Morgunblaðið - 04.07.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JULI 1991
ATOKIN I JUGOSLAVIU
Serbnesk hershöfðingjaklíka
tekur ráðin af sljórnvöldum
Zagreb. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttarit-
ara Morgunblaðsins.
ÆÐSTU yfirmenn júgóslavneska
hersins gátu ekki sætt sig við
niðurlægingu heraflans, sem átti
að ná landamærastöðvunum í
Slóveníu á sitt vald á dögunum.
Þeir fyrirskipuðu harkalegar
aðgerðir gegn heimavarnarliði
Slóveníu á þriðjudag og sendu
hersveitir af stað frá Belgrad,
höfuðborg Júgóslavíu, í átt að
Slóveníu aðfaranótt miðviku-
dags. Lest hervagna og skrið-
dreka var margra tuga kílómetra
löng. Fréttaritari BBC-útvarps-
ins kvaðst aldrei áður hafa séð
jafn stóran, vígbúinn herafla á
ferð í Austur-Evrópu.
10-15 yfirmenn hersins og fyrr-
verandi hershöfðingjar hafa tekið
hermálin í Júgóslavíu í eigin hendur
og hlusta ekki lengur á stjórnmála-
menn landsins. Varnarmálasér-
fræðingur í Slóveníu, Anton Bebler,
prófessor við Ljubljana-háskóla,
segir að þeir séu sammála um til
hvaða aðgerða beri að grípa og vilji
fyrir alla muni standa vörð um áhrif
og sérhagsmuni hersins í Júgóslav-
íu.
Branco Mamula, fyrrverandi
varnarmálaráðherra, er hugsuður
þeirra. Hann býr enn í bústað varn-
armálaráðherra í Belgrad þótt hann
hafi látið af embætti í maí 1988.
Hinir hershöfðingjamir líta upp til
hans, bæði sem hugmyndafræðings
og herstjórnanda.
Á meðal annarra valdamanna
hersins eru: Bjagoje Adzic, forseti
herráðsins, Veljko Kadijevic varnar-
málaráðherra, Marco Necovanovic,
hershöfðingi og yfirmaður leynilög-
reglunnar, og Stevan Mirkovic,
Reuter
Tveir Júgóslavar veifa til skriðdrekasveita, sem héldu frá Belgrad áleiðis til Slóveníu í fyrrinótt eftir
að herinn hafði hótað því að brjóta Slóvena á bak aftur með vægðarlausri leiftursókn.
fyrrverandi hershöfðingi og for-
maður Samtaka kommúnista til
varnar Júgóslavíu.
Serbar en umfram allt
kommúnistar
Mamula og hershöfðingjarnir í
kringum hann eru allir yfir sextugt
og nokkrir komnir á eftirlaun. Þeir
Reuter
Prag svara spurningum
Fulltrúar Júgósiavíu á RÖSE-fundinum
fréttamanna í gær.
Neyðarfundur RÖSE:
Havel segir her Júgó-
slavíu stjórnlausan
Frag. Reuter.
VACLAV Havel, forseti Tékkóslóvakíu, sagði á neyðarfundi Ráð-
stefnunnar um öryggi og samvinnu í Evrópu (RÖSE/CSCE) í gær
að her Júgóslavíu léti ekki lengur að stjórn.
Háttsettir embættismenn frá að-
ildarríkjunum 35 komu saman í
Prag til að reyna að finna friðsam-
lega lausn á deilu Júgóslava en
nokkrir þeirra viðurkenndu að at-
burðarásin í landinu væri orðin svo
hröð að erfitt yrði að hafa áhrif á
hana. RÖSE gæti lítið aðhafst án
samþykkis deiluaðilana sjálfra.
„Her Júgóslavíu er orðinn stjórn-
Iaus,“ sagði Havel er hann setti
fundinn. Hann fordæmdi ofbeldis-
aðgerðir hersins og lagði til að öll
ríki heims settu bann við sölu á
vopnum til Júgóslavíu.
Fundarmenn áréttuðu fyrri
áskoranir RÖSE um að endi yrði
þegar i stað bundinn á átökin í
Júgóslavíu og hvatti stjórnvöld í
landinu til standa við skuldbinding-
ar sínar frá fundi RÖSE í París
fyrr á árinu - einkum við loforð
um að beita ekki hervaldi.
Stríðið í Júgóslavíu er fyrsti próf-
steinninn á hvort RÖSE geti gegnt
veigamiklu hlutverki til að tryggja
frið í Evrópu. Öll ríki Evrópu eiga
aðild að samtökunum ásamt Banda-
ríkjunum og Kanada. Novak
Pribicevic, aðstoðarutanríkisráð-
herra Júgóslavíu, fór fyrir júgó-
slavnesku sendinefndinni.
eru flestir Serbar frá Króatíu og
eða Bosníu-Herzegovínu. Þeir eru
af harðgerðum bændaættum, sem
máttu þola ofsóknir fasistahreyf-
inga í Króatíu á stríðsárunum. Þeir
voru virkir í frelsishreyfingu Títós,
hafa trú á Júgóslavíu og sætta sig
ekki við að sambandsríkið sundrist.
Hugmyndin um Stór-Serbíu höfðar
ekki til þeirra eins og Slobodans
Milosevics, forseta Serbíu. Þeir trúa
á jafnrétti allra stétta og fyrirlíta
kapítalisma og ríkidæmi.
Hershöfðingjarnir eru sannfærð-
ir kommúnistar. í álitsgerð, sem
gefin var út á þeirra vegum í janú-
ar, kemur fram að þeir telja Vestur-
lönd heyja stríð gegn kommúnisma,
ekki síst í Júgóslavíu. Þeir telja þau
teíja fyrir efnahagsumbótum í land-
inu og stuðla að upplausn sam-
bandsríkisins. Hershöfðingjarnir
telja herinn og kommúnista í land-
inu verða að koma í veg fyrir þetta
og standa vörð um einingu Júgó-
slavíu.
Héldu að Slóvenar myndu
fagna þeim sem bjargvættum
Herinn skipulagði heræfingu,
Bedem a/, fyrir tveimur mánuðum,
samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins. Markmið hennar er að búa
herinn undir glundroða í Evrópu
eftir upplausn Varsjárbandalagsins.
Gengið er út frá því að Króatía og
Slóvenía biðji NATO-ríki um aðstoð
gegn „bolsévíkum" í Serbíu og
Svartfjallalandi. Herinn þurfi að
verja Júgóslavíu gegn innrás
NATO-heija og taka sér stöðu í
Króatíu og Slóveníu. Hann hertæki
einnig höfuðborgirnar Ljubljana í
Slóveníu og Zagreb í Króatíu.
Talið er að þessi „æfing“ sé nú
hafin í Slóveníu. Hermenn, sem
gerðust liðhlaupar eftir að þeir voru
sendir þangað, hafa skýrt frá því
að þeim hafi verið sagt að hersveit-
ir Austurríkismanna og Þjóðveija
væru við landamæri Slóveníu og
ættu að gera innrás og því þyrfti
að veija þau. Það kom því mörgum
hermönnum á óvart þegar andstæð-
ingarnir reyndust vera liðsmenn
heimavarnarliðs, sem talaði slóv-
ensku.
Um 24.000 júgóslavneskir her-
menn hafa verið í Slóveníu að stað-
aldri og um 99% heraflans voru
kölluð út til að hertaka landamæra-
stöðvar og flugvöllinn í Ljubljana
fyrir viku. Bebler sagði að aðgerð-
irnar og andstaðan hefði komið
hershöfðingjunum á óvart. Þeir
héldu að hersveitunum yrði fagnað
en þess í stað voru þær króaðar af
og komust ekki leiðar sinnar í
nokkra daga. Þess vegna var gi'ipið
til örþrifaráða, skotið og sprengt,
öllum til mikillar skelfingar.
Verða 700 skriðdrekar sendir
til Slóveníu?
Um 78.000 manns eru í heima-
varnarliði Slóveníu, þar af aðeins
um 300 í föstum störfum. Um
30.000 hafa tekið þátt í varnarað-
gerðum til þessa. Sveitir heima-
varnarliðsins eru vel búnar léttum
vopnum og eiga að halda uppi
skæruhernaði til að hindra ferðir
hersveita óvinarins, stöðva þær og
koma í veg fyrir að þær fái fæði
og bensín eða geti haft samband
sín á milli. Heimavarnarliðinu tókst
þetta en Bebler bjóst ekki við að
þær gætu veitt auknum herafla
næga mótspyrnu. Hann spáði að
um 700 skriðdrekar yrðu sendir til
Slóveníu en um 70 voru notaðir í
síðustu viku.
Óttast upplausn í hernum
Tveir af hveijum þremur hers-
höfðingjum í júgóslavneska hernum
eru Serbar, en klíkan sem hefur
tekið völdin í sínar hendur er aðeins
skipuð Serbum eins og fyrr segir.
Þrír hershöfingjar frá Slóveníu hafa
þegar sagt af sér. Nókkrir hershöfð-
ingjar óttast að herinn leysist upp
í þjóðarbrot ef hann verður notaður
áfram gegn íbúum Júgóslavíu og
vilja ekki spilla sambandi, sem her-
inn hefur haft við vestræna heri,
með því að beita honum gegn eigin
fólki. Enginn hlustar hins vegar
lengur á skoðanir þeirra.
Fjölmargir Slóvenar hafa þegar
gerst liðhlaupar, og mönnum, sem
yfirstjórn hersins treystir, hefur
verið falið að framkvæma skipanir
Adzics, forseta herráðsins.
Ólíklegt er þó að herinn geti
notað fótgönguliða í stríði sínu við
Slóvena, þar sem þeir geta auðveld-
lega komist undan. Herinn verður
því einkum að reiða sig á skriðdrek-
asveitir og flugherinn þótt komið
hafí fyrir að flugmenn í Slóveníu
hafi neitað að fara í árásaferðir á
síðustu dögum. Júgóslavneski her-
inn getur ekki stuðst við sjóherinn
í þessu stríði því hann þyrfti að
fara um landheígi Ítalíu til að kom-
ast til Koper - hafnarborgar Slóve-
níu við Adríahaf.
■ JERÚSALEM - ísraelskur
hermaður var í gær skotinn til
bana við ísraelska herstöð á
Hermon-fjalli gegnt landamær-
unum að Sýrlandi. „Skæruliðar
skutu ísraelskan hermann til
bana við herstöð á Hermon-
fjalli. Undir morgun var nokkr-
um LAW-flugskeytum skotið
og skotið var með léttum vopn-
um að herstöðinni á Hermon-
fjalli nálægt sýrlensku landa-
mærunum," sagði talsmaður
hersins. Hún sagði að aðrir her-
menn í stöðinni hefðu skotið til
baka og þá hefðu árásarmenn-
irnir hörfað til Sýrlands. Að sögn
talsmanna hersins er þetta fyrsti
hermaðurinn sem fellur á Herm-
on-fjalli síðan 1973.
■ BERLÍN - Treuhand-stofn-
unin í Þýskalandi, sem hefur
umsjón með einkavæðingu og
sölu fýrirtækja sem voru í eigu
stjómvalda í Austur-Þýskalandi,
hefur ákveðið að leysa upp fyrir-
tækið WIGEBA , sem framleiddi
eftirlitsbúnað fyrir austur-þýsku
öryggislögregluna fyrrverandi,
Stasi, en framleiðir nú m.a. hug-
búnað og gervihnattamóttöku-
diska fyrir sjónvörp. Talsmenn
Treuhand-stofnunarinnar segja
að fyrirtækið hafi stækkað frá
því þýsku ríkin sameinuðust og
nú starfi þar yfir 1.000 manns
í 20 deildum og séu margir
þeirra fyrrverandi starfsmenn
Stasi.
■ VARSJÁ - Lech Walesa,
forseti Póllands, tilkynnti í gær
að fyrstu fijálsu þingkosning-
arnar í landinu eftir síðari heims-
styijöldina færu fram 27. októ-
ber nk. Walesa hefur staðið í
deilum við neðri deild pólska
þingsins, þar sem kommúnistar
eru í meirihluta, um ný kosning-
alög en eftir að deildin ógilti
neitunarvald hans neyddist
hann til að skrifa undir þau.
Walesa tilkynnti strax að hann
myndi reyna að fá Iögunum
breytt en hann telur að þau geti
leitt til þess að þingið verði
margklofið og veikt.
■ ÓSLÓ - Tveir Norðmenn
hafa verið handteknir og þeim
gefið að sök að hafa brotið regl-
ur um sölu á tölvubúnaði til
kommúnistalanda, að sögn lög-
reglu í gær. Annar mannanna
er starfsmaður Norsk Data en
að sögn lögreglu er fyrirtækið
sjálft ekki flækt í málið. Wenche
Flavik lögi’eglustjóri sagði að
mennirnir væru grunaðir um að
hafa brotið COCOM-reglur bg
að hafa ekki gefið utanríkisráðu-
neytinu réttar upplýsingar á út-
flutningsskýrslum. COCOM-
reglumar voru settar í kald-
astríðinu til að koma í veg fyrir
að hátæknibúnaður yrði fluttur
austur fyrir jámtjald; Að reglun-
um stóðu Japan, Ástralía og
öll aðildarlönd Atlantshafs-
bandalagsins nema ísland.
■ BELFAST - Tilraunir til að
binda enda á óeirðir á Norð-
ur-írlandi, sem staðið hafa í
áratugi, urðu að engu í gær
þegar slitnaði upp úr samninga-
viðræðum deiluaðila. Norður-
írlandsmálaráðherra bresku rík-
isstjómarinnar, Peter Brooke,
hefur undirbúið viðræðurnar í
14 mánuði og sagðist hann í gær
vonast til að finna nýja fleti á
deilumálum svo hægt yrði að
hefja viðræður að nýju. Þetta
var fyrsta alvarlega tilraunin í
17 ár til að ná samkomulagi um
framtíð írlands en að öllu
óbreyttu er ekkert sem bendir
til þess að hægt verði að halda
samningaviðræðum áfram.
■ NEW YORK - Bandaríka
sjónvarpsstöðin CBS sagði í gær
að samgönguráðherra Banda-
ríkjanna, Samuel Skinner,
hefði kostað flugnám sitt upp á
40.000 Bandaríkjadali eða um
2,5 milljónir ÍSK, með almanna-
fé. Hann hefði farið í flugtíma
á vélum í eigu sambandsstjórn-
arinnar og fengið leiðsögn hjá
flugkennurum í vinnu hjá stjórn-