Morgunblaðið - 14.03.1991, Blaðsíða 22

22
reei ssam .m htoaquticmfi <ii<i/^iavíUoaoM
MORGUNBLAPgX FIMMTUDAGURTÍ.-MARZ 1991
Hvernig er hægt að
bæta lífskjörin á Islandi?
eftir Pál Kr. Pálsson
Helstu áhrifaþættir á lífskjör eru
efnahagslegur stöðugleiki, ríkisum-
svif og umfang og afkoma atvinnu-
veganna. Því minni sem verðbólgan
er, því takmarkaðri sem ríkisum-
svifin í atvinnulífmu eru og því
betri sem afkoma atvinnuveganna
er, því betri eru lífskjörin.
í dag má segja að við íslending-
ar eigum meiri möguleika á efna-
hagslegum stöðugleika, með því að
ná tökum á verðbólguvandanum,
en síðustu 10-15 árin. Þennan ár-
angur má fyrst og fremst þakka
auknum skilningi vinnuveitenda og
launþega á sameiginlegum hags-
munum okkar allra í þessu máli,
með gerð þjóðarsáttarsamninganna
svonefndu.
Hvað ríkisumvifin varðar stönd-
um við hins vegar frammi fyrir
svipuðu vandamáli og fjölmargar
aðrar þjóðir. Þrátt fyrir mikið tal
um aðgerðir til að sporna við frek-
ari aukningu ríkisumsvifa tekst illa
að halda í horfinu hvað þá að draga
úr þeim. Flest erum við sammála
um að sala ríkisfyrirtækja, aukið
sjálfstæði ríkisstofnana og aukin
ábyrgð opinberra embættismanna
og stjórnenda séu leiðirnar til að
ná betri árangri á þessu sviði. Þeg-
ar að því kemur að hrinda aðgerðum
i framkvæmd vandast hins vegar
málið. Þá rekast menn á veggi ein-
staklinga og hópa sem byggt hafa
sér „hagsmunamúra" sem oft reyn-
ist erfíðara að fjarlægja en sjálfan
Berlínarmúrinn.
Ef við gefum okkur að það tak-
ist að halda verðbólgunni niðri eru
tveir þættir sem öðru fremur þarf
að taka á. Annars vegar er um að
ræða aðgerðir innan opinbera geir-
ans til að draga úr ríkisumsvifum
og bæta samkeppnisstöðu atvinnu-
lífsins og hins vegar aðgerðir til að
auka framleiðnina í þjóðfélaginu
öllu, innan ríkisgeirans sem í at-
vinnulífinu, en slíkt mun bæta sam-
keppnisstöðu okkar og leiða til auk-
ins útflutnings.
Jöfnun samkeppnisstöðunnar
felst einkum í jöfnun starfsskilyrða
milli atvinnugreina innanlands og
aðlögun að lögum og reglugerðum
sem gilda meðai samkeppnisþjóða
okkar. Þessi þáttur er að mestu
leyti í höndum stjórnvalda á hverj-
um tíma. Almennt má segja að
aukinn skilningur sé á mikilvægi
fijálsræðis í samfélagsuppbygging-
unni og vilji stjórnmálaafla til að
bijóta niður reglugerðahagkerfið
fari vaxandi. Þó gætir enn víða sjón-
armiða „torfkofahugsunarháttar-
ins“ þar sem menn hræðast birtuna
sem leggur inn bæjargöngin og
þora ekki að lyfta höfðinu og horf-
ast í augu við framtíðina.
En hvað er átt við með því að
segja að aukin framleiðni sé ein
Virðisauki
Mynd 2
tekjur
- aöföng
laun og launaiengd gjöld
+ afskriftir
+ opinber gjöld
- framleiöslustyrkir
+ rekstrarafgangur án
fjármunatekna og gjalda.
Skrifstofutækni
Fyrir aðeins kr. 4750' á mánuði.
Námið kemur að góðum notum í atvinnuleit. Einungis
eru kenndar námsgreinar sem nýtast þegar út á
vinnumarkaðinn er komið. Til dœmis:
Bókfærsla
Tölvubókhald
Ritvinnsla
Tollskýrslugerð
Verslunarreikningur
Veröiö miðast við skuldabréf til tveggja ára. ^
Tölvuskóli Islands
Sími: 67 14 66, opið til kl. 22
Er meistarinn þinn
meistari?
Fagleg og ábyrg
vinnubrögð.
Spyrjið um
meistaraskírteinið.
MEISTARASKIRTEINI
Jón Jónsson
Múrarameistari
Agata 100
100 Reykjavík
MURARAMEISTARAFÉLAG
REYKJAVÍKUR
4 M-V-R ^meistara. og verktakasamband byggingamanna
\ 1,1 V ° / SKIPHOLTI 70- 105 REYKJAVÍK - SÍMI 91-36282
veigamesta forsenda bættra
lífskjara? Áður en því er svarað er
rétt að skýra út hvað átt er við
með framleiðni.
Skilgreining Efnahags- og fram-
farastofnunar Evrópu (OECD) og
Alþjóða vinnumálastofnunarinnar
(ILO) á framleiðni er eftirfarandi:
Framleiðni erjafnt og framleiðsiu-
verðmæti (úttak) deiit með einum
af framieiðsluþáttunum (inntak).
Framieiðniráð Evrópu (EPA) og
Framleiðnimiðstöð Japans (JPC)
skilgreina hins vegar framleiðni
með nokkuð öðrum hætti. Þar seg-
ir: Framleiðni er öðru fremur ákveð-
ið hugarfar. Framieiðni er aukin til
þess að nýta megi á sem bestan
hátt auðlindir, svo sem hráefni,
þekkingu, tækni, fjármagn og
mannafla. Þannig má með áhuga-
sömum starfsmönnum, stjórnend-
um og neytendum draga úr fram-
ieiðslukostnaði, stækka markaði,
efla atvinnulíf og bæta iífskjör.
Aukin framleiðni miðar að því að
breyta umhverfmu og bæta það.
Álgengustu tölfræðilegu skil-
greiningarnar á framleiðni eru
framleiðni vinnuafis og framleiðni
fjármagns. Þegar talað er um að
framleiðni vinnuafls er átt við virð-
isauka á ársverk eða klukkustund.
Þegar talað er um framleiðni fjár-
magns er átt við virðisauka á fjár-
magnseiningu (sjá mynd 1). Með
virðisauka er átt við mismun fram-
leiðsluvirðis og aðfanga, þ.e. tekjur
að frádregnum aðföngum. Aðföng
teljast kaup einstakra fyrirtækja
eða atvinnugreina á hvers konar
hráefnum eða rekstrarvörum frá
öðrum fyrirtækjum eða greinum.
Virðisaukinn liggur þannig einkum
í launum og launatengdum gjöldum,
afskriftum, opinberum gjöldum og
rekstrarhagnaði fyrir fjármagns-
tekjur og gjöld, að frádregnum
framleiðslustyrkjum (sjá mynd 2).
Virðisauka má finna jafnt fyrir
fyrirtæki sem atvinnugreinar.
Summa virðisauka allra fyrirtækja
og stofnana í hverri atvinnugrein
myndar virðisaukann' í viðkomandi
atvinnugpein. Summa virðisauka
allra atvinnugreina myndar saman-
lagt verga landsframleiðslu. Hag-
vöxtur er síðan sú breyting sem
verður á landsframleiðslu á föstu
verðlagi frá ári til árs mæld í hundr-
aðshlutum. Þessa breytingu köllum
við heildarframleiðniaukningu í
þjóðfélaginu.
Sé iitið á þróun heildarframleiðni
á íslandi undanfarin 10 ár kemur
í' Ijós að hún hefur alls aukist um
tæp 10% á hvem íbúa á tímabilinu,
Páll Kr. Pálsson
„Sé hins vegar litið á
aukningu landsfram-
leiðslu á hvern vinnandi
mann kemur í ljós að hún
hefur aðeins aukist um
0,4% á ári á tímabilinu.
Með öðrum orðum; fram-
leiðni hefur lítið sem ekk-
ert aukist á Islandi á
síðustu 10 árum.“
eða sem svarar um 1% á ári. Sé
hins vegar litið á aukningu lands-
framleiðslu á hvern vinnandi mann
kemur í ljós að hún hefur aðeins
aukist um 0,4% á ári á tímabilinu.
Með öðrum orðum; framieiðni hefur
iítið sem ekkert aukist á íslandi á
síðustu 10 árum. Hagvöxturinn er
nánast allur til kominn vegna auk-
innar atvinnuþátttöku, einkum
kvenna. Á mynd 3 má sjá þróunina
á íslandi í samanburði við ýmsar
þjóðir innan OECD.
Þetta er í raun hrikaleg niður-
staða sem krefst þess að spurt sé:
Hvað veldur og hverriig getum við
breytt þessu? Áður en þeirri spurn-
ingu er svarað er rétt að líta á þá
þætti sem hafa mótandi áhrif á
framleiðnina.
Framleiðni ákvarðast af fjöl-
mörgum atriðum. Meðal þeirra
helstu má nefna: Framleiðslu- eða
þjónustumagn. Nýtingu aðfanga.
Tækjakost og nýtingu tækja. Nyt-
ingu starfsmanna. Vinnuaðferðir.
Markaðsstarfsemi. Fjármagn.
Með því að hafa áhrif á þessa
þætti má hafa áhrif á framleiðnina.
Hér tala menn annars vegar um
innri aðgerðir og hins vegar um
ytri aðgerðir. Innri aðgerðir eru
einkum í verkahring starfsmanna
og stjómenda fyrirtækja en ytri
aðgerðir í höndum stjórnvalda.
Framleiðni = viröisauki Mynd 1
vinnuafls samtals unnar klukkustundir (eöa ársverk)
Framleiðni fjármagns = yirðisauki heildarfjármagn
Aukning landsframleiðslu á
íbúa og á hvem vinnandi
mann
í prósentum 1980-1988
(ísland „80-90“)
30%...
Mynd 3
■ LANDSFRAM—
LEIÐSLA A
HVERN
VINNANDI
MANN
E LANDSFRAM-
LEIÐSLA A
HVERN IBÖA
JAPAN FINN—
LAND
BRET
LAND
NOR— ÞÝSKA SVi-
EGUR LAND ÞJÖÐ
BANDA DAN— ISIAND
RIKIN MÖRK
HÐMILD: OECD

I

NU GETA ALLIR* SENT 0G M0TTEKIÐ TELEFAXSKJÖL
Lítið, ódýrt og einfalt „FaxModem" sambyggt telefax og Modem fyrir allar tegundir töl va*
• Þú sendir Fax beint af skjánum til viðtakanda og
færð Fax-sendingar beint á skjáinn eða í minni
og prentar síðan út á venjulegan pappír.
• FaxModem gef ur þér samband við gagnabanka
og gagnanet Pósts og síma.
• Hægt er að senda sama skjalið á marga
staði með fjölsendingu.
• Innbyggð símaskrá.
• Allar valmyndir á íslensku.
• Gæði sendinga eru meiri þar sem skjal er sent
út milliliðalaust.
*(IBM PC/XT/AT/ TÖLVUR)
<S>
Heimilístækí hf
Tæknideild, Sætúni 8 SÍMI6915 00
isanuuit^m/
34°580.