Morgunblaðið - 17.09.1991, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 1991
X
REIKNIÖRGJÖRVAR
Meiriháttar verðlækkun.
• 80387SX - 16 MHz
< Kt. 19.900,-
• 80387SX - 20 MHz
kr. 20.900,-
• 80387DX - 25 MHz
kr. 28.900,-
• 80387DX- 33 MHz
kr. 30.900,-
r Öll veró eru
meö Vsk.
' Öll veró eru
mióuð viö
gengi 12.09.1991
SSTÆKNIVAL
Skeifan 17-128 Reykjavík - Sími 91-681665 - Fax 91-680664
SIEMENS
Uppþvottavéiar í miklu úrvali!
SIEMENS uppþvottavélar eru velvirkar,
hljóðlátar og sparneytnar.
Breidd: 45 og 60 sm
SMITH & NORLAND
NÓATÚNI4 - SÍMI28300
Losum fjölmiðlana
úr klóm ríkisins
eftir Þórð Pálsson
Ríkisrekstur er á hröðu undan-
haldi í kommúnistaríkjunum fyrr-
verandi í Austur- og Mið-Evrópu.
Hér á landi þarf ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar að kveða niður þennan
draug fortíðar. Það var kaldhæðni
örlaganna að Þjóðviljinn skyldi fara
fram á greiðslustöðvun til að gera
lokatilraun til að bjarga þessu mál-
gagni íslenskra kommúnista sama
dag og harðlínuöflin í Moskvu gerðu
örvæntingarfulla tilraun til að reisa
við miðstýrt alræðiskerfi sitt. Ann-
að er athyglisvert, en það eru við-
brögð útvarpsfréttarnefndar við
útsendingum Stöðvar 2 á CNN.
Samskipti frjálsra manna
Það sem einkennir fijálst lýðræð-
isríki eru fijáls og óhindruð sam-
skipti fólksins. Fólkið sjálft miðlar
upplýsingum í gegnum fjölmiðla
sína og ræður framleiðslu á vöru
og þjónustu með verslun sín á milli.
Munurinn á slíku þjóðfélagi og hinu
kommúníska, sem nú er að falla,
er að í hinu fijálsa eru samskipti
fólks nauðungarlaus og ríkið sér
um það eitt að enginn beiti annan
valdi. I hinu kommúníska er ríkið
á hinn bóginn allt í öllu, menn
þiggja frá því starf og húsnæði,
versla í búðum þess og fá opinberar
fréttaskýringar í gegnum frétta-
stofu ríkisins. Þessi hugmynd um
hið alvolduga ríki er síður en svo
neitt nútímafýrirbæri. Hún hefti
framfarir mannkyns í aldaraðir. Að
því kom þó að ölfug heimspeki-
stefna í Evrópu myndaðist gegn
henni, en það var fijálshyggjan.
Eitt lykilatriðið í stjórnarskrám
Vesturlanda, sem skrifaðar eru í
anda fijálshyggju, er frjáls fjölmiðl-
un. Fijáls fjölmiðlun er ávallt nefnd
prentfrelsi í þessum plöggum enda
hafði engum dottið í hug nein önn-
ur tegund fjölmiðlunar þegar þau
voru rituð. Prentfrelsi var forsenda
menningar- og vísindaframfara.
Ekkert eitt yfirvald skyldi ráða
hvað væri prentað, eini mælikvarð-
inn á réttmæti hugmynda skyldi
vera rökræða jafn rétthárra ein-
staklinga.
Fjölmiðlafrelsi er
nútímaþjóðfélagi nauðsyn
Þetta samþykkja allir þegar það
er sett fram á almennan hátt. En
í dægurþrasi nú á tímum gleyma
þessu furðu margir. Margir sætta
sig fremur við að frelsinu sé fórnað
en að framfarir eigi sér stað með
þeim breytingum sem þeim fýlgja.
Skýrasta dæmið um þetta er ljós-
vakafjölmiðlunin og það ok sem á
henni hvílir í okkar þjóðfélagi. Út-
varp og sjónvarp hafa alltaf verið
meðhöndluð á sérstakan hátt á
Vesturlöndum. Á meðan önnur fjöl-
miðlun hefur verið fijáls hafa þess-
ar tegundir fjölmiðlunar ekki verið
það. Ástæðan er sennilega sú að
ljósvakamiðlamir hafa aldrei verið
taldir jafn mikilvægir fréttamiðlar
og blöð. í dag er þó svo komið að
frelsi á ljósvakanum er orðið fijálsu
þjóðfélagi jafn mikilvægt og frelsi
til að prenta blöð og bæklinga.
Byltingar og stríð dagsins í dag
birtast beint í ljósvakamiðlunum,
blöð em ekki samkeppnisfær hvað
varðar upplýsingamiðlun þó svo þau
geti birt skýringar og samantektir.
Fólk fær orðið meirihluta frétta í
gegnum ljósvakamiðla og því er
nauðsynlegt að upna fyrir sam-'
keppni erlendis frá. Ef íslenskur
almenningur á að vera í stakk bú-
inn til að mynda sér sjálfstæðar
skoðanir á því sem er að gerast
verður hann að hafa aðgang að
fréttaflutningi. Það er ánægjuleg
afleiðing tækniframfara, að við, lít-
il þjóð sem getur ekki haldið uppi
öflugri fréttaþjónustu út um allan
heim, skulum geta fylgst með er-
lendum fréttastofum í stofunni
heima hjá okkur. Eg fæ ekki séð
nokkur rök fyrir því að útvarpsrétt-
arnefnd skuli reyna að bregða fæti
fyrir það. Því er stundum haldið
fram að frelsi á ljósvakanum sé
þröngt sérhagsmunamál þeirra sem
eiga ljósvakamiðla, en það stenst
ekki fremur en sú fullyrðing að
prentfrelsi sé sérréttindi prent-
smiðja og útgáfufýrirtækja. Menn
þurfa ekki að hafa atvinnu af frels-
inu til að hafa gagn af því. Það
nýta sér ekki allir prentfrelsið með
því að skrifa eða gefa út bækur og
blöð, en allir nota það með því að
lesa. Aðalávöxtur tjáningarfrelsis-
ins er líka sú velmegun sem hinn
vestræni heimur nýtur. Eins er það
með ljósvakamiðlana, frelsi þeirra
er öllum mikilvægt.
Er verið að vernda tungnna?
Menn hafa tínt það til að ófrelsið
í ljósvakamiðlunum sé til að vemda
tunguna. Þetta tel ég á misskilningi
byggt. Við gerum ekki veg tung-
unnar meiri með því að banna fólki
að heyra önnur mál og einangra
það frá umheiminum. Þvert á móti
bætum við og eflum bæði tunguna
og önnur verðmæti þjóðarinnar,
með því að fýlgjast með erlendum
menningarstraumum jafnframt því
sem við gætum þess að glata ekki
okkar eigin menningu. Afskipti rík-
isvaldsins hefta fremur en efla
tunguna. Menn sækja auðvitað
áhrif til útlanda. Ef markaður í
menningarmálum er hins vegar
óhindraður tileinka aðilar hans sér
nýja strauma og fella að íslenskri
þjóðmenningu. Sígilt dæmi um
þetta var kanaútvarpið, sem náði
þrátt fyrir lélég móttökuskilyrði
miklum vinsældum meðal ungs
fólks hérlendis. Menningarvitamir
höfðu að sjálfsögðu horn í síðu
þessa fyrirbæris og bönnuðu kana-
sjónvarpið með málhreinsunarrök-
um. En hvað kemur svo í ljós? Um
leið og sú íhaldssama stofnun RÚV
hafði ekki lengur einokun á út-
varpssendingum hlustar engin á
kanaútvarpið lengur.
Ríkið heldur fjölmiðlum
í fílabeinsturni
Til þess að fjölmiðlafrelsi sé virkt
verður það að endurspegla raunver-
ulegar óskir fólksins. Óll afskipti
ríkisins af fjölmiðlun brengla boð
neytenda. Með því að kaupa eða
kaupa ekki þjónustu fjölmiðils eru
neytendur að senda frá sér boð um
trúverðugleik, siðferði og skemmtil-
gildi hans. Þegar ríkið styrkir
flokksblöðin er það á grunni sam-
tryggingar vinstriflokkanna og ger-
ir þeim kleift að halda uppi ótrú-
verðugum flokksblöðum. Þeir sem
VEL MED FARNIR VORUBILAR
i OG VINNUVÉLAR HL SÖLU
SDS í Færeyjum hefur til sölu:
» Vörubíla í úrvali frá Scania og Volvo
meS öllum fylgihlutum.
» Vinnuvélar frá Brayt og Caterpillar.
» Mikið úrval stærri og smærri véla og tækja
svo sem loftpressur og bora og margt fleira.
Hafóu samband og fá&u nánari
upplýsingar um allt það sem vib
höfum á boðstólum.
Schumann Hjaltalin
Þórshöfn, Færeyjum
Sími: 90-298-19744
Fax: 90-298-19844
J