Morgunblaðið - 05.10.1991, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. OKTOBER 1991
11
Bókastefnan í Gautaborg:
Bækur jafn nauð-
synlegar og brauð
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Á SJÖUNDU Bóka- og bókasafn-
astefnunni í Gautaborg 26.-29.
september sl. var áhersla meðal
annars lögð á barna- og ungl-
ingabækur, enda er fjögur
hundruð ára afmæli sænskrar
barnabókaútgáfu á þessu ári.
Það þótti við hæfi að Astrid Lind-
gren setti stefnuna, en sjálf sagð-
ist hún ekki skilja hvernig mönn-
um hefði dottið í hug að fá barna-
bókahöfund til slíkra hluta.
í ræðunni líkti Astrid Lindgren
bókum við brauð og sagði að við
gætum ekki verið án bóka frekar
en brauðs. Hvað ættum við að gera
hefðum við engar bækur, spurði
Astrid Lindgren.
Ræða Astrid Lindgrens breyttist
smám saman í innjlega ástaijátn-
ingu til bóka og einstakra höfunda.
Hún talaði um bækur sem hefðu
haft sérstakt gildi fyrir hana og
nefndi í því sambandi Sult eftir
Knut Hamsun, en hana sagðist hún
hafa lesið skellihlæjandi. Aftur á
móti grét hún að sögn yfir Tíðinda-
laust á vesturvígstöðvunum eftir
Erich Maria Remarque.
Hún sagðist hafa verið mjög ein-
mana þegar hún kom fyrst til
Stokkhólms, en þá björguðu bæk-
urnar henni. Þegar hún í fyrsta
skipti hugðist fá bækur lánaðar í
bókasafni áttaði hún sig ekki á því
að hún þurfti skírteini. Bókavörður-
inn sem reyndar var þekkt skáld,
Arnold Ljungdal, minnti hana á
þetta og hún hélt grátandi burt.
Ljungdal skildi þetta ekki. Hann
hafði aldrei séð neinn gráta af
hungri eftir bókum.
Ég grét svo mikið á þessum
árum, sagði Lindgren.
Á blaðamannfundi var Astrid
Lindgren spurð hvers vegna hún
skrifaði alitaf um óþekk börn. Hún
svaraði að þetta væri misskilning-
ur, börnin sem hún gerði að sögu-
persónum lentu hins vegar í ýmsum
ógöngum. Hver er þess annars
umkominn, sagði skáldkonan, að
fullyrða að börn eigi alltaf að vera
þæg.
Bertil Faick, forstjóri Bok och
Bibliotek, fyrirtækisins sem stendur
að bókastefnunni, sagði að þetta
væri ekki í fyrsta sinn sem Astrid
Lindgren legði stefnunni lið, þátt-
taka hennar væri ein ástæðan fyrir
velgengni stefnunnar.
Barnabækur á bókastefnu
Mörg dagskráratriði bókastefn-
unnar voru helgaðar barna- og
unglingabókum. Eins og Hildur
Hermóðsdóttir, barnabókaritstjóri
hjá Máli og menningu, minnti á var
mikið um að foreldrar tækju börnin
með á stefnuna. Sérstakt torg, Torg
barnanna, var í sýningarsalnum og
þar léku trúðar og leikarar listir
sínar. Hildur gat þess einnig að
Svíar hefðu gefið út viðamikla
Barnabókmenntasögu og . fjöldi
sænskra rithöfunda hefði komið
fram, lesið úr verkum sínurri og
setið fyrir svörum. Meðal þeirra
nefndi hún Inger og Lasse Sand-
berg, Gunillu Beckman og Vivicu
Sundsvall. Meðal þeirra höfunda
sern hún taldi sérstaklega athyglis-
verða nú nefndi hún einnig Mats
Wahl og Henning Mancell.
Hildui' var spurð að því hvað hún
teldi einkenna sænskar barnabækur
samtímans, hvort félagsleg viðhorf
væru eins áberandi og áður. Hún
sagði að greinilega hefði dregið úr
hinu félagslega, nú væru tilfinning-
ar og sálfræði ofaná. Raunsæi og
sálfræði settu svip sinn á bækurnar
sem oft fjöiluðu um raunveruleik-
ann, algengar væru bækur eftir
höfunda sem sæktu efnivið í eigin
æsku í kringum 1950 og um miðjan
sjötta áratug. Mats Wahl og Henn-
ing Mancell væru til dæmis að fást
við slík efni. Ævintýri og rómantík
eru einkum í bókum fyrir yngstu
börnin, að sögn Hildar.
Á bókastefnunni voru afhent
barnabókaverðlaun skólabókavarða
og fengu þau að þessu sinni fær-
eyski rithöfundurinn Ólavur Mich-
elsen og teiknarinn Erik Hjort
Nielsen fyrir Rossini á Skoradali.
Bókin kom út hjá Erni og Örlygi í
fyrra í íslenskri þýðingu Hjartar
Pálssonar. Hrossin í Skorradal er
saga um frelsi og ófrelsi, fola sem
ekki fær lengi að njóta náttúrunnar
ásamt öði'um hestum, er sendur í
þrældóm á Skotlandi.
Bókastefnan er líka
hátíð bókavarða
Bókaverðir voru fjölmennir á
bókastefnunni, einkum sænskir að
sögn Þórdísar Þorvaldsdóttur borg-
arbókavarðar. Bókaverðir eru hér
til að skoða og kaupa, sagði Þór-
dís, en einnig til að kynna sér nýj-
ungar, ekki síst tölvukerfi sem auð-
velda störfin, flýta fyrir og eru þar
að auki nákvæmari. Sum þessara
kerfa sem eru sniðin sérstaklega
fyrir bókasöfn eru skilvirkari hvað
varðar lán og skil í bókasöfnum.
Þórdís sagði að bókaverðir á bóka-
stefnu væru einkum þiggjendur,
kæmu ekki beinlínis til að móta
einhveija stefnu, en hún teldi mikil-
vægt að reyna að beijast gegn rusl-
inu á markaðnum, auka veg góðra
bókmennta.
Um erlendar bækur í þýðingum,
til dæmis úr rómönskum málum,
sagði Þórdís að mun ódýrara væri
fyrir safnið að kaupa þær í enskum
þýðingum en skandinavískum. Hún
taldi að álíka mat'gar bækur væru
þýddar á íslensku úr ensku og
skandinavískum málum.
Norrænar menningarstofnanir,
meðal þeirra Norræna húsið í
Reykjavík, kynntu starfsemi sína á
bókastefnunni. Guðrún Magnús-
dóttir, yfit'bókavörður Norræna
hússins, sagði að fólk hefði sýnt
kynningunni áhuga, margir hefðu
til dæmis ekki gert sér grein fyrir
hve umfangsmikil útgáfa stofnan-
anna væri. Vissulega hafa stofnan-
irnar gert margt gott í útgáfumál-
um sem og öðru, en menn geta
verið sammála um að óska eftir
markvissari stefnu og meiri sam-
hæfingu. Undir það tók Lars-Ake
Engblom, forstjóri Norræna húss-
ins._
Ég hef fyrir framan. mig nýút-
komna bók á vegum Norðurlanda-
ráðs, En okánd sjál - pá jakt efter
det nordiska, sem er góðra gjalda
verð í þeirri tilraun að lýsa norræn-
um sérkennum (að vísu fá stjórn-
málamenn of mikið rúm), en bókin
er óvenjulega klúðursleg að ytra
útliti (frágangur og brot - og er
ekki ein um það meðal útgáfubóka
Norðurlandaráðs og ráðherranefnd-
arinnar) eins og til að árétta að
Norðurlandaþjóðirnar séu smekk-
lausastar allra þjóða.
Miðsvæðis og á. hjara
Á fundi með núverandi og fyrr-
verandi formönnum rithöfundasam-
banda á Norðurlöndum bar margt
á góma, en umræðuefnið var staða
rithöfunda á jaðarsvæðum eftir
hugsanlega sameiningu Evrópu;
þátttöku allra Norðurlandaþjóða í
Evrópubandalaginu.
Norðmaðurinn Thorvald Steen
sagði í upphafi þessa furidar að
gætum við ekki gætt sérkenna okk-
ar hefðum við ekkert að gefa Evr-
ópu. í sama streng tók Svíinn Peter
Curman sem sagði að án þess að
þekkja eigin sjálfsmynd gætum við
ekki verið Evrópubúar. Hann minnti
á það hvernig smá menningar-
svæði, til dæmis Eystrasaltslöndin,
yrðu nú meira áberandi en áður,
stigju líkt og fram úr þoku. Sigurð-
ur Pálsson sagði að miðjan væri
þar sem maður væri staddur hverju
sinni. Hann sagði að íslendingar
þyrftu að gæta þess að verða ekki
eins konar lokað skrímsli yrðu þeir
einir norrænna þjóða utan Evrópu-
bandalagsins og drap í því sam-
bandi á háskalegan vanda íslenskra
námsmanna, þeim myndi þá reyn-
ast erfitt að fá skólavist í Evrópu.
ísland mætti ekki einangrast.
Sigurður taldi yfirburði Parísar-
borgar einkum og sér í lagi þá, að
borgin hefði verið opin fyrir útlend-
ingum, þáttur útlendinga í franskri
menningu væri stór. Meðal slíkra
nefndi hann Rúmenann Ionesco,
írann Beckett og Rússann Adamov.
Það var upplýst að fyrir nokkrum
Astrid Lindgren
árum voru 50 prósent bóka á
sænskum bókamarkaði innlendar,
afgangurinn þýðingar. Nú væru %
hlutar þýðingar og 90 prósent eru
þýðingar úr ensku. Um þýðingar
úr ensku gildir sama hlutfall í Nor-
egi samkvæmt vitnisburði Norð-
manna.
íslendingar standa að þessu leyti
betur að vígi en nágrannaþjóðirnar,
amerísk áhrif eru mest í sjónvarpi,
minni í bókaútgáfu. Þetta má
stundum harma að mati undirritaðs
því að sáriega lítið er þýtt á ís-
lensku af góðum amerískum
bókmenntum.
Það er kannski til marks um
barnaskap eða óhóflega bjartsýni
Sigurður Pálsson
að á fundinum heyrðust þær raddir
að Norðurlandaþjóðirnar gætu með
veru sinni í Évrópubandalaginu
kennt öðrum Evrópuþjóðum heil-
mikið í menningarefnum, til að
mynda miðlað verðmætri reynslu í
bókasafnamálum. Frönsku- og
þýskukennari frá Malmö fullvissaði
fundarmenn um að Þjóðveijar
hygðust ekki ganga af menningu
smáþjóðanna dauðri heldur væri
þeim í mun að hlúa að sérkennum
og máli lítilla þjóða. Formennirnir
létu á sér skilja að stórþjóðirnar
ættu ekki að ráða menningarstefn-
unni og menn væru (að minnsta
kosti rithöfundaij staðráðnir í að
halda vöku sinni.
ODYRU BIANCA BAÐINNRÉTTINGARNAR
ERU KOMNAR AFTUR
í dag tökum við upp nýja sendingu af hinum vinsælu Bianca baðinnréttingum frá
Dansani. Við afgreiðum samdægurs Bianca og fjölmargar aðrar línur frá Dansani og Hafa.
Góðir greiðsluskilmálar - raðgreiðslur Visa og Euro
Opið laugardaga frá kl. 10-14.

SUÐURIANDSBRAUT 10, S: 686499
Mólningarþjónustan, Akranesi ★ Kf. Borgnesinga ★ Húsgagnaloftið, isofirói ★ Kf. Skagfiróinga, Souðórkróki
★ Kf. Þing., Húsavík ★ KASK, Hornofirói ★ Vík, Neskoupstaó ★ Kf. Rang., Hvolsvelli.