Morgunblaðið - 09.05.1991, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ UIMMTUDAGUR 9. MAÍ -1-99-1.
Flateyj arkirkj a
Abending og hugleiðingar út frá grein í Pressunni
Flateyjarkirkja
eftir Björn
Sigurðsson
Sú blaðamennska að segja stór-
sögur með þeim hætti að fá pata
af einhverju og pijóna síðan við þar
til frétt er orðin, hún er afleit, þeg-
ar það eitt stýrir penna að búa til
hörmungar og slys.
Þessu fylgir oftast særindi, árás-
ir á saklausa og bætir síst úr skák
að leiða fram vitni.
Hér veittu umsögn þrír geistlegr-
ar stéttar menn. Enginn hafði kann-
að eða séð það sem fjallað var um
— listaverk Baltasar í Flateyjar-
kirkju.
I Pressunni fjallar blaðamaður
um listamanninn og verk hans eins
og helgispjöll hafi orðið. Voðinn er
að lærisveinar horfa til meistara
'síns, Eyjabændur, sólbitnir og sigg-
grónir.
Fiskimennirnir, sem vinna fyrir
brauðinu í sveita síns andlitis hlýða
á Orðið. Albúnir að fylgja meistara
sínum. Enn bætist við samlíkinguna
því í upphafi urðu þeir fyrir ofsókn-
um. Oftast er það píslarvætti að
fylgja rödd sannleikans.
Fyrirmynd listamannsins við
gerð altaristöflunnar voru sóknar-
nefndarmenn og bændur í Breiða-
fjarðareyjum. Þetta er það sem
prófasturinn Flosi Magnússon á
Bíldudal hefur að segja í Pressuvið-
tali: „Mér er kunnugt um það sem
gerst hafði vegna athugasemdar
sem mér barst um áramótin." Síðan
talarhann um alvarlega ábendingu,
veit ekki hvort um spaug er að
ræða hjá listamanninum.
Lítið lagast hlutirnir í höndum
dr. Gunnars Kristinssonar prests á
Reynivöllum: „Sóknarnefndirnar
hafa mikið fijálsræði í þessum efn-
um og engar reglur eru til um þessa
Tiluti. Mér finnst samt eðlilegra að
leitað sé til okkar í stærri málum
en það var ekki gert í þessu tilfelli.“
Það lukkar til að blessunin hann
Hallgrímur Pétursson þurfti ekki
að sýna þessari nefnd Passíusálm-
ana sína. Þeir falla undir hin stærri
mál.
Eru nefndarmenn með þann
sannleika á borði sínu hvað er list?
Varla gengur þetta upp og er þá
komið að því að stýra pensli lista-
mannsins. Nefndin gerir kunnugt,
„Höfðingslund sóknar-
nefndar og velunnara
eyjarinnar hafa hrund-
ið fram verki sem
þakka ber. — Ekki ein-
asta okkar vegna, sem
komum þangað út
snögga ferð, heldur þá
arfleifð sem kirkjan
verður.“
hún hafnar eða samþykkir.
Gjörningur hennar gæti því verið
svona: Vér kirkjulistarnefnd átelj-
um listamánn fyrir tvennt.
Primo . . . Svipur er með lærisvein-
um og sóknarnefndarmönnum Flat-
eyjarsóknar.
. Secundo ... Eigi hefir verið haft
samráð við oss um sköpun lista-
verks, hér altaristöflu.
Tvennt þarf að varast í málum
sem þessu. Svarandi átti sig á hver
spyr og eftir hveiju er leitað með
spurningunni. Gott fólk og gagn-
merkt getur átt það til að láta leið-
ast út í ófæru eins og þá að leggja
heimasmíðaðan málstokk á list og
listsköpun.
Góð og skapandi list rís að vísu
undir meðferðinni. Það gera hinir
afvegaleiddu hins vegar ekki.
En ljósið þröngvar sér gegn um
myrkrið. Sr. Bragi Benediktsson á
Reykhólum og sóknarprestur Flat-
eyjarsóknar sér ekki hættu á ferð-
um, aðspurður af blaðamanni um
sama efni.
Fræðiskrif um kirkjulist eru án
vafa betur komin í höndum kirkju-
listanefndar en lögregluþjóns í Ar-
. bæjarstöð. Enda snúast málin ekki
um svo djúp fræði heldur þá mein-
loku sem fram kemur í Pressugrein-
inni, prýddri guðfræðingaáliti.
Skoðum nokkrar kirkjur, okkar
fátæku íslensku kirkjur. Krists-
mynd Einars Jónssonar í Hallgríms-
kirkju. Ungur verkamaður stóð fyr-
ir upp á Dagsbrúnartaxta. Hann
heitir Guðmundur Joð.
Altaristafla dr. theol Magnúsar
Jónssonar. Kvöldmáltíðargestirnir
eru svarfdælskir bændur.
í Stóru-Núpskirkju er altaristafla
Ásgríms Jónssonar. Sálmaskáldið
Valdimar Briem horfir til herra síns
en rammíslensk fjöll í baksýn. Sama
fyrirmynd er þekkjanleg í Víðidals-
tungukirkju.
Jon bóndi í Möðrufelli gerði sína
altaristöflu. Frelsarinn rennir sér
niður Ijallshlíð að fluttri Fjallræð-
unni.
Kristsmynd Nínu Tryggvadóttur
í Skálholtsdómkirkju er að sjálf-
sögðu Erlendur í Unuhúsi.
Svo erfitt sem það er að fóta sig
í íslenskri kirkjulist er allt verra
með útlandið. En í bókum fyrir al-
menning er þess getið sem aukaat-
riðis að sjálfur Rafael studdist við
frillur sínar sem fyrirsætur að
myndunum móðir með barn. Hætt-
um nú talningunni.
Það fólk sem hér er tínt til og
var stuðningur við listsköpun, er
auðvitað málinu óviðkomandi.
Þess vegna eru sóknarnefndar-
mennirnir, fiskimennirnir í Flateyj-
arsókn mál sem við vitum um, eitt-
hvað fyrir fróða karla eftir langan
tíma.
Greinarskömmin sem hér er verið
að velta vöngum yfir ætti svo sem
að fá að eiga sig. — En þegar ekk-
ert heyrist frá málsmetandi mönn-
um annað en undirtektir við vitleys-
una, þessi skipulagða þögn fólks
sem annars veltir sér upp úr ann-
arra list og dregur í dilka lista-
mannalauna. — Þá og ekki fyrr
upghefst vesalingur minn.
Árið 1964 kom út bókin „Síðasta
skip Suður“. Meitlaður textinn og
myndir er urðu þjóðfrægar var upp-
haf endurreisnar. Hús lagfærð og
ferðamannastraumur hófst. Erindi
flestra var Flateyjarkirkja.
Myndirnar í hvelfingunni voru
gjöf Baltasar og konu hans Krist-
jönu. Myndefnið sótt í athafnalífið,
störf fólksins gegnum tíðina. Unnið
var úr efni eins og best gerðist þá
en undirlagið hafði verið borið snjó-
sementi. Síðar kom í ljós að ekkert
tollir á sementi þessu.
Fólk hefur harmað örlög mynd-
anna og beðið listamanninn að lag-
færa. Það var einfaldlega ekki
hægt.
En á íiðnu hausti voru þau hjón
tvo mánuði í Flatey. Listaverkin eru
fullgerð en viðgerð á kirkjuhúsinu
stendur yfir.
Raunar bögglast ekki annað fyr-
ir viðmælendum blaðamanns en alt-
aristaflan. Hin nýja og hugsanlega
staðsetning þeirrar gömlu. Dönsku
eftirlíkingarinnar og í tilbót afflögn-
uðu.
Altaristafla Baltasar er gjöf hans
og þeirra hjóna til kirkjunnar og
þess fáa fólks sem eyjarnar byggir.
Kirkjugarðssjóður er því utan þessa
máls.
Góðir kennimenn og annað gott
fólk. Boðun orðsins hefir jafnan
verið heimfærð.
Hjá Grænlendingum var það feit-
ur selur í stað brauðsins. Sjálfa
sólina þýðir ekki að lofsyngja og
þakka almættinu fyrir nema norðan
Alpaijalla.
Spámaðurinn gaf karlmönnum
•það fyrirheit að ef allt gengi upp
mættu þeir næðis njóta í góðum
félagsskap undir skuggsælu tré.
Lífsbjörg fólks, erfiði þess, vonir
og kærleikur eru í hvelfingu Flat-
eyjarkirkju.
Meistarinn sem fyrst átti erindi
við fiskimennina og síðan hina
lærðu horfir til hæða en sóknar-
nefndarmennirnir lúta honum.
Æðsti prestur íslenskra fræða
prófessor Sigurður Nordal segir í
minningarorðum um Davíð skáld
Stefánsson (ekki orðrétt því bókin
er utan vinnustaðar).
Utgefandanum leist ekki á kvæð-
ið sem skáldið var komið með. Taldi
það ekki nægjanlega vel ort kvæði.
Þetta var „Sestu hérna hjá mér
systir mín góð“.
Nú tók prófessorinn upp hansk-
ann fyrir útgefandann. Fólki er
vorkunn þó það átti sig ekki strax
á nýjum tóni.
Mín vegna má fólk narta og klóra
í listamanninn Baltasar. Nógar eru
á honum herðarnar til þess að þola
það og jafnvel fálæti Ijölmiðla.
Fréttafólki er vorkunn eins og út-
gefandanum forðum. í Flatey hefir
hvorki orðið slys eða gjaldþrot.
Þess vegna liggur ekkert í frétt-
um. Helgidómur Flateyjar hefir ver-
ið aukinn list.
En vel að merkja. Sóknarnefnd-
armennirnir eru aðeins hluti hins
mikla verks.
Úr hvelfingunni horfir til okkar
herra Brynjólfur í bókarerindum,
prófastur Ólafur Sívertsen, frú Þu-
ríður Kúld og maður hennar sr.
Eiríkur. Annað fólk þekkja kunnug-
ir.
Þetta hefi ég ekki eftir „alvar-
legri ábendingu" í síma heldur séð.
Á velmektarárum Flateyjar
komu þangað fátækir en efnilegir
menn. Matthías Jochumsson vann
þar til sjós og lands en erindið ann-
ars að læra latínu undir skóla.
Þó ekki væri annað eigum við
öll Flatey skuld að gjalda.
Höfðingslund sóknarnefndar og
velunnara eyjarinnar hafa hrundið
fram verki sem þakka ber. — Ekki
einasta okkar vegna, sem komum
þangað út snögga ferð, heldur þá
arfleifð sem kirkjan verður.
Góður undirbúningur fyrir hátíð-
armessu eða vígslu, því Iistsköpunin
er orðin staðreynd og innverkið
fúið en endurbyggt. — Hánn væri
að taka sig saman fyrir komuna til
Flateyjar. Þijú skip, Trú, Von og
Kærleikur eru í myndverkinu.
Kærleikurinn er auðsjáanlega
með Breiðaijarðarlaginu.
Með kveðju Guðs og minni.
Höfundur er lögregluvarðstjóri í
Reykjavík.
SIEMENS
Með SIEMENS heimilistœkjum verður lífið léttara!
Traustir umboðsmenn okkar eru víðs vegar um landið!
• Akranes: Rafþjónusta Sigurdórs, Skagabraut 6.
• Borgarnes: Glitnir, Fálkakletti 13.
• Borgarfjörður: Rafstofan Hvítárskála.
- Hellissandur: Verslunin Blómsturvellir, Munaðarhóli 25.
• Grundarfjöröur: Guðni Hallgrímsson, Grundargötu 42.
• Stykkishólmur: Skipavík, Hafnargötu 7.
• Búöardalur: Versl. Einars Stefánssonar, Brekkuhvammi 12.
• ísafjörður: Póllinn hf., Aðalstræti 9.
• Blönduós: Hjörleifur Júlíusson, Ennisbraut 1.
• Sauöárkrókur: Rafsjá hf., Sæmundargötu 1.
• Siglufjöröur: Torgið hf., Aðalgötu 32.
• Akureyri: Sír hf., Reynishúsinu, Furuvöllum 1.
Húsavík: öryggi sf., Garðarsbraut 18a.
Þórshöfn: Norðurraf, Langholti 3.
Neskaupstaöur: Rafalda hf., Hafnarbraut 24.
Reyðarfjöröur: Rafnet, Búðareyri 31.
Egilsstaöir: Raftækjav. Sveins Guðmunds., Kaupvangi 1.
Breiödalsvík: Rafvöruv. Stefáns N. Stefánss., Asvegi 13.
Höfn í Hornafiröi: Kristall, Hafnarbraut 43.
Vestmannaeyjar: Tréverk hf., Flötum 18.
Hvolsvöllur: Kaupfélag Rangæinga, Austurvegi 4.
Selfoss: Árvirkinn hf., Eyrarvegi 29.
Garöur: Raftækjav. Sigurðar Ingvarssonar, Heiðartúni 2.
Keflavík: Ljósboginn, Hafnargötu 25.
C 00
°1
o* o*
3<Q
o=8
3 O*
3 Q
II
oí
7? -r
Q Q'
3 £
qS
=5=0
Q®
3
a