Morgunblaðið - 06.12.1991, Qupperneq 45

ro<tódM)MM) Ýð'áfÖD'Á'Öffá 'd.''b'EÍ?tiMÍ3MU1991
Hinn endurskapaði „Mímir” ís-
lenzkrar kynbótafræði, sérstak-
lega á sviði hrossaræktarinnar, dr.
Þorvaldur Árnason, situr við sinn
vizkubrunn (Mímisbrunn) undir
sænskri rót Asks Yggdrasils og
flytur hinum íslenzka „Goðjaðri”
hrossaræktarinnar vizku úr brunni
sínum, en sá hefur þó ekki enn
greitt andvirði vizkunnar með öðru
auga sínu sem Sleipnisriddarinn
forðum þurfti að gera.
-0-0-
Aðspurður á fjölmennum fundi
í Reykjavík fyrir áratug um gildi
og gagnsemi skyldleikaræktar,
svaraði dr. Þorvaldur Ámason með
einni setningu: „Skyldleikarækt er
af hinu illa” án frekari genetískra
(erfðafræðilegra) útskýringa.
Áheyrendur fengu „Mímisúrskurð,
ekki fræðslu, enda var „Óðinn”
(Goðjaðarinn) með bæði augun
heil í höfðinu.
En hvað skyldi svo hin klassíska
genealogía (arfgengis- og kynbót-
afræðin) hafa um þetta að segja?
Hennar svar er í stuttu máli þetta
um skyldleikarækt:
„Skyldleikarækt er samæxlun
systkinabarna eða skyldari ein-
staklinga.
Skyldleikarækt má nota á
tvennan hátt, annars vegar til að
mynda ný kyn, en hins vegar til
að rannsaka erfðaeðli einstaklinga,
stofna og kynja. Menn skyldu ekki
hefja ræktun stofna fyrr en eðli
hinna upphaflegu stofnfeðra og
stofnmæðra hefur verið rannsakað
ítarlega með sterkri skyldleika-
rannsókn, t.d. láta dætur, dótturd-
ætur o.s.frv. fá við föður sínum,
og víxltímga þar að auki einstakl-
ingum hvers ættliðs. Þannig má
láta leynda erfðagalla koma í Ijós.
Skyldleikarækt hefur í för með sér
degeneration (hnignun), sem sér-
staklega snertir lífsþrótt dýra og
fijósemi, dregur úr stærð og þyngd
og afhjúpar dulin meingen og
banagen. Þessi hnignun er mest í
fyrstu skyldleikaræktuðu ættlið-
um, en eftir 6-12 ættliði kemur
eins konar hnignunarhámark, og
eftir það ná stofnlínurnar aftur
lífsþrótti sínum og fijósemi, ef rétt
úrval er gert.
Áður álitu menn, að hnignun
væri afleiðing skyldleikaræktar.
Til raunir hafa afsannað þetta.
Skýringin á hnignuninni er í stuttu
máli þessi:
Gen, sem orsaka minnkaðan lífs-
þrótt, vanskapnað eða ófijósemi,
eru yfirleitt víkjandi, en ríkjandi
eru hliðstæðu genin, sem auka lífs-
þrótt og fijósemi og hindra van-
skapnað. Við stofnrækt eða æxlun
fjarskyldra dýra viðhelzt svo víð-
tæk arfblendni, að fæst af skað-
legu genunum eru virk. Náskyld
dýr hafa innbyrðis líkara eðlisfar
en fjarskyld, og miklu meiri líkur
eru fyrir, að þau hafi í sér sömu
víkjandi gen, sem orsaka hnignun
á einn eða annan hátt. - Æxlist
ættingjarnir saman (Aa + Aa), þá
er meiri möguleiki á, að hnignun-
argen nái að verka saman arf-
hreint (aa), því að skyldleikaræktin
leiðir til arfhreinleika, bæði hvað
snertir góða og slæma eiginleika.
Degenerationin er greinilega
háð eðlisfari (Gen-Konstruktion)
þeirra dýra, sem notuð eru í skyld-
leikaræktinni, en er alls ekki af
leiðing skyldleikans.”
Menn hafa sagt við mig á síð-
ustu dögum, bæði beint og óbeint,
og þá fyrst og fremst þeir, sem
neyta „mjaðarins úr Mímisbrunni”
hinum nýja: „Hvað ert þú að skipta
þér af þessu? Þinn tími er liðinn,
og það eru komin ný vísindi til
sögunnar.” En meðan ég lifi og fæ
ekki betri rök fyrir blendingsrækt-
inni og áróðri gegn hreinræktun
ætta og viðleitni til alvörukynbóta
með myndun nýrra populationa,
þá fengi ég óþolandi samvizkubit,
ef ég þegði. Ef þessir ungu menn
gætu með vísindalegum staðreynd-
um, rannsóknum og rökum, sann-
að fyrir mér, að skyldleikaræktart-
ilraunirnar t.d. í Bandaríkjunum á
fyrri hluta þessarar aldar, bæði í
Wistar og Beltsville (1909 til 1930)
með Guernsey- og Holsten-Frisian-
,k45
kúakynin; með hænsnakyn, svína-
kyn og einnig með marsvín og
rottur, og auk þess fært rök fyrir
því, að upphaf búfjárkynbóta bæði
á nautgripum og hrossum á 18.
og 19. öld í Bretlandi, og upphaf
hrossakynbótanna í Arabíu á dög-
um Múhameðs, öll sú skráða saga,
sé skáldskapur og „vísindaleg
della” ja, þá myndi ég kannske
ekki vera eins kýniskur eða háðsk-
ur í umfjöllun minni um þessi
Jötna-vísindi úr hinum sænska
Mímisbru’nni”.
En svo er líka á hitt að líta. Ég
hef verið ráðunautur í hrossarækt
erlendis í hartnær 30 ár. Gæti það
hugsast, að mín leiðsaga, byggð á
góðri háskólamenntun í upphafi
og hálfrar aldar reynslu sem ráðu-
nautur í ræktun hrossa, svína og
alifugla, gæti leitt þýzkumælandi
þjóðir (helzt þær) til að taka for-
ystu í ræktun íslenzkra hrossa, og
þó sérstaklega að yfirtaka heims-
Thor frá Sporz. Thor er hreinræktaður úr Svaðastaða- og Kolkuós-
stofni. Fæddur í Sviss og valinn til að verða undaneldishestur sam-
kvæmt kenningum og leiðsögn Gunnar Bjarnasonar um hreinræktað-
ar populationir.
verzlunina? Það væri ómaksins
vert fyrir forystu Búnaðarfélags
íslands að lesa þessa umfjöllun
rnína um „gullið og seðlana” og
sérstaklega að skoða fjögurra kyn-
slóða skyldleikarækt í Sviss og,
Þýzkalandi út af Herði nr. 591 fra
Kolkyósi. Ráðstjórnarmenn og
kerfiskarlar Sovétríkjanna eru
farnir að líta í gaupnir sér, og
sumir eru gripnir örvæntingu. Slíkt
gerist varla hérlendis, en eðli
manna og lögmálin í lífi þeirra eru
eins, enda sama „mannkynið”, sem
greinist í stofna, stofnlínur,. ættir
og einstaklinga. Mikið mætti bæta
eðli mannkyns og hætti, ef þar
mætti beita aðferðum búfjárkyn-
bóta. Hrútar eru misgóðir í sveit-
um, hundar misvitrir og forystu-
mennirnir líka misvitrir, misjafn-
lega heillyndir og misjafnlega far-
sælir. „Margar eru mannsæfirnar,
maður minn góður,” sagði séra
Snorri á Húsafelli.
ÖRN OG ÖRLYGUR - JÓLAÚTGÁFA 1991
Bækur sem skyggnast a
bak vib tjöldin
Erlendar œvisögur í sérflokki
DAGBOK DIÖNU
Prinsessan af Wales í nærmynd
Díana Bretaprinsessa er hyllt um heim allan, en
hvemig skyldi hún vera? Hvað gerir hún í
frístundum sínum? Hverjir eru vinir hennar?
Hverja umgengst hún í einkalífinu? Hvert fer hún að
versla, borða og skemmta sér? Bmgðið er upp
lifandi nærmynd af prinsessunni og svipt hulunni af
einkalífi hennar. Frábærar litmyndir, sumar afar
óvenjulegar, sýna okkur konuna á bak við hina
konunglegu ásýnd.
Verðkr. 2.890.-
GEGM
BARATTUS^GA
B0RIS
»JEUSIMS
'^Stálísævisaga
fram til síöustuHtbijföa
GEGN OFURVALDI
Baráttusaga BORÍS JELTSÍNS
sjálfsævisaga fram til síðustu atburða.
Borís Jeltsín er maðurinn sem valdaklíkan í
Kreml var búin að fella pólitískan dauðadóm
yfir. En Jeltsín sneri vöm í sókn, komst til
æðstu metorða sem forseti Rússlands og varð
skyndilega bjargvættur Gorbatsjovs og
lýðræðisþróunarinnar í Sovétríkjunum í
valdaránstilrauninni í sumar. Jeltsín segir frá
lífshlaupi sínu, byltingunni sem át bömin sín,
forréttindaheimi flokksgæðinga kommúnista
og uppreisn sinni gegn kerfinu. Ótrúleg og
æsispennandi saga.
Verð kr. 2.890.-
ORN OG ORLYGUR
Síbumúli 11, 108 Reykjavík 684866