Morgunblaðið - 08.10.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. OKTÓBER 1991
Þingkosningar í Portúgal:
Jafnaðarmenn hlutu
hreinan meirihluta
Lissbon. Reuter.
STJÓRN jafnaðarmanna hélt velli í þingkosningunum í Portúgal
á sunnudag því Jafnaðarmannaflokkur Anibals Cavaco Silva for-
sætisráðherra (PSD) lék sama leikinn og fyrir fjórum árum og
vann hreinan meirihluta. Forsætisráðherrann lýsti sigri í gær og
varaði við of mikilli bjartsýni því þrátt fyrir pólitískan stöðugleika
aog uppgang undanfarin ár kynnu erfiðleikar að vera framund-
an, efnahagslegur samdráttur blasti við.
Þegar nær öll atkvæði höfðu
verið talin hafði flokkur Cavaco
Silva hlotið 50,92% atkvæða og
þótti sýnt að flokkurinn hlyti 132
þingsæti af 232. Sósíalistaflokkur
(PS) Jorge Sampaio hlaut næst-
mest fylgi eða 29,04%. Fleiri fylltu
þó þnan flokk sem lætur sér fátt
um stjórnmál finnast því 32%
hinna 8,5 milljóna kjósenda neyttu
ekki atkvæðisréttarins og hefur
það hlutfall aldrei verið hærra í
þingkosningum í Portúgal.
Kommúnistaflokkurinn (PCP)
tapaði þriðji fylgis miðað við kosn-
ingamar 1987 og hlaut um 8%
atkvæða miðað við 12,4% fyrir
ijórum árum. Er stuðningur
flokksins við misheppnað valdarán
íu Moskvu í sumar talin ráða þar
mestu. Flokkur kristilegra demó-
krata hlaut aðeins 4,9% fylgi og
þegar það lá fyrir sagði Diogo
Freitas do Amaral af sér flokksfor-
mennsku.
Cavaco Silva sagði í gær að
samdráttaraðgerðir væru ekki á
döfinni og kreppa ekki yfirvof-
,-andi. Hagvöxtur í Portúgal hefur
verið um 4,5% á ári undanfarin
ár eða með því mesta í Evrópu-
bandalagslöndunum (EB). Er það
að þakka mikilli efnahgasaðstoð
frá EB sem einkum hefur verið
varið til að stórbæta vegakerfi
landsins.
Efnahagssérfræðingar ríkis-
stjómarinnar segja hins vegar að
tekið sé að hægja á og hagvöxtur-
inn verði um 3% í ár og tæplega
það á því næsta. Þá em fyrirséðir
miklir erfiðleikar í landbúnaði, þar
sem beitt er gamaldags aðferðum
við ræktun og uppskeru, og úrelt-
um vefnaðariðnaði þegar landið
opnast að fullu við sameiningu
Evrópumarkaðarins 1993. Verð-
bólga er rúmlega 11% eða alltof
há til þess að gjaldmiðill Portúg-
ala fái aðild að myntkerfi EB
(EERM) en til þess að ná tökum
á henni verður stjórnin að beita
strangri aðhaldsstefnu og draga
úr halla á ríkissjóði. Búist er við
að stjórn Cavaco Silva hraði einka-
væðingu ríkisfyrirtækja sem er
nærtækasta leiðin til þess að létta
byrðar ríkissjóðs og komast hjá
óvinsælum aðhaldsaðgerðum.
Reuter
Anibal Cavaco Silva forsætisráðherra fagnar sigri í þingkosningunum
i Portúgal á útifundi með stuðningsmönnum í miðbrog Lissabon í
fyrradag.
Belgía:
Þingkosn-
ingar líklega
í nóvember
Brussel. Reuter.
WILFRIED Martens, forsæt-
isráðherra Belgíu, gaf til
kynna í gær að hann myndi
boða til þingkosninga 24.
nóvember. Ráðgert var að
þær færu fram í janúarlok
en eftir fall stjórnar hans
sl. föstudag reyndist nauð-
synlegt að flýta þeim.
Baldvin Belgíukonungur
neitaði á sunnudag að verða
við afsagnarbeiðni Martens
sem gekk á föstudag á fund
konungs og baðst lausnar fyrir
sig og ráðuneyti sitt vegna
óbrúanlegs ágreinings milli
flæmskra ráðherra annars
vegar og vallónskra hins veg-
ar. Konungur fól Martens að
stjórna áfram og undirbúa
kosningar.
Míkhaíl Gorbatsjov Sovétleiðtogi:
Tillögnm Bush svarað með
mikluni niðurskurði vopna
Fækkaðum 700.000 manns í Rauða hemum p||\|||| |[|fl AFVOPNUNAR
ÁÆTIAMR RISAVELDANNA
Moskvu. Reuter.
MÍKHAÍL S. Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, flutti sjónvarpsávarp
á laugardag þar sem hann skýrði frá fyrirhuguðum niðurskurði í
kjarnorkuherafla Sovétríkjanna og fækkun úr 3.7 milljónum manna
í þrjár milljónir í Rauða hernum. Ilelgind áður hafði George Bush
Bandaríkjaforseti lýst umfangsmiklum, einhliða niðurskurði ýmissa
kjarnorkuvopna Bandaríkjanna auk þess sem hann bauð Sovétmönn-
um viðræður um fækkun annarra tegunda kjarnavopna. Gorbatsjov
tók því boði í ávarpi sínu og sagði Bush á laugardag að hann teldi
yfirlýsingu Sovétleiðtogans „mjög góð tíðindi fyrir allan heiminn”.
Margt er enn óljóst í sovésku tillögunum en á sumum sviðum ganga
þær lengra en tillögur Bush. Gorbatsjov kynnti Bush tillögur sínar
áður en hann flutti ávarpið og sagði við það tækifæri að timi væri
kominn til að ræða um nýjan leiðtogafund.
ERLENT
„Við erum nú á þröskuldi nýs
skeiðs í einhveiju mikilvægasta
viðfangsefni alþjóðamála,” sagði
Sovétforsetinn er hann ræddi um
gagnkvæmar afvopnunartillögur
risaveldanna. Þær eru hinar víð-
tækustu frá upphafi vígbúnaðar-
kapphlaupsins. Hann sagði einnig
að tillögumar væru rökrétt áfram-
hald þeirrar þróunar sem hafist
Leiðtogafundur Póllands, Tékkósló-
vakíu og Ungveijalands:
Vesturlönd sökuð um að
víkjast undan ábyrgð
Kraká. Reuter.
LEIÐTOGAR Póllands, Tékkóslóvakíu og Ungverjalands héldu
með sér fund í Kraká í Póllandi á sunnudag og í lok hans gagn-
rýndu Vesturveldin fyrir að styðja ekki betur við bakið á þessum
löndum og öðrum fyrrum austanljaldsríkjum sem ættu erfitt með
að fóta sig á lýðræðisbrautinni eftir að hafa varpað oki kommúnis-
mans af sér.
„Örlög lýðræðisins í löndum
okkar eru í hættu. Framtíð Evrópu
er ógnað og á meðan svíkjast
Vesturveldin undan ábyrgð,” sagði
Lech Walesa Póllandsforseti á
fundinum.
Leiðtogamir sögðu að ríki sín
þyrftu á aðstoð Vesturveldanna
við að reisa efnahag þeirra úr
þeirri rjúkandi rúst sem kommún-
istar hefðu skilið eftir sig. Meðan
lífskjör væru margfalt verri í fyrr-
um austantjaldsríkjum en vestar í
Evrópu væri ávallt hætta á að
aðstæður leiddu til uppreisnar.
Jafnframt sögðust Lech Walesa,
Vaclav Havel Tékkóslóvakíufor-
seti og Jozsef Antall, forsætisráð-
herra Ungveijalands, að æðsta
takmark ríkjanna væri að samein-
ast stjómmála-, efnahags- og
vamarkerfum Evrópu. Fyrst og
fremst vildu þau tengjast Evrópu-
bandalaginu nánari böndum á
næstunni og fá aðild að bandalag-
inu svo fljótt sem auðið væri. Einn-
ig væri það von þeirra að samband
þeirra við Atlantshafsbandalagið
(NATO), Vestur-Evrópusamband-
ið og Ráðstefnuna um öryggi og
frið í Evrópu (RÖSE) efldist.
hefði á Reykjavíkurfundi hans með
Ronald Reagan, þáverandi Banda-
ríkjaforseta, árið 1986.
Sovétmenn hyggjast eyða
skammdrægum kjarnavopnum sín-
um en ekki er ljóst hvort þeir hafa
sams konar fyrirvara og Bush er
undanskildi vopn sem skotið er úr
flugvélum. Einnig verður eytt þús-
und fleiri langdrægum flaugum
Sovétmanna en kveðið er á um í
samningnum sem risaveldin hafa
gert um fækkun slíkra kjarnorku-
vopna, START-samingnum svo-
nefnda. Erfítt er að gera sér grein
fyrir því hve mikilvæg þessi fækk-
un verður; talningareglur í viðræð-
um um langdræg vopn eru afar
flóknar. Gorbatsjov sagði að lang-
drægum, fjölodda eldflaugum yrði
ekki fjölgað en Bush vill semja um
að þessi gerð vopna verði upprætt.
Langdrægar, sovéskar flaugar sem
varðveittar eru á járnbrautavögn-
um verða ekki fluttar frá núver-
andi stöðvum sínum. Bandaríkja-
menn ætla að hætta algerlega við
að koma slíkum vopnabúnaði á fót.
Sovétleiðtoginn minntist ekki á
langdrægar kjarnorkuflaugar í
kafbátum sem fækkað verður sam-
kvæmt START-samningnum en
þær teljast til búnaðar í landhem-
aði þótt varðveittar séu á eða í sjó.
„Að sjálfsögðu myndum við
fagna sams konar frumkvæði af
hálfu Bandaríkjamanna. Við leggj-
um til að jafnskjótt og búið verði
að staðfesta START-samninginn
verði þegar hafnar markvissar við-
ræður um frekari fækkun er num-
ið gæti um það bil 50%”, sagði
Gorbatsjov um langdrægu vopnin.
Hann sagði að þrír sovéskir kjam-
orkukafbátar yrðu teknir úr notk-
Vígvallarkjarnorkuvopnum
skal eytt og sprengjuflug-
vélar teknar úr samfelldri
viðbragðsstöðu.
Kjarnaoddum langdrægra
kjarnaflauga verður fækkað
um 1.000 fleiri en segir í
START-sáttmálanum við
Bandaríkin.
Nýjar afvopnunarviðræður
verði hafnar, sem miði að
50% fækkun langdrægra
kjarnavopna umfram START
og banni við framleiðslu
kjarnakleyfra efna í vopn.
Fækka í Rauða
hernum um 700.000
manns í um þrjár
milljónir.
START: Sáttmáli um samdrátt langdrægra kjamavopna.
Öll skammdræg kjarna-
vopn Bandaríkjanna í
Evrópu og á Kóreuskaga
verða tekin niður og eytt.
Niðurskurði samkvæmt
START-sáttmálanum verður
hraðáð með þvi að aflétta
viðbragðstöðu 450 Minute-
man-2 kjarnaflauga í skot-
turnum neðanjarðar.
Leitað verði samninga við
Sovétríkin um upprætingu
allra langdrægra kjarna-
flauga, sem bera fleiri en
einn kjarnaodd.
Uppræta allar kjarna-
væddar stýriflaugar
og sprengjur um borð
í skipum og kafbátum.
Heit Sovétstjórnarinnar
Fyrirætlunum um endurbætur á langdrægum kjamaflaugum
á járnbrautum verði hætt. Smlði smárrar, færanlegrar lang-
drægrar kjarnaflaugar verði hætt. Kjamorkuvopnum af ýmsu
tagi hjá einstökum herdeildum verði komið undir eina stjórn.
Reuter
un. Bent hefur verið á að sú
ákvörðun Sovétforsetans að láta
hætta öilum kjarnorkutilraunum í
eitt ár hafi sennilega verið óhjá-
kvæmileg í ljósi þess að þau lýð-
veldi sambandsríkisins, sem léð
hafa land undir þær til þessa, hafa
bannað allar frekari tilraunir. So-
véski leiðtoginn lagði einnig til að
hætt yrði framleiðslu efna í kjarn-
orkusprengjur og hvatti önnur
kjarnorkuveldi til að taka undir
tillögur sínar um algert tilrauna-
bann.
Gorbatsjov samþykkti hugmynd
Bandaríkjamanna um samvinnu á
sviði hönnunar vamarkerfis gegn
eldflaugaárás. Kerfið mun m.a.
byggjast á búnaði úti í geimnum
en bandarísku hugmyndimar hafa
verið nefndar „Stjörnustríðsá-
ætlunin”. Áður hafa Sovétmenn
ávallt hafnað slíkri samvinnu og
sagt að geimvarnir brytu í bága
við samning ríkjanna tveggja um
gagnflaugakerfi frá áttunda ára-
tugnum.