Morgunblaðið - 08.10.1991, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. OKTÓBER 1991
Kvikmynclahátíð Listahátiðar:
* Stúlkan með
eldspýtumar
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Úr mynd Aki Kaurismaki, Stúlkan með eldspýturnar.
Stúlkan með eldspýturnar („Tul-
itikkutehtaan tyttö”). Sýnd í
Regnboganum. Leikstjórn og
handrit: Aki Kaurismaki. Aðal-
hlutverk: Kati Outinen, Elina
Salo, Esko Nikkan. Finnland,
1989. 70. mín. Sænskur texti.
Fremsti leikstjóri Finna, Aki
Kaurismaki, er kvikmyndaskáld
þeirra sem undir verða í lífínu.
Hann filmar af stakri prýði og oft
með góðum húmor örlög þeirra sem
minnst eiga og minnst mega sín,
vesæld þeirra og einmannaleika.
Hann er snjall að fínna sögum
sínum umhverfi við hæfí, niðurdrep-
andi og niðurnídd hverfí, hálfónýta
leiguhjalla sem endurspegla sálar-
ástand persónanna. Og hann er
snjall að nota myndavélina til að
segja sögu í stað orðaflaums ta-
landi hausa í nærmynd.
Allt smellur þetta saman í mynd
hans um vesælustu stúlkukind á
jarðríki. Nema húmorinn er mikið
til fjarri. Stúlkan með eldspýtumar,
nafnið minnir réttilega á eymdar-
sögu H.C. Andersens, er einkar
myrk og óvægin saga um vesælasta
lítilmagna veraldarinnar, bláfátæka
stúlku sem þrælar í eldspýtnaverk-
smiðju, býr í greni hjá drykkfelldum
foreldrum sínum, sem hirða kaupið
af henni, situr alltaf ein á bekknum
á böllum þegar búið er að bjóða
öllum hinum stúlkunum upp og er
sorgleg eymdin uppmáluð í lífi og
starfi.
En eins og í fallegu æfintýrunum
dreymir Öskubusku um prinsinn
fagra og þegar uppalegur kaup-
sýslumaður tekur hana á löpp
glæðast vonir um ást og betra líf.
Ekki lengi þó. Uppinn barnar hana
og skipar henni að losa sig við fóstr-
ið og lítur ekki við henni meira.
Foreldrarnir kalla hana hóru og
reka að heiman. En hefndin, köld
og samviskulaus, er hennar.
Það eru færri setningar í mynd-
inni en Arnold Schwarzenegger
hreytir útúr sér í hasarmyndum.
Allt sem segja þarf er sagt með
myndavéiinni. Frásögnin liggur í
döpru, vansælu andliti stúlkunnar,
sem birtir yfír um tíma en verður
svo aftur dautt, í grámyglulegri
íbúð foreldra hennar, í hávaðasömu
færibandavinnunni, allstaðar sem
hún fer liggur sami drunginn yfír
vötnunum. Nema í uppaíbúðinni,
konungshöllinni uppljómaðri, sem
hún á reyndar aldrei eftir að búa í.
Kaffi og sígarettur
A undan Kaurismakimyndinni
var sýnd stuttmynd eftir andlegan
leiðtoga undirmálsmyndanna, Jim
Jarmusch. Hún heitir Kaffi og
sígarettur og er um tvíbura, strák
og stelpu, sem sitja við kaffiborð á
ódýrri kaffístofu í Mempis og reykja
sígarettur og drekka kaffi. Ekkert
gerist nema þjónninn kemur og
sest hjá þeim og fer að segja þeim
frá kónginum Elvis og hvernig allt
sem hann gerði slæmt hafí örugg-
lega verið gert af tvíburabróður
hans, Garon, sem ekki dó við fæð-
ingu, heldur þvert á móti var oft
staðgengill kóngsins. Dásamlegur
hversdagsleiki í Memphis.
Lögmál
lostans
Lögmál lostans („La ley del
deseo”). Sýnd á kvikmyndahátíð
í Regnboganum. Leikstjórn og
handrit: Petro Almodóvar. Aðal-
hlutverk: Eusebio Poncela,
Carmen Maura, Antoinio Bande-
ras, Miquel Molina. Spánn. 101
mín. 1987. Enskur texti.
Það er vel viðeigandi að sýna
eina af eldri myndum spænska leik-
stjórans Petro Almodóvars á Kvik-
myndahátíð Listahátíðar því eftir
allt þá var það á henni sem íslend-
ingar uppgötvuðu manninn. Það var
árið 1987 þegar Matador var sýnd.
Síðan hafa hans nýjustu myndir
verið sýndar hér við góðan orðstír.
Lögmál lostans er frá 1987 og
er varla fyrir viðkvæmar sálir. I
henni gerir Almodóvar flóknum
ástarmálum samkynhneigðra karl-
manna skil á sinn svartkómíska
hátt í biand við alvörugefni og
harmræn endalok. Allur tepruskap-
ur er honum víðsfjarri. Hann segir
sína sögu af hommum með öllu sem
fylgir og þ. á m. tabúi kvikmynd-
anna, samförum karlmanna, djúp-
um kossum þeirra og nekt.
Vinsældir Amodóvars í heima-
landi sínu og víða um heim eru
ekki síst tilkomnar af því hann er
óragur að takast á við bannhelgina,
gera hana eðlilegan hluta af til-
verunni og sýna í skoplegu ljósi. í
Lögmálum lostans skiptist á gleði
og harmur, ást og hatur og afbrýði-
semi, heitar og miklar tilfínningar
í fyndinni og skemmtilegri en líka
sorglegri úttekt á veröld samkyn-
hneigðra.
Myndin segir af kvikmyndaleik-
stjóra erótískra mynda. Hann er
um miðjan aldur en þegar myndin
hefst er ungur ástmaður hans að
yfírgefa hann og nýr að taka við
hlutverkinu. Bróðir leikstjórans er
einnig systir hans og aðalleikkona,
kynskiptingur sem leikkonan Carm-
en Maura leikur af unaðslegum
sköpunarmætti. Hún elur upp dótt-
ur vinkonu sinnar, sem fundið hefur
sér karlmann að búa með. Þegar
nýi ástmaðurinn kemst að því að
fyrirrennari hans hefur ekki slitið
öll tengsl tekur afbrýðisemin völdin.
Almodóvar setur allt þetta saman
eins og vel skóiaður óperuhöfundur
ef ekki sápuóperusmiður. Sagan
tekur ýmsar óvæntar stefnur líkt
og Almodóvar semji framhaldið eft-
ir því sem myndin rúllar áfram,
alltaf opinskár og erótískur. Leikur-
inn er allur mjög góður. Áður hefur
verið minnst á Maura, sem geislar
í hlutverki kynskiptingsins, hör-
undsár og viðkvæm fyrir tilveru
sinni. Antoinio Banderas er líka
frábær sem elskhuginn ungi og
afbrýðisami, skapheitur og örvingl-
aður af ást. Sá eini sem er heldur
litlaus er kvikmyndaleikstjórinn,
leikinn af Eusebio Poncela.
Heljarþröm
Heljarþröm („Hors la vie”). Sýnd
á kvikmyndahátíð í Regnbogan-
um. Leikstjóri: Maroun Bagdadi.
Handrit: Bagdadi, Didier Decoin,
Elias Khoury. Aðalhlutverk:
Hippolyte Girardot, Rafic Ali
Ahmad, Hussein Soeity. Frakk-
land. 1991.97. mín. Enskur texti.
Franska bíómyndin Heljarþröm
eða „Hors la vie” kemur hingað á
kvikmyndahátíð á sama tíma og
hreyfíng hefur komist á lausn gísla-
málsins í Beirút en myndin segir
einmitt frá ráni á frönskum frétta-
ljósmyndara í Beirút og þjáningu
hans í höndum mannræningja í
borginni.
Myndin lýsir því nákvæmlega og
af óþyrmilegu raunsæi hvernig og
hvað það er að vera í haldi mann-
ræningja í Líbanon. Þótt auðvitað
sé aidrei hægt að gera tæmandi
skil einangruninni, óttanum og
barsmíðinni, færir Heljarþröm okk-
ur á áhrifaríkan hátt og óvæginn
inn í þann heim sem leynist á bak
við gíslafréttimar frá Béirút.
Frásögnin er málamiðlunarlaus
eins og efnið sjálft, harkaleg og
grimm og það fegrar ekki útlitið
að myndin er tekin í sundurtættri
og gereyðilagðri Beirút sjálfri. Ljós-
myndaranum Patrick Perrault er
rænt á götu úti einn daginn, ekið
er með hann í fjarlægan borgar-
hluta, fötin tekin af honum en hann
settur í náttföt og hent inn í her-
bergi. Allan tímann er hann með
bundið fyrir augun. Einu skiptin
sem hann má opna augun er þegar
hann er einn í klefa sínum.
Um leið og honum er rænt miss-
ir hann allt tímaskyn og áhorfand-
inn sömuleiðis. Dagar, nætur, vik-
ur, mánuðir renna saman í eitt.
Jólin er ljósmynd af konunni hans
sem mannræningjarnir hafa fundið
í íbúðinni hans og renna undir hurð-
ina að fangaklefanum. Hann veit
ekki af hverju honum var rænt, hve
lengi þeir ætla að halda honum,
hvort þeir drepi hann. Ræningjarnir
halda uppi stöðugum blekkingum.
Verstir eru þó flutningarnir frá ein-
um stað til annars. Þeir ætla að
ganga af honum dauðum. Einu
sinni er hann vafinn í límband frá
toppi til táar og stungið undir sendi-
ferðabíl. Maður vill sjálfur grípa
eftir lofti í þeirri senu. Af hveiju
var honum rænt? Það er gefið í
skyn að forsprakki ræningjanna
eigi bróður sem situr inni í Frakk-
landi fyrir eiturlyflasmygl og hann
vill_ fá hann lausan.
í gegnum alla þessa raun kemst
gíslinn í einskonar samband við
ræningja sína, samband fangans
sem veit að hann er algerlega upp
á náð og miskunn fangavarða sinna
kominn. Þeir eru réttir og sléttir
fjölskyldumenn flestir, ganga með
börnin sín í skóla og undir lokin er
gíslinn geymdur læstur inni á heim-
ili forsprakkans í viðurvist eigin-
konu og barns. Þótt myndin sé fyrst
og fremst grimmileg lýsing á gísla-
töku er hún í leiðinni um fáránleika
ástandsins í Beirút og afskræmingu
mannlífsins þar.
Stingnr
dauðans
Stingur dauðans („Shi no togé”).
Sýnd í Regnboganum. Leikstjórn
og handrit: Kohei Oguri. Aðal-
hlutverk: Ittoku Kishibe, Keiko
Matsuzaka. Japan. 1990. 115.
mín. Enskur texti.
Getur hjónabandið lifað af fram-
hjáhald? Eða bíður það óbætanlegt
tjón þegar komist hefur upp um
ótryggðina? Bíður hjónanna aðeins
glötun? Viðhorf til framhjáhalds á
Vesturlöndum er léttúðugt í saman-
burði við þau miklu áhrif sem það
hefur á hjónin sem japanska mynd-
in Stingur dauðans eftir Kohei Og-
uri segir frá. Hnignun og dauði
hjónabandsins blasir við eftir að
eiginkona kemst að því að eigin-
maðurinn hefur átt viðhald um
tíma.
Hliðarspor eiginmannsins reynist
sannarlega afdrifaríkt. Allt sem
myndin lýsir er bein afleiðing þess.
Hún byggir nær eingöngu á þeirra
samskiptum og samræðum og lýsir
örvæntingu konunnar í fyrstu og
reiði, síðan sektarkennd mannsins
og sátt hennar. En svo byijar allt
upp á nýtt þegar eiginkonan sér
viðhaldið tilsýndar og enn tekur
sálarangistin við sem stefnir þeim
hjónum hægt og bítandi í geðsýki.
Sögutíminn er árin eftir seinna
stríði, sögustaður er þorp úti á
landi. Leikstjórinn, Kohei Oguri,
hefur sagt að hann noti hjónaband-
ið til að endurspegla þjóðarvitund
Japana eftir stríð. Víst er að hér
er viðfangsefnið Japan fortíðarinn-
ar en aðaláherslan virðist á stöðu
hinnar trúu eiginkonu, sem gefur
eiginmanni sínum líkama og sál við
giftinguna, þjónar honum dygg og
sönn og fórnar sér algerlega en
finnur svo niðurlæginguna þegar
eiginmaðurinn brýtur á hjúskap
þeirra.
Hin sálrænu átök eru ansi mögn-
uð í meðförum aðalleikaranna og
þótt efnið sé að sönnu íjarlægt er
það að sama skapi athyglisvert og
á raunar erindi allstaðar á öllum
tímum. En Oguri gerir einkar mikl-
ar kröfur til áhorfenda því frásögn-
in er lúshæg og langdregin og því
langt í frá allra. Myndatakan bætir
það upp, oft gullfalleg og birtan
töfrandi.
Blomberq
c

ÞYSKAR
'VERÐLAUNA
VÉLAR !
Blomberg þvottavélarnar hlutu
hin eftirsóttu, alþjóðlegu IF
hönnunarverðlaun fyrir framúr-
skarandi glæsilega og hugvit-
samlega hönnun.
Við bjóðum nú gerð WA-230 með
kostum, sem skapa henni sér-
stöðu:
* Tölvustýrður mótor * yfirúðun *
alsjálfvirk magnstilling á vatni *
umhverfisvænt sparnaðarkerfi.
Verð aðeins kr. 69.255 stgr.
Aðrar gerðir frá kr. 58.615 stgr.
Einar Farestveit &Co.hf. Borgartúni 28 S 622901 og 622900

KULDASTIGVEL
MJÚKIR OG HLÝIR VETRARSKÓR MEÐ LOÐFÓÐRI
ST&RÐIR: 37-41
VERD: 7.490 Kr.-
LITIR: SVART OG BRÚNT
skúVEitzum mmm
62,4590
ÍLAUGAVEGI95
SKOR A ALLA FJÓLSKYLDUNA...