Morgunblaðið - 30.10.1991, Qupperneq 33

MORGUNBLÁÐIÐ MIÐVIKUUAGUI130. OKTÓBER 1991
33
I
I
s
s
i
i
s
i
i
i
ættið einnig til húsa. Það voru því
margir, sem lögðu leið sína þangað,
bæði í erindum við embættið og til
að heilsa upp á sýslumannshjónin.
Þá var fjölmennt frændalið, sem kom
ævinlega við hjá þeim Sigrúnu og
Hjálmari, þegar farið var inn á Seyð-
isfjörð, en það var oft. Það var því
ákaflega mikill gestagangur á heim-
ilinu, nánast látlaus straumur, og
oft næturgestir. Þau hjónin voru
samhent og miklir gestgjafar. Mér
er það óskiljanlegt, hvernig Sigrún
komst yfir að stjórna stóru heimili
ásamt öllum gestaganginum. En all-
ir voru velkomnir, andrúmsloftið
óþvingað og létt yfir öllu.
Þau Sigrún og Hjálmar eignuðust
fjögur börn. Elst er Björg, gift Reim-
ari Charlessyni, framkvæmdastjóra,
þá Helgi, arkitekt, kvæntur Maríu
Andreu Hreinsdóttur, Vilhjálmur,
arkitekt, kvæntur Borghildi Öskars-
dóttur, og Lárus, ókvæntur.
Þann 1. janúar 1930 var Hjálmar
ráðinn bæjarstjóri á Seyðisfirði og
gegndi hann því starfí um sex ára
skeið. Þá var heimskreppan í al-
gleymingi og því mjög erfíðir tímar.
Rækti Hjálmar starf sitt með þeim
hætti að hann hlaut allra manna
traust. Vorið 1936 var Hjálmar skip-
aður sýslumaður Rangárvallasýslu.
Bjuggu þau Sigrún stórbúi í Gunn-
arsholti rúmt ár, en á miðju ári 1937
var hann skipaður sýslumaður í
Norður-Múlasýslu og bæjarfógeti á
Seyðisfírði. Fluttu þau því enn aust-
ur á land og nú til langdvalar. Seyð-
fírðingar fengu Hjálmar til að taka
að sér bæjarstjórastarfíð á Seyðis-
fírði, jafnhliða sýslumannsembætt-
inu. Varð hann á ný bæjarstjóri frá
marsmánuði 1938 og gegndi því
starfí rúmlega ár. Þetta sýnir hve
mikið traust sveitungar hans báru
til hans. Hjálmar var vinsæll og vel
látinn sýslumaður, réttsýnn, mjög
reglusamur og naut almenns trausts,
enda hefur mér verið sagt, að emb-
ættið hafi verið óvenjulega vel rekið.
A þessum árum var Hjálmar öðru
hvoru veikur og lá stundum langar
sjúkralegur. Það mun hafa ráðið
nokkru um, að hann lét af embætti
eftir 16 ára dygga þjónustu og flutti
til Reykjavíkur, þar sem hann hafði
aðgang að sérfræðingum. En 1.
febrúar 1953 var hann ráðinn skrif-
stofustjóri (seinna nefnt ráðuneytis-
stjóri) í félagsmálaráðuneytinu og
skipaður ráðuneytisstjóri 6. janúar
1970. Hjálmar gegndi því raunveru-
lega starfí ráðuneytisstjóra í félags-
málum um 20 ára skeið, en á miðju
ári 1973 fékk hann lausn frá emb-
ætti að eigin ósk. Á árinu 1970 veitti
hann einnig heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu forstöðu.
Hjálmar naut óvenjumikils trausts í
embætti, ekki síst allra ráðherra,
sem hann starfaði fyrir. Hann var
vandvirkur og ráðvandur, kynnti sér
vel þau mál, sem hann fékkst við,
skipulagði starf sitt, hélt sér við efn-
ið og hafði jafnan hreint borð.
Hjálmar vann mjög að samningu
margra grundvallarlaga um félags-
mál. Hann var t.d. formaður í nefnd-
um til endurskoðunar almanna-
tryggingalaga á tímabilinu 1954—
1970, formaður nefndar, sem samdi
frumvarp til laga um atvinnuleysis-
tryggingar 1955—1956, formaður í
nefndum, sem endurskoðuðu sveit-
arstjórnarlögin, formaður nefndar
um sameiningu sveitarfélaga, for-
maður nefnda, sem sömdu frumvörp
um 40 stunda vinnuviku, alhliða
vinnuvernd og launajöfnun, formað-
ur nefndar til endurskoðunar laga
um Húsnæðismálastofnun ríkisins.
Öll þessi störf vann Hjálmar af mik-
illi samviskusemi og vandvirkni.
Hann var án efa einn af fremstu
sérfræðingum þjóðarinnar í félags-
málalöggjöf og átti ríkan þátt í að
móta íslenskan rétt um félagsmál.
Hjálmar var formaður stjórnar
Atvinnuleysistryggingasjóðs í 22 ár.
Hann lagði áherslu á að ávaxta fé
sjóðsins til uppbyggingar atvinnu-
lífsins. Hann var mjög laginn að
laða menn til samstarfs, en þarna
gætti ólíkra sjónarmiða. Lagði hann
mikla vinnu í að samræma sjónarm-
ið stjómarmanna, enda vom öll mál
samþykkt samhljóða að lokum. Yfír
20 ár sat Hjálmar í stjórn íslenzkrar
endurtryggingar. Hann var svo for-
maður Styrktarfélags vangefinna
frá stofnun félagsins árið 1958 til
1975. Þessi félagsskapur stóð að
hreinni byltingu í málefnum vangef-
inna og lagði grundvöll að því þjóð-
þrifa- og mannúðarstarfi, sem unnið
er í þessum málum. Sem formaður
vann Hjálmar skipulega eins og
venja hans var, og fylgdi fast eftir
samþykktum stjórnarinnar. Hjálmar
vann mjög umfangsmikil störf sem
formaður stjórnarinnar. Þá sat hann
í stjórn hússjóðs Öryrkjabandalags-
ins frá upphafi í samtals rúmlega
20 ár.
Hjálmar fékkst talsvart við rit-
störf og skrifaði ritgerðir og greinar
um lögfræðileg efni, sögu og lands-
mál. Hann var mikill áhugamaður
um setningu nýrrar stjómarskrár
fyrir lýðveldið og skrifaði um þau
mál, sérstaklega fýrr á árum, þegar
hann stóð að útgáfu Gerpis, mánað-
arrits fjórðungsþings Austfírðinga,
sem var merkilegt rit. Hann sat í
milliþinganefnd um stjórnarskrá
1945. Þá skrifaði hann m.a. gagn-
merkt heimildarrit um hernámsárin
á Seyðisfirði, um Manntalsþing
o.m.fl.
Þegar þau hjón fluttu suður festu
þau kaup á íbúð að Drápuhlíð 7 í
Reykjavík, og bjuggu þar lengst af,
en nú seinustu árin í íbúðabyggingu
fyrir aldraða að Bólstaðarhlíð 41.
Þótt húsakynni væru ólík þeim sem
var á Seyðisfirði, var sama reisn og
myndarskapur yfír heimilinu.
Hjálmar frændi minn var hár
maður vexti, fríður og fyrirmannleg-
ur, glaðlyndur og glettinn, og heiðar-
legur fram í fíngurgóma. Hann var
vanafastur og heimakær, enda ekki
í kot vísað. Mikill starfsmaður og
embættismaður. Hann var áhuga-
maður um íþróttir, stundaði göngu-
ferðir, nokkuð laxveiðar og golf á
efri árum. Náði hann t.d. ágætum
árangri í golfíþróttinni af svo full-
orðnum manni. En ekki má gleyma
þeirri íþrótt, sem hann hafði hvað
mesta ánægju af, en það er skák-
íþróttin. Hann var ágætur skákmað-
ur, og marga glímuna höfum við
frændur háð við skákborðið í yfír
40 ár. Þá var hann og ágætur brids-
maður.
Hjálmar var alla tíð framsóknar-
maður og áhugasamur um lands-
mál, mikill samvinnumaður, en sjálf-
stæður í skoðunum, gagnýninn og
rökfastur. Mér er kunnugt um að
hann átti kost á þingmennsku, ef
hann hefði kært sig um það.
Það var Hjálmari mikil hugsjón
að sjá landsbyggðina þróast jöfnum
höndum. Hann taldi nauðsynlegt
fyrir fámenna þjóð í stóru landi að
hlúa að byggðinni, þótt veija yrði
nokkrum fjármunum til þess. Það
væri sjálfstæðismál fullvalda þjóðar.
Þau Hjálmar og Sigrún voru ham-
ingjurík í hjónabandi og sinnar eigin
gæfu smiðir. Þau voru vinsæl og
virt af öllum vinum, ættingjum og
samferðamönnum. Við sem höfum
verið meira og minna heimagangar
á heimili þeirra um áratugi eigum
ekki orð til að þakka gestrisni og
góðvild. Það voru jafnan gleði- og
hamingjustundir.
Segja má, að heilsa Hjálmars
hafi verið nokkuð góð, þar til halla
tók undan fæti seinustu árin. Þakk-
aði hann það m.a. golfíþróttinni.
Hann hafði fótavist, þótt ellin sækti
að hægt og bítandi. Hins vegar bar
hann sína erfiðleika með karl-
mennsku og kvartaði ekki. Hann var
andlega mjög ern til hinstu stundar
og aldrei brást hans frábæra minni.
Hann fylgdist af áhuga með öllu,
þótt sjónin væri orðin léleg. Viku
áður en hann lést ræddum við sam-
an um stjómmál og þau önnur mál,
sem efst voru á baugi. Athugasemd-
ir hans voru skarplegar og spurning-
arnar markvissar. Hann hafði miklar
áhyggjur af skuldum ríkissjóðs og
þjóðarinnar út á við. í seinni tíð
snerist þó umræðan gjarnan um
æsku- og unglingsárin og átthagana
fyrir austan.
Með Hjálmari er genginn einn af
aldamótamönnunum, sem vann ötul-
lega að því að skapa nýtt ísland.
Maður, sem lifði tvær heimsstyijald-
ir, fullveldistöku þjóðarinnar og lýð-
veldistöku. Hans kynslóð hefur
vissulega skilað miklu dagsverki og
búið í haginn fyrir komandi kynslóð-
ir. Hann var gæfumaður. Og nú að
leiðarlokum þakka ég þessum ágæta
frænda mínum samfylgdina. Við
hjónin og allt frændlið þökkum allt
sem hann var okkur og vottum Sig-
rúnu og ástvinum hans öllum inni-
lega samúð. Guð blessi minningu
hans.
Tómas Árnason
Minning:
Jón Bjömsson,
Djúpavogi
Fæddur 3. maí 1920
Dáinn 19. október 1991
Þann 19. október sl. andaðist
góður vinur minn, Jón Björnsson frá
Sólgerði á Djúpavogi. Með fáeinum
fátæklegum orðum vil ég minnast
þessa mæta manns. Andlát hans bar
að með óvæntum og skjótum hætti
í smalamennsku í Hamarsdal, daln-
um þar sem hann átti ótal spor og
var manna kunnugastur. Við sam-
ferðamenn hans vissum að hann
hafði fyrr átt við nokkra vanheilsu
að stríða, en vonuðum að hann hefði
að fullu náð sér. Við sem umgeng-
umst hann daglega urðum vitni að
því að hann gekk að störfum sínum
glaður og hress og hlífði sér hvergi.
Vissulega var það margt sem hann
lagði gjörva hönd á. Dagblöðin bar
hann til kaupenda og settist þess á
milli við bókbandsborðið og batt inn
bækur. Hann var fyrstur manna til
að rétta hjálparhönd ef einhver
þurfti á smíðavinnu eða annarri
hjálp að halda. Það var einnig hans
líf og yndi að halda til fjalla, hvort
heldur var um að ræða að slást í
för með góðum félögum í skoðunar-
ferð um fjöll og dali upp af Álfta-
fírði og Hamarsfirði, eða að smala
með ættfólki sínu og nágrönnum.
Jón var fæddur á Múla í Álfta-
fírði 3. maí 1920. Foreldrar hans
voru Þórunnborg Brynjólfsdóttir og
Björn Jónsson, bóndi á Múla og síð-
ar á Hofí. Fjögurra ára gamall
missti hann móður sína og ólst upp
eftir það hjá föður sínum og seinni
konu hans, Vilborgu Jónsdóttur.
Hann starfaði við bú föður síns
þangað til árið 1952 að hann giftist
Ingibjörgu Ólafsdóttur, frænku
minni á Hamri. Sama ár keyptu þau
jörðina Bragðavelli í Hamarsfírði.
Þar voru gömul hús og lítil og Jón
og Ingibjörg byggðu gott, stein-
steypt íbúðarhús. Einnig byggðu
þau upp öll útihús og stóijuku rækt-
að land.
Árið 1972 byijuðu Þórunnborg,
dóttir þeirra og maður hennar,
Guðmundur Ragnar Eiðsson, einnig
búskap á Bragðavöllum í félagi við
þau Jón og Ingibjörgu. Búið ráku
þau öll saman í nokkur ár, en síðan
tóku ungu hjónin við rekstrinum en
Jon og Ingibjörg fluttu á Djúpavog
og komu sér þar upp íbúðarhúsinu
Sólgerði, þangað fluttu þau árið
1978.
Jón var óvenju vel gerður maður,
rólyndur og jafnlyndur. Smiður var
hann ágætur og að mestu sjálf-
menntaður. Mátti segja að allt léki
í höndum hans, hvort heldur hann
fékkst við bókband, fínni smíði inn-
anhúss eða húsasmíði úti. Jón gekk
að verkum sínum hávaðalaust og
virtist ekki flýta sér sérstaklega, en
öll verk gengu undan honum fljótt
og vel. Handtök hans voru örugg
og fumlaus og gott að hafa hann
með sér í verki. Jón var flestum
mönnum fróðari um sögu síns
byggðarlags, um landshætti og ör-
nefni í byggðum og óbyggðum
syðstu sveita S-Múlasýslu. Hann
hafði einnig hin síðari ár víða farið
um hálendisvegi og þekkti vel til
þeirra. Hann var flestum minnugri
á liðna atburði og gott til hans að
leita ef maður vildi fræðast um það
sem einu sinni var.
Ég og mitt fólk eigum þeim Jóni
og Ingibjörgu margt og mikið að
þakka. Hjá þeim hefur móðir mín
dvalist árum saman og við vitum
að hvergi líður henni betur.
Jón og Ingibjörg eiga tvær dæt-
ur, Þórunnborgu á Bragðavöllum,
maður hennar er eins og áður segir
Guðmundur Ragnar Eiðsson. Þau ■»
eiga fjóra syni. Steinunn dóttir
þeirra býr á Djúpavogi. Hennar
maður er Jón Friðrik Sigurðsson
sjómaður og eiga þau tvö börn.
Við þökkum Jóni Bjömssyni að
leiðarlokum vináttu og gott ná-
grenni og vottum Ingibjörgu, dætr-
um, tengdasonum og barnabörnum
innilega samúð okkar.
Ingimar Sveinsson
Gísli S. Magnús-
son - Minning
í dag verður jarðsettur bróðir
minn, Gísli Sveinbjöm Magnússon,
sem lést 22. þ.m.
Gísli hafði átt við hjartasjúkdóm
að stríða undanfarin ár, en tók það
ef til vill ekki nógu alvarlega — var
í rauninni ekki alltaf tilbúinn til að
líta á sig sem sjúkling.
Gísli var fæddur 17. apríl 1936
á Akranesi og var annað barn af
sex, hjónanna Magnúsar Gíslasonar
ogÁstrósarGuðmundsdóttur. Þegar
hann var 9 ára fluttu þau til Reykja-
víkur og átti hann heima þar alla
tíð síðan.
Hann kvæntist árið 1959 og kona
hans var Elva Gunnarsdóttir og áttu
þau 6 böm. Þau eru Gunnar
Auðunn, fæddur 1957 og á hann 3
börn; Guðmundur Björgvin, fæddur
1959; Auður fædd 1961, á 2 böm;
Magnús Ingibjörn, f. 1962, á 2 böm;
Valur Öm, f. 1965 á 2 börn; Ægir
Þór f. 1967. Gísli var mjög barngóð-
ur og afabörnin vom honum afar
kær. Hann talaði aldrei mikið um
sín einkamál en um afabörnin talaði
hann gjarnan. Sjómennsku stundaði
hann frá fermingaraldri og þá sjald-
an að hann ætlaði sér önnur störf,
gekk það ekki, leiðin lá alltaf til sjós.
Mér þótti mjög vænt um Gísla
og samband okkar var náið. Við
áttum saman margar stundir þar
sem (að hætti íslendinga) bæði
heimspólitíkin og önnur stórmál
lp Dictaphone
A Htney Bowes Company
Gæðatæki til hljóðupptöku,
afspllunar og afrltunar.
Falleg hönnun. Vandaðar upptökur.
^-sso®
e*
■'V'
Umboö á íslandi:
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33-105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
voru leyst yfír kaffibollanum. Mér
fannst alltaf þegar ég hafði lesið
eitthvað athyglivert, bók eða annað,
að þá þyrfti ég að ræða það við
hann, ekki síst vegna þess að hann
var alltaf tilbúinn að móttaka nýjar
hugmyndir, en þó aldrei í blindni
og síðan vom rök látin gilda. Það
var sama hvert efnið var — stjóm-
mál, trúmál, félagsmál eða annað,
á öllu var mynduð skoðun og rædd.
Ég mun sakna Gísla mjög, sakna
þessara samræðustunda og léttlynd-
is hans. Sama gildir um bömin mín,
þeim þótti vænt um hann og hann
var á vissan hátt hluti af tilveru
þeirra og þau tóku dijúgan þátt í
því sem okkur fór á milli, vissulega
ekki alltaf á sama máli, en það
þurfti heldur ekki að vera.
Við Gísli vorum vissulega ekki
samrýmd í uppvextinum og þar sem
hann var einn í hópi fímm systra
þá naut hann óhjákvæmilega vissrar
sérstöðu, sem maður var ekki alltaf
tilbúinn til að viðurkenna og þá
urðu líklega til fyrstu hugmyndir
mínar um jafnrétti kynjanna og
fannst stundum gróflega á mínu
kyni brotið, en það er nú bæði göm-
ul og ný saga. Með árunum og aukn-
um skilningi breyttist þetta og mér
lærðist að meta hann sem þá mann-
eskju sem hann var.
Góður maður er genginn, hann
var ávallt velkominn þar sem hann
kom og margir munu minnast hans
með hlýhug og söknuði.
Bömum hans sendum við syst-
umar hlýjar samúðarkveðjur. Sjálf
er ég þakklát fyrir að hafa átt Gísla
að vini.
Erla Magnúsdóttir 1