Morgunblaðið - 28.06.1991, Side 10

Morgunblaðið - 28.06.1991, Side 10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JÚNÍ 1991 10 Þekki ég þig? __________Bækur______________ Kjartan Árnason Rolf Jacobsen: Bréf til birtunnar. Ljóð, 64 bls. Þýðandi: Hjörtur Pálsson. Urta 1991. Norræna húsið fyrir einhverjum árum. Salurinn þéttskipaður, kliður í lofti; það er beðið. Svo lítið ber á opnast dyr að baki áheyrendum og seinlátt fótatak tekur að stíga inní lágvær samtöl og þaggar niðrí þeim; það brestur í einstöku hálslið þegar menn snúa sér við. Inn gólfið gengur aldraður maður með velktar pappírs- arkir milli handanna; hann sígur eilít- ið frammávið í hverju skrefi líktog hann ætli að falla en réttir sig jafnan við og fer sér seinlega. Loks kemur hann í pontu og byijar að fletta blöð- Háskólahátíð: Tæplega 400 kandídatar brautskráðir Háskólahátíð verður haldin í Háskólabíói á morgun laugar- daginn 29. júní 1991 kl. 14:00. Þar verður lýst kjöri heiðurs- doktora jafnframt því sem kandídatar verða brautskráð- ir. Áð þessu sinni verða braut- skráðir 385 kandidatar. Lýst verður kjöri fjögurra heiðurs- doktora og háskólarektor, dr. Sigmundur Guðbjarnason, ræðir á hátíðinni málefni Há- skólans og ávarpar kandídata. Athöfnin hefst með því að Guðný Guðmundsdóttir og Gunn- ar Kvaran leika á fiðlu og selló. Prófessor Þór Whitehead deildarforseti heimspekideildar lýsir heiðursdoktorskjöri Harðar Agústssonar listmálara og dr. Páls S. Árdals prófessors. Próf- essor Þorsteinn Helgason deild- arforseti verkfræðideildar lýsir heiðursdoktorskjöri prófessors emeritus Einars B. Pálssonar og prófessor Unnsteinn Stefánsson deildarforseti raunvísindadeildar lýsir heiðursdoktorskjöri Ingólfs Davíðssonar grasafræðings. Háskólarektor, dr. Sigmundur Guðbjarnason heldur því næst ávarp og deildarforsetar munu afhenda kandídötum prófskír- teini. Að lokum syngur Háskólakór- inn nokkur lög undir stjórn Fer- enc Utassy og Egils Gunnarsson- ar. Undirleikari með kórnum verður Sven Olav Höivik. unum af mikilli hægð. Ætlaði maður- inn að vera þarna til eilífðar? Alltí- einu lýkur hann sundur munni og fer að lesa af handritum sínum með rödd sem elst hefur sýnu hægar en líkam- inn: „Tiden gár (hva ellers skal den ta seg til)“ — „Tíminn líður (hvað á hann að gera annað).“ Norska skáldið Rolf Jacobsen er bráðum hálf níræður og hefur verið að yrkja í næstum sextíu ár. Strax með fyrstu ljóðabók sinni, Jord og jern, vann hann sér nafnbótina skáld borgar og tækni. Það var árið 1933. Hann þótti staðfesta þetta álit með næstu bók, Vrimmel, sem kom tveim- ur árum síðar. Ekki urðu miklar breytingar í þriðju bók hans, Fjern- tog, sem hann sendi frá sér eftir sextán ára hlé árið 1951. Reyndar má segja að litlar sviftingar hafi orðið í ljóðagerð Jacobsens gegnum árin, þróunin hinsvegar verið jöfn og stöðug; borgarlífíð og tæknibrölt mannsins fær smámsaman á sig annan og ógnvænlegri blæ. „Og ég vil heyra glymjanda gatnanna hækka/ gjallandi sporvagna kveða nýrri sjaldheyrðri röddu.// Ég vil finna lyktina af brumi kastaníutijáa/ berast niður að höfn. Brumi kastan- íutijáa og útblæstri." Þannig yrkir skáldið 1933. Tæpum íjörutíu árum síðar er tónninn þessi: Blý félagi blý - grátt malbik alla þína ævi, blý - grátt regn yfir götumar leiftrandi yfir sjónvarpsskjáina andlit augu varir blý - gráar götur, blý Bókmenntir Sigurður Haukur Guðjónsson Höfundur: Séra Páll Pálsson. Prentun: G. Ben. Prentstofa. Bók- band: Arnarfell. Útgefandi: Fjölva-útgáfan. Þetta er mikið verk, 17 kaflar á 176 síðum. Vitur kennari, sem tugi ára hefir fengizt við fræðslu í Háskólanum, sagði við mig orð sem víkja ekki frá mér síðan. Hann sagði: Síðustu 20 árin liefír geysileg breyting orðið á setu minni við kennarapúltið. Ég hefí ekki lengur á tilfínningunni, að stúdentar líti á mig sem mann með reynslu og þekkingu sem gaman væri að kynnast, heldur vélmenni sem þylja skal lágmarks spurnir til prófs, og gefa síðan við þeim stutt- Rolf Jacobsen í loftinu, í kylfunum skothylkjunum, blý - þungar sorgir alla þína ævi félagi. Lljóð Rolfs Jacobsen eru að jafn- aði einföld, sprottin úr sýnilegum, skilgreinanlegum veruleika, ort á einföldu, hversdagslegu máli. Þetta skapaði honum þegar í upphafi sér- stöðu í norskri ljóðagerð ásamt ið- andi myndmáli og persónugervingum sem ekki aðeins gefa hlutunum nýja eiginleika heldur sýna jafnframt mannskepnuna í miskunnarlausu ljósi. En Rolf Jacobsen er ekki pred- ikari með vísifingurinn á lofti. Þvert á móti gefur hversdagsmálið ljóðun- um stundum kæruleysislegan, jafn- vel tómlátlegan svip sem skapar and- stæðu við inntakið og dýpkar ógnina orð svör. Annað virðist þeim ekki koma við. Sjálfsagt er það vegna þess hversu skipulega séra Páll setur kverið sitt upp, að þessi orð kennar- ans komu mér í hug við lestur þess. Eða var það vegna þess, að árin mín öll við prestskap var uppfræðsla mín sífellt að breytast, í raun samið nýtt kver hvern vetur? Víst studdist ég við kverin mörg, þó notadrýgst yrði mér Líf og játning kennarans Valdimars Snævarr. En ekkert fang- aði í orð allt sem ég vildi ræða pg ræddi. Það gerir kverið hans séra Páls ekki heldur, en hrós á hann fyrir það, að þetta er fallegasta kver sem ég hefí séð, lokkar og laðar að. Það ber líka með sér, að höfundur gerir sér grein fyrir, að kristindóms- fræðsla í skólum er víða í molum. Því heldur hann sig við guðsorðið „klárt og kvitt“, fetar sig eftir Hjörtur Pálsson að mun: í ljóðinu Klippa — líma (1985) segir að dagblöðin klippi tím- ann í smátætlur sem aðrir verði að raða saman í mynd, í heild: „Nei sko. Þetta verður fínt./ Ein tætla hér og önnur þar:/ Sultur í Súdan, Stiklastaðahátíðin./ Starwars, svart á svörtu./ Reynið aftur: — Gaddav- ír, stauraraðir, plankar./ Það var betra: Gaddavír,/ plankar. Endalaus röð /.../“ En það er líka mikil náttúra í Ijóð- um Jacobsens og hefur verið alla tíð. Á hveiju sem veltur eru það ekki aðeins bílar, malbik og vélar sem eru leiðarminni hans heldur stjörnugeimurinn, stjömurnar, birt- an og ljósið. Hirti Pálssyni tekst með vali sínu á ljóðum í Bréf til birtunnar að gefa grunnjátningum þjóðkirkjunnar með spurnum og svörum. Það þarf karl- mennsku og kjark til þess að gera slíkt, enda tryggir hann sig með ráðum reynds prests og líka kennara við guðfræðideild Háskóla íslands. Ég er sannfærður um það, að flestir íslenzkra klerka, í dag, muni fagn- andi taka þessu kveri, telja það létta störf sín. Því á séra Páll heiður og þökk fyrir vönduð vinnubrögð: Agað mál; meitlaðar spumir; frábæra upp- setningu; Ijómandi myndir. Próförk er vel lesin, þó sætti ég mig aldrei við tízkuorðið guðsþjónustu (130), geri greinarmun á, hvort honum er þjónað eða hann þjóni. í frábærum kafla (17) er ekkert samræmi í tilvís- un { rit og það er algjör óþarfi. Á þessum vettvangi er mitt ekki að dæma um svörin, en gáfað, spur- ult barn mun fljótt koma auga á, hversu þvogluleg guðfræðin er á FERMING ARKVERIÐ 4gæta mynd af ferii Jacobsens og; draga fram helstu höfundareinkenni hans svo sem unnt er í bók af þess- ari stærð. Reyndar eru tvö af þekkt- ari ljóðum Jacobsens, Landskap med gravemaskiner og Stillheten efterpá ekki með í bókinni og þykir mér nokkur missir að þeim. Þýðingar Hjartar eru með hinum mestu ágæt- um, hann kemur myndmáli og per- sónugervingum Jacobsens vel til skila. Þó örlar á tilhneigingur til hátíðleika á fáeinum stöðum, td. í öfugri orðaröð („Hnífar hnífar hvar- vetna þeir skera /.../“) eða ritmáls- orðum (ellegar: „Farðu í bíó ellegar í kirkju /.../“) sem að mínum dómi hentar ekki hversdagslegum stíl Jacobsens. Sex ár eru nú frá því Jacobsen sendi frá sér bók og um það bil jafn langt síðan hann las upp í Norræna húsinu. Skömmu áður hafði hann misst eiginkonu sína og yrkir hann ma. um þá reynslu í síðustu bók- inni, Nattipent, af fágætri tilfinn- ingu. Ef til vill verða skil með þeirri bók: það hægir á gagnrýninni og ljóðin verða persónulegri. Allt endar í upphafspunkti sínum; hver vegur að heiman er vegúr heim. Síðasta ljóð í Bréfi til birtunnar er Þekki ég þig? úr Nattápent: Þekki ég þig í rauninni. Eitthvað sem þú gast aldrei sagt eða við minntumst ekki á. Hálf hugsun. Skuggi sem leið yfír andlitið. Eitthvað í augunum. Nei ég vil ekki trúa því. En það ásækir mig aftur. Nóttin þekkir engin hljóð, aðeins kynlegar hugsanir. Orð sem stíga upp úr svefni: Þekki ég þig? Séra Páll Pálsson stundum. Það er ekki sök séra Páls. Hafí hann þökk fyrir kjark, dugnað, og útgáfan fyrir frábær vinnubrögð. Fyrirlestur í Háskólabíói Willy Brandt íyrrverandi kanslari Vestur-Þýskalands ‘EUROPEAN CHALLENGES 4 í dag - föstudaginn 28. júní, kl. 17:00 Aðgangur ókeypis Alþjóðamálastofnun Germanía Háskóla íslands Reykjavík Jón Sæmundur Bjömholt IVIyndlist Eiríkur Þorláksson Sumarið er oft tími hinna ungu í listinni, því þá er almennt sýn- ingahald með minna móti, og auð- veldara fyrir ungt listafólk að koma sínum verkum að. Nú fer að ljúka sýningu ungs listamanns, sem hefur einkum unnið fyrir sér með því að skreyta skemmtistaði og hefur átt mörg athyglisverð verk á þeim vettvangi, sem hafa almennt ekki komið fyrir augu list- unnenda í eldri aldurshópunum. Hér er á ferðinni ungur maður, Jón Sæmundur Björnholt, sem hefur sett sínar myndir upp í Lista- mannaskálanum við Hafnarstræti. Þessi staður (á efri hæð fornbóka- versiunarinnar Bókavörðunnar í Hafnarstræti 4) fór af stað síðast- liðið sumar með nokkrum sýning- um, en lognaðist síðan út af, hvort sem það var af áhugaleysi aðstand- enda eða öðrum sökum. Það var miður, þar sem ekki er vanþörf á litlu og ódýru húsnæði af þessu tagi fyrir hinn ört vaxandi sýninga- markað í borginni. Nú er þessi litli salur með stóra nafnið kominn af stað aftur, og vonandi verður nokkurt framhald á starfseminni. Jón Sæmundur telur helstu áhrifín á verk sín vera að fínna annars vegar í gamalii kirkjulist, íkonum, og hins vegar í poplist- inni. Myndirnar á sýningunni eru allar af persónum, og eru gerðar með harðri áferð og sterkum, ein- földum dráttum teiknimyndasög- unnar; óraunverulegt litavalið fær- ir þær síðan út fyrir þann ramma inn á það svið sem hinn ungi lista- maður kýs að fjalla um. Það hefur komið fram í viðtali að listamaður- inn dvaldi í ísrael á síðasta ári og hefur sótt nokkuð af sínu mynd- efni í þá átt. Myndefni hans eru úr sögu gyð- inga, eins og titlarnir „Gyðingar í eyðimörk (nr. 2) og „Salome (nr. 4) vitna um. Stærsta og um leið eitt sterkasta verkið á sýningunni er af Síðustu kvöldmáltíðinni, und- ir titlinum „Setið að sumbli í síð- asta sinn (nr. 5); hin einfalda teikn- ing myndarinnar á þar vel við, og Júdas verður aðeins kenndur af munnsvipnum. Hinn ungi lista- maður lýkur svo sýningunni með sjálfsmynd, sem er eins konar upp- hafsstef fyrir listferilinn. Það er ekki hægt að meta mögu- leika þessa unga listamanns út frá þessari sýningu einni saman. Hann er aðeins tuttugu og þriggja ára gamall, og stefnir á frekara nám að hausti. En myndmál hans er skýrt og lifandi, og hæfír myndefn- inu vel. Með því að setja hvítt efni fyrir glugga hefur einnig náðst jöfn o g mild birta á myndirnar, sem njóta jafnrar athygli fyrir vikið. Það er aðal hvers listamanns að þessir þættir vinni saman, því þá gengur heildin upp. Þetta fyrsta skref á sýningarbrautinni veit því á gott. Annað mál er, að það er fyrir neðan allar hellur að gestir gangi inn í sýningarsalinn á miðjum degi lítandi út eins og öldurhús daginn eftir stórfenglegt skrall. Tómar ölflöskur, sígarettustubbar og ann- að drasl kann að þykja sjálfsagður hlutur á knæpum sem ungt lista- fólk sækir, en er það engan veginn þar sem listin á að hafa forgang, og umhverfið á að stuðla að þeim forgangi. Forráðamenn staðarins taki þetta til athugunar. Sýningu Jóns Sæmundar Björn- holt í Listamannaskálanum lýkur 29. júní.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.