Morgunblaðið - 06.03.1991, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1991
Af venjulegu skrítnu fólki
_________Leiklist____________
Súsanna Svavarsdóttir
Á Herranótt hjá Menntaskólan-
um í Reykjavík. Hjá Mjólkur-
skógi. Höfundur: Dylan Thom-
as. Þýðandi: Kristinn Björnsson.
Leiksljóri: Viðar Eggertsson.
Aðstoðarleikstjóri: Guðrún Vil-
mundardóttir. Ljós: Árni Bald-
vinsson. Leikmynd: Ingibjörg
Sveinsdóttir. Búningar: Iris Olöf
Siguijónsdóttir.
Það ræðst ekki á garðinn þar
sem hann er iægstur, varð mér á
orði, þegar ég sá að Á Herranótt
Menntaskólans í Reykjavík yrði
uppfærsla á Mjólkurskóginum, eft-
ir Dylan Thomas. Þetta er mann-
margt verk, fremur flókið í upp’-
setningu, vegna stöðugra skipta á
persónunum út og inn á sviðinu.
Hver og einn á sér sögu, sem kem-
ur í bútum, hingað og þangað —
og textinn er æði þéttur.
Verkið segir frá mannlífinu í
litlu velsku þorpi; þorpi, sem rétt
eins og skógurinn sem það stendur
við, er bara þarna. Það er svo af-
skekkt, einangrað og laust við at-
hyglisverða sögu eða áhugaverðar
byggingar, að þegar bandarískur
ferðamannahópur kemur til Wales,
er þorpið skoðað sem dæmi um
deyfð og ömurleika. Svo kynnumst
við íbúum þess, frá sólarupprás til
sólarlags og þorpið er eins og
limbó, þar sem þær fáu sálir sem
þar búa, ráfa um frá eilífið til eilífð-
ar.
Söguna segja fjórir sögumenn,
sem sjá inn í drauma og hugar-
heim allra íbúanna. Sögumennirnir
eru fjórar konur og þær flétta ofan
af hræsninni, hæðast að yfirdreps-
skapnum, tala af samúð um þá sem
ekki þora að láta drauma sína
rætast, segja fyrir um hvemig
muni fara, þegar kona og maður
girnast hvort annað, og svo fram-
vegis. Texti þeirra er í senn ljóð-
rænn og fyndinn. Þessir íjórir
sögumenn stjórna hreyfingu sýn-
ingarinnar; eftir frásögn þeirra
dansa þorpsbúarnir á sviðið. Og
sögumennirnir kalla þá fram á
óheppilegum augnablikum, einmitt
þegar þeir eru að gæla við sínar
leyndustu hugsanir, dekra við
dökku hliðarnar á sjálfum sér, eða
að rækta galla sína. Enginn kemst
undan, því sögumennimir eru al-
sjáandi.
Högni kaptugi, sem fyrrum
sigldi um heimshöfun, hefur tapað
sjóninni og hefur horfið aftur til
þeirra daga, þegar hann sá sína
heittelskuðu Rósu Próbert, sem nú
er dáin og vitjar hans í draumi um
nætur, ásamt löngu drukknuðum
félögum Högna. Svo eru það turtil-
dúfurnar Mog Edwards, skraddari
þorpsins og hún Myfanwy Price,
kjólasaumakona sem rekur sæl-
gætisverslun. Þau senda hvort
öðru ilmandi ástarbréf daglega —
hún hefur játast honum, en þau
eiga eftir að skrifast á og elska
hvort annað í sitthvorum enda
þorpsins um langan aldur. Og Villi
Nilli, póstur, og frú Villi Nilli, sem
standa með bréfin yfir gufukötlum,
opna þau og lesa, áður en Villi
Nilli ber þau út. Þetta vita allir
og þegar Villi Nilli, kemur með
bréf eða böggla, spyr viðtakandinn
alltaf um innihaldið og Villi Nilli
svarar öllu af mikilli samvisku-
semi.
Og allt þetta venjulega, skrítna
fólk á sér sögu; Gréta Garter á
óteljandi börn, með körlunum í
þoipir.u, afþví hún kann ekki að
segja nei, Herra Waldo, er ekkju-
maður með 24 barnameðlagskröf-
ur og fleiri á leiðinni. Haustló Ben-
on, fallega, ógifta ísmærin sem
kennir börnunum, ér að ærast úr
losta undir frosthjúpnum, frú Og-
more-Pritchard, ekkja eftir tvo eig-
inmenn, sem báðir hafa flúið til
heljar, til að losna við hana, en
þurfa svo að taka út þungbæra
refsingu; að mæta í svefnherbergi
frúarinnar á hverri nóttu til að
taka við skipunum hennar. Svona
væri hægt að telja upp lengi dags,
en skal hér staðar numið.
Hjá Mjólkurskógi er heillandi
verk. Textinn er í senn Ijóðrænn,
fyndinn, dramatískur og allt fullt
af orðum og setningum sem hægt
er að smjatta lengi á. Til þess að
alls þessa verði notið, þarf árans
sterkan og góðan leikhóp og ég
verð að segja að leikhópur Herra-
nætur var vandanum vaxinn.
Framsögn og meðferð texta var
mjög góð, á köflum framúrskar-
andi. Að öðrum ólöstuðum báru
þó sögumennirnir Sigríður Hagalín
Björnsdóttir og Sólveig Arnars-
dóttir af. Þær léku sér að textanum
og undirstrikuðu hann með lifandi
hreyfingum og látbragði. Tónlistin
var mjög vel flutt og söngur góð-
ur. Sviðsframkoma var svo ótrú-
lega lipur og vandræðalaus að
manni datt helst í hug að þessir
krakkar hefðu leikið hjá Herranótt
frá upphafi, það er að segja í 200
ár; slík virtist kunnátta þeirra og
hæfni. Leikmyndin er einföld og
búningarnir einkar ijölbreyttir og
skemmtilegir.
Leikstjórinn, Viðar Eggertsson
hefur sýnilega gert sér grein fyrir
hæfni þessa áhugaleikhóps og skil-
ar hér sýningu sem er unun að
hofa og hlusta á.
Grímu-
klætt skop
Leiklist
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Aristófanes, leikfélag Fjöl-
brautaskólans í Breiðholti, sýnir
Tveggja þjónn. Höfundur: Carlo
Goldoni. Þýðing: Bjarni Guð-
mundsson. Leikstjóri og leik-
mynd: Sigurþór A. Heimisson.
Ljósamaður: Gunanr Þór Amar-
son.
„Hver kann tveim herrum að
þjóna?“ spyr þjónninn Trifolio þeg-
ar hnan hefur lent í ýmsum
hremmingum í skiptum við hús-
bænduma sína tvo í leikritinu
Tveggja þjónn eftir skáldið frá
Feneyjum, Carlo Goldoni. Hvort
einhver kann það, veit ég ekki en
hitt er ljóst að það eru margir sem
reyna hvað þeir geta að stunda
þá list og það endar ekki alltaf
jafn giftusamlega og hjá Trifolio.
Goldoni var uppi á 18. öld en brest-
ir mannanna breytast ekki svo
mikið í tímans rás. Það er því
broddur í skopi Goldonis þó
gamanið sé ætíð í fyrirrúmi.
Þetta er leikrit í anda ítalskrar
leikhefðar sem kölluð er Comme-
dia dell’arte. Hún varð til á Ítalíu
upp úr 1500 og breiddist út um
Evrópu á næstu tveim öldum með
ítölskum leikhópum. Commedia
dell’arte er gamanleikjaform sem
byggist í stuttu máli meira á
ákveðnum manngerðum og ein-
kennum þeirra en fastmótuðum
texta. Raunin var sú að leikararn-
ir héldu upp með ákveðinn sögu-
þráð í huga en sköpuðu svo text-
ann frá eigin bijósti í hvert sinn
og gat þá andrúmsloftið á staðnum
ráðið miklu um hvemig sýning
varð til. Oft var það þannig að
sami leikari lék alltaf sömu persón-
una og einkenni hennar voru svo
fastmótuð að menn þurftu ekki
annað en að sjá hana til að vita
hver var þar á ferðinni: einfaldi
þjónninn, nískupúkinn, brellna
Ingvar Sverris-
son í gervi lyga-
laupsins
Trifolio.
þjónustustúlkan o.s.frv. Hver leik-
ari lék svo með grímu sem var
sérstæð fyrir þá persónu er hann
lék. Áhrifa þessarar leikhefðar
gæti t.d. hjá Moliére, Dario Fo og
tveimur af þekktustu leikurum
kvikmyndanna, þeim Chaplin og
Buster Keaton.
Sýning Aristófanesar á
„Tveggja þjónn“ er í anda þessarar
leikhefðar. Leikmátturinn er ýktur,
stílfærður og stór í sniðum og sum-
ir leikaranna bera grímur. Þetta
er rétt leið enda skiptir leikræn
og sjónræn tjáning miklu máli í
gamanleik. Oft er það þannig að
skopið fellur dautt niður sé því
ekki fylgt nægilega eftir í leikstíl.
Leikurunum í þessari sýningu
tekst vel upp með þetta atriði og
leikstjórinn hefur greinilega lagt
rækt við allt látbragð og hreyfíng-
ar.
Þjónninn Trifolio, einfaldur
bragðarefur, er burðarás þessa
verks sem fjallar um misskilning
á misskilning ofan. Það er óþarfi
að rekja þann söguþráð nokkuð
nánar en hann er gamansamur í
besta lagi og ætti ap kitla hlátur-
taugar flestra. Syningin gekk
nokkuð smurt, atriðin eru stutt og
hnitast flest um eitthvert ákveðið
atvik, oftast er það þjónninn sem
lendir í einhverri klemmu sem hann
svo lýgur sig lipurlega út úr.
Ingvar Sverrisson, sem leikur
þjóninn, tekur öðrum fram hvað
varðar góða framsögn. Hann nýtti
sér skopleg tilsvör og fylgdi þeim
vel eftir með skemmtilegum leik-
máta og naut sín greinilega vel.
Katrín Þórey Þórðardóttir, sem hin
skríkjandi þjónustustúlka Smer-
aldína, náði fínum mótleik við
Ingvar. Bestu atriðin voru þegar
þau tvö voru saman á sviðinu.
Aðrir leikarar stóðu sig einnig
þokkalega. Sigurlaug Jónsdóttir
lék herra Speranza, hinn níska lág-
vaxna kaupmann með bogið bak
og eilífa fingraleikfimi. Sigurlaug
fór lipurlega með þetta hlutverk
og hélt gervinu vel allan tímann.
Framsögn var, sem oftar á skóla-
sýningum, helsti galli sumra leik-
enda. Framsögn, sem er ábóta-
vant, getur leikstjóri ekki lagfært
svo vel sé á nokkrum vikum en
það sýnir glöggt nauðsyn þess að
sinna þessum þætti vel í skólakerf-
inu.
FURÐUSAGA
Bókmenntir
ErlendurJónsson
Auður Ingvars: MEFISTÓ Á
MEÐAL VOR. 170 bls. Fjölvaút-
gáfa. Reykjavík, 1990.
Eigum við ekki að segja að saga
þessi sé svo sem hundrað árum á
undan sænskum myndum? Hún er
sem sé í djarfara lagi. Þar að auki
er þetta furðusaga hin mesta. Það
er ekki ófyrirsynju að á titilsíðu
skuli standa: »Furðuskáldsaga.«
Margar eru söguhetjurnar. Og held-
ur betur brokkgengar. Er þar lítt
farið í manngreinarálit þegar ávirð-
ingar þeirra eru útmálaðar. Til
dæmis er dómsmálaráðherrann
sjálfur látinn fara í kunningjaheim-
sókn út á Seltjarnarnes. Eftir að
fólkið hefur fengið sér i glas eins
og gerist og gengur í góðra vina
hópi skiptir engum togum að ungir
menn raða sér á frúna en ungar og
sætar stelpur taka ráðherrann með
svipuðum hætti þannig að samkvæ-
mið endar með tröllslegu stóðlífi.
Og allir láta sér vel líka! Morð eru
framin eins og að drekka vatn. Og
glæponar spássera þarna á síðunum
fleiri en tölu verði á komið. Kannski
er viðurhlutaminnst að styðjast við
kápuauglýsingu:
»Hér kveður sér hljóðs nýr rithöf-
undur. Hún svarar kalli tímans,
gerist miðill, spámaður eða túlkandi
um öll þessi ósköp sem eru á sveimi.
í hugmyndaflugi og ótrúlegu næmi
tjáir hún í einskonar vímustíl þann
óhugnað og skelfingu sem vofír yfir
okkur og úr því verður siáandi hryll-
ingssaga, sem á sér uppsprettu í
ógnunum í Gullborginni við Sundin.«
í kápuauglýsingunni er líka talið
upp það sem helst ber til tíðinda:
drykkjuskapur, hnífstungur, of-
beldi, einelti og hræðilegustu sifja-
spell. Og þar til viðbótar »allskyns
misferli«.
Hryllingssaga? Það er nú svo.
Ekki fór neinn hrollur um undirrit-
aðan. Hins vegar vakti margur
kaflinn óvæntan - og kannski óvið-
urkvæmilegan hlátur: Hvílíkt og
annað eins sem manneskjunni getur
dottið í hug að setja saman! Þegar
öllu er á botninn hvolft. sýnist þetta
vera langtum of yfirborðskennt til
Auður Ingvars
að maður verði gagntekinn. í frétta-
tilkynningu segir að höfundurinn sé
»miðaldra alþýðukona«. Málfarið á
sögunni er þó fremur bóklegt en
alþýðlegt. Á það jafnt við um megin-
textann og samtöl þau sem lögð eru
í munn söguhetjunum, yngri sem
eldri. í upphafi virðist stíllinn vera
fremur viðvaningslegur. En annað-
hvort er aðmaður venst honum eða
skáldkonunni vex ásmegin eftir því
sem á söguna líður, en þetta mun
vera hennar fyrsta bók. Reyndar er
ekkert einsdæmi að höfundar hiti
sig þannig upp, einkum ef honum
er mikið niðri fyrir. Er víst hvergi
út í hött að kalla þetta vímustíl.
Auðvitað lægi saga þessi vel við
höggi ef maður vildi afgreiða hana
þannig. En málið er varla svo ein-
falt. 1 raun og veru gildir hér eng-
inn almennur mælikvarði. Bókin
liggur einhvern veginn fyrir utan
mörk venjulegrar gagnrýni.
Villur eru þarna margar og mál-
far sums staðar hæpið, t.d.: »Hann
veitti því eftirtekt að fáir voru að
versla sér sjúss.«
En útgefandinn sýnir þessari mið-
aldra skáldkonu fullan sóma með
því að gera b.ókina, svq úr garði að
hæfa mætti hvaða klassík sem er.