í lausa rúmið á stofu tvö uppi. Mér sýndust þeir, sem í rúmunum voru, vera í andárslitrunum og leist ekki meira en svo á samkvæmið. í raun og veru vissi ég ekkert um berklaveikina áður en á hælið kom. Ég vissi ekki hvort berklar voru í ættinni. Þó höfðu að minnsta kosti tvær föður- systur mínar dáið úr berklum og faðir minn verið á Vífilsstöðum. Það frétti ég frá konu sem var þar með honum og mér samtíða á Kristnes- hæli síðar. Hvað þá að ég vissi hversu mikið hrunið hafði niður af fólki á hælunum fram að þessu, eða um þennan voðalega dóm sem hælis- vist var á þessum árum. Þó fór það svo að þessir stofufélagar mínir voru hinir sprækustu við nánari kynni nema einn gamall maður framan úr firði. Hann dó úr berklum þarna á stofunni undir vor. Hann var mjög fölur og magur þegar ég kom um haustið en ennþá fölari og magrari þegar hann lést um vorið. Við fylgd- um honum nokkrir til grafar inní Saurbæ. Þar voru þá komnir pollar á tún, fannir ekki alveg farnar — vorleysing — farfuglar voru rétt að byija að koma. Við skoðun kom það í Ijós að ég var með smitandi lungnaberkla og þar með ljóst að ekki kæmist ég heim strax, fólk með smitandi berkla mátti ekki ganga laust. Mér var sagt að liggja í rúminu, reynt var að „blása“ mig en það gekk ekki vegna samgróninga eftir bijóst- himnubólguna, sem hijáði mig um sumarið. Ég lá í rúma tvo mánuði, fyrst með hita, síðar hitalaus og þá fór ég að skrópa úr rúmlegu og var mikið á stjái. Veikin var í góðu jafnvægi ef svo mætti segja, mér hvorki versnaði né batnaði, var þó alltaf með smit. Þetta var leiðinda ástand. Mér hund- leiddist aðgerðar- og tilbreytinga- leysið, batnaði ekkert þó farið væri eftir læknisráði, en versnaði ekki heldur, þó að ég brigði út af því. I janúar fékk ég klukkutíma fótavist, sem var hlægilegt, því áð ég hafði jú mest verið á ferðinni allan dag- inn. Nú mátti ég þó borða hádegis- mat niðri í borðstofu og fara aðeins út eftir matinn. Víst var þetta sigur þá, en nú, þijátíu árum síðar, rennur þetta tímabil saman í eitt. Veturinn leið, vorið kom og fór, sumarið tók við, sólríkt og hlýtt. Eg fékk fulla fóta- vist eins og strákarnir sem ég var mest með, við urðum sólbrúnir og hressir, komum tæpast inn nema í matartímum og til að sofa, en smit var ég með áfram í hverri skoðun.“ Margt annað kemur fram í frá- sögn Runólfs sem of langt yrði að rekja hér. Sökum þess að hann reyndist áfram smitberi var að lok- um gripið til þess ráðs í meðferðar- skyni sem gekk undir nafninu „höggning" og fólgið í því að nema burt svo og svo mörg rifbein. Við það féll saman sá hluti lungans sem sýktur var og stuðlaði þetta að því að berklahreiðrið lagðist saman, lok- aðist og greri þegar best lét. Runólf- ur segir frá því að alls hafi verið tekin úi' honum níu rif í þrernur lot- um, þijú rif í hverri. Þetta var gert á sjúkrahúsinu á Akureyri og er lýs- ing Runólfs á aðgerðaferlinum frá sjónarhóli sjúklingsins hrein perla, jafnt frá bókmenntalegu og sögu- legu sjónarmiði. Erfiðir fylgikvillar komu upp eftir „höggninguna" en hann lifði þá af og dvaldist á Krist- nesi fram á sumarið 1951 að hann fór austur á Vopnaíjörð, heim. Hann hafði alið þá von með sér að geta orðið hlutgengur í búskapnum, en svo varð ekki heilsunnar vegna, og varð úr að hann fór þá um haustið á Reykjalund. Smám saman lagaðist heilsan, kraftar jukust og hann hóf störf í trésmiðjunni á Reykjalundi. Þar kom að hann gat útskrifast suinarið 1953 og fór þá að vinna á trésmíðaverkstæði í Reykjavík sem varð þó ekki til langframa. Svo bar til að Reykjalundui' keypti í febrúar 1953 plastverkstæði í Reykjavík og starfrækti það þar fram á haustið en þá voru plastvélarnr fluttar á Reykjalund. Með þeim kom Runólfur aftur á Reykjalund og nú sem starfs- maður. Var þetta upphaf plastfram- leiðslunnar á Reykjalundi. Starfstími Runólfs á Reykjalundi spannaði þannig 37 ára tímabil. Fyrst í stað starfaði hann við plast- steypuvélarnar, síðai' á söludeild og enn síðar sem verkstjóri utan húss á Reykjalundi. Runólfur var starf- samur maður og lét enga stund fara til spillis, samviskusamur í verkum, natinn og nákvæmur. Hann liafði mikinn áhuga fyrir gróðri og tijá- rækt sem var hvatinn að því að hann gerðist landgræðsluinaður og verkstjóri utan húss. Það er víðlent á Reykjalundi og þar setti Runólfur niður tré, smá og stór, og kom til ýmsum öðrum gróðri. Hann leit svo á að útisvæði og náttúran í heild væri fyrir fólkið og því gekk hann til verks með atorku við að gera slóða og göngustígi um trélendi og velli. Og allt þetta fór vel í hendi hans. Runólfur var ekki hár maður vexti en svaraði sér vel og var snar í hreyf- ingum. Augun voru kvik og oftar en ekki bros á vör. Hann var hærð- ur vel, jafnan alskeggjaður, gránaði í rót með árunum sem gaf honum virðulegt yfirbragð hins reynda og hyggna manns. Þannig er gott að muna hann þar sem hann var við verk sín á milli tijánna og annars staðar úti í náttúrunni. Runólfur var góður félagi. Hann tók þátt í félagslífi vistmanna og starfsmanna á Reykjalundi af lífi og sál. Hann var vel ritfær og um ára- bil samdi hann annála starfsmanna Reykjalundar sem fluttir voru á árs- hátíðum. Um skeið sat Runólfur í stjórn Reykjalundar sem fulltrúi starfsmanna og í nokkut' ár var hann í ritnefnd ársrits SÍBS sem gefið var út undir nafninu Reykjalundur. í febrúar 1958 kom kona á Rey- kjalund, innlögð vegna asthmaveiki, Steinunn Júlíusdóttir. Það leið ekki á löngu þar til Steinunn og Runólfúr felldu hugi saman og gengu þau í hjónaband 9. ágúst 1958. Þá var sonur Steinunnar, Sveinn, 12 ára drenghnokki, og gekk Runólfur hon- um að sjálfsögðu í föðurstað, en Runólfur átti áður dóttur, Erlu, sem býr á Vopnafirði. Þau Steinunn og Runólfur byggðu sér hún skammt frá Reykjalundi á skjólgóðum stað. Þar heitir Gerði og þangað fluttu þau árið 1963. Eins og vænta mátti reis þar brátt margv- íslegur gróður, tré og ýmsar jurtir. Runólfur bjó við góða heilsu þessi árin og sá lítt á honum þrátt fyrir langan vinnudag oft og tíðum og líkamlegt erfiði. Snemma árs 1989 komu fram einkenni um nýjan sjúk- dóm, nýjan óvætt, óskyldan berklun- um. Hann gekkst undir höfuðaðgerð í mars 1989 og náði sér vissulega aftur á strik, endurheimti vinnu- færni sína að nokkru leyti, en varð þó að láta af verkstjórnarstörfum útivið vorið 1990. Eftir það sinnti hann tilfallandi störfum á Reykja- lundi, meðal annars fór hann í gegn- um myndasafn staðarins, flokkaði það og merkti. Ennfremur stóð hann fyrir gerð á skt'á yfir listaverk Rey- kjalundar. Þegar leið á vetur þyngd- ist sjúkdómur hans. Frá því um miðj- an desember og þar til hann dó var hann á ný vistmaður á Reykjalundi. Vinir og samstarfsmenn Runólfs á Reykjalundi sakna góðs félaga og drengs, en geyma mynd hans og minningu í huga sér, og flytja Stein- unni og venslamönnum öllum inni- legar samúðarkveðjur. Haukur Þórðarson Sveinn Guðmundsson Fæddur 2. júlí 1891 Dáinn 8. febrúar 1991 frá Nýlendu í dag verður gerð frá Þjóðkirkj- unni í Hafnarfirði útför afa okkar í Sveins Guðmundssonar frá Ný- lendu, Austur-Eyjafjöllum. Okkur langar að kveðja elsku afa okkar með eftirfarandi sálmaerind- um eftir Valdimar Briem. Hin langa þraut er liðin, nú loksins hlaustu friðinn, og allt er orðið rótt. Nú sæll er sigur unninn og sólin björt upp runnin á bak við dimma dauðans nótt. Far þú í friði, friður Guðs þig blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt. Gekkst þú með Guði, Guð þér nú fylgi, hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt. Hvíl í Guðs friði. Jónína S. og Þórunn Það er langur gangur að feta sig áfram í lífinu í heila öld og margs minnast þeir samferðamenn er áttu þess kost að fylgjast með afa í starfi og utan þess á svo langri ævi. Ég átti því láni að fagna að vera afastelpa Sveins og sífellt tilhlökk- unarefni að skokka til afa og njóta þess sem þar var borið fram, bæði til líkamlegraj' og andlegrar upp- byggingar. Ávallt velkomin að þiggja blítt bros hvort sem var fyr- ir 40 árum eða á síðustu árum. Ég er hér með að tjá þakklæti mitt til afa fyrr og síðar og er þess fullviss að eftir 100 ára hérvist er vel þegin hvíldin ianga sem beðið hefur verið effir hin síðari ár. Far þú í friði, friður Guðs þig blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt. (V. Briem.) Sveindís Pétursdóttir Kveðja frá börnum og tengdabörnum í dag er til moldar borinn Sveinn Guðmundsson frá Nýlendu, Austur-Eyjafjöllum. Sveinn fæddist á Þórkötlustöðum í Grindavík 2. júní 1891 og hefði því orðið hundrað ára 2. júní í sum- ar. Foreldrar Sveins voru Guðlaug Sveinsdóttir frá Gíslakoti, Austur- Eyjafjöllum, og Guðmundur Lofts- son frá Klassbarða í Landeyjum. Þau Guðlaug og Guðmundur settu saman bú á Þórkötlustöðum þar sem þau fengu part af jörðinni til ábúðar. Þar bjuggu þau um nokk- urra ára skeið. Á Þórkötlustöðum fæddust þeim fyrstu börnin. Elst var Anna, fædd 1885, næstur Loftur, fæddur 1889, ogþriðji Sveinn, fæddur 1891. Þeg- ar Sveinn var á tólfta ári, bregða þau búi. Anna fór að Bergþórs- hvoli og var þar í nokkur ár. Hún lést ung og ógift. Guðlaug fór að Gíslakoti og var þar með Svein með sér. Guðmundur fór að Klassbarða með Loft, en mun hafa stundað sjó frá Grindavík á vetrum. Um 1901 flytjast. þau saman og þá í hús- mennsku að Hrauni í Grindavík. Sveinn varð eftir' hjá afa sínum í Gíslakoti, en fór að stunda sjó á vertíðum, fyrst með Þorvaldi Klem- enssyni, smið og sjósóknara í Grindavík. Síðan reri Sveinn lengi með Árna Guðmundssyni sem kenndur er við Teig í Grindavík. Á Hrauni fæddist þeim Guðlaugu og Guðmundi drengur sem skírður var Guðmundur. Hann fæddist 1902 og hefur búið allan sinn bú- skap á Bala á Stafnesi. Þess ber að geta að Sveinn átti tvær hálfsystur af föðurnum. Þær hétu Sólveig og Anna og fluttu báðar til Kanada. Milli þessa fólks hefur alltaf verið gott samband og mikil tengsi. Guðlaug dó á besta aldri, Guð- mundur dó í Teigi hjá Árna 1920 og hvíla þau bæði í kirkjugarðinum á Stað. Sveinn var lengi vinnumaður á Þorvaldseyri og þar kynntist hann fyrri konu sinni, Jónínu Sigurbjörgu Jónsdóttur frá Hlíð, Austur-Eyja- fjöllum. Þau gengu í hjónaband og settu saman bú á Seljalandi í Vest- mannaeyjum. Sveinn var á vélbátn- um Ofeigi, þann tíma sem þau bjuggu í Eyjum. En vegna veikinda Jónínu flytja þau að Hlíð, en síðar að Nýlendu, þar sem þau bjuggu æ síðan. Sveinn missti konu sína 1936 og höfðu þau þá eignast átta börn. Elst var Guðlaug, f. 8. apríl 1921, d. 3. mars 1977, þá Guðmundur, f. 29. apríl 1923, Sveinn, f. 24. júní 1924, Elín, f. 2. júlí 1925, Sigurð- ur, f. 7. júlí 1926, Vilhjálmur, f. 9. september 1927, Lovísa, f. 4. nóvember 1928 og Kristján, f. 13. apríl 1931, d. 23. apríl 1931. Öll voru þau fædd á Nýlendu. Sigurður sonur Sveins hefur alltaf verið á Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum. 1938 flyst Sveinn til Ilafnarfjarð- ar og vann hjá Þorsteini í Skálholti við bú hans í Hafnarfirði og í Straumfirði á Mýrum. Um tíma vann Sveinn að lagningu Krýsuvík- urvegarins. Eftir það vann hann hjá Einari Þorgilssyni og síðustu starfsárin var hann starfsmaður Hafnarfjarðar- bæjar. Sveinn hélt heimili með börnum sínum, en 1949 fór hann að búa með Guðrúnu Guðmundsdóttur og fluttu þau til Vestmannaeyja, þar sem hann gerðist bústjóri á kúabúi Helga Benediktssonar. Þau komu aftur til Hafnarfjarðar og bjuggu á Vitastíg 12. Guðrúnu missti Sveinn 14. október 1970. Eftir það var hann hjá syni sínum Vilhjálmi uns hann fór á elliheimilið Sólvang, þar sem hann lést 8. febrú- ar sl. Við viljum þakka starfsfólkinu á fjórðu hæð á Sólvangi, fyrir góða umönnun og hlýju í garð Sveins. Einnig viljum við þakka Vilhjálmi og hans góðu konu, Öldu Þorgeirs- dóttur, sem nú er látin, fyrir alla þá umhyggju sem hann naut á þeirra heimili meðan hann dvaldist þar. Valgeir Okkur langar að minnast elsku- legs afa okkar sem lést þann 8. febrúar sl., í elliheimilinu Sólvangi. Við kynntumst honum vel þegar hann kom inn á heimili foreldra okkar stuttu eftir að hann missti sambýliskonu sína. Hann vildi allt fyrir okkur gera þótt hann væri oft og iðulega þreyttur eftir langan og erfiðan vinnudag, t.d. las hann ævinlega fyrir okkur á kvöldin og þá líka eftir að við vorum sofnaðar. Einnig spiluðum við mikið við hann og þá eingöngu spilið „marías", og endaði hann iðulega sem sigurveg- ari. Oft og tíðum sagði hann okkur sögur úr sveitinni og frá gömlum tímum og eigum við honum bestu ; þakkir fyrir. Að lokum biðjum við algóðan Guð | að varðveita elskulegan afa sem við -j fengum að njóta á uppvaxtarárum | okkar. Við vottum öllum aðstand- 1 endum hans okkar innilegustu sam- j úðarkVeðjur. Systkinin á Smyrlahrauni í

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.