Morgunblaðið - 08.12.1991, Síða 27

MORGUN'BLAÐID SUNM.’DACiUK 8. Dfi^EMBER 1991
27í:
leið af framsýni. Erling Aspeiund
stóð sig einnig mjög vei á þessum
tíma og var einn hinna traustu sam-
starfsmanna minna. Það mæddi líka
oft mikið á riturunum mínum, Vil-
borgu Bjarnadóttur og Janet Ingólfs-
son, sem báðar stóðu sig afbragðsvel
og veittu mér mikla aðstoð.
Uppgjöf hjá Erni
Örn Ó. Johnson var stjórnarfor-
maður félagsins og það mæddi því
talsvert á honum. Hann tók djöful-
ganginn mjög mikið inn á sig og
leið oft illa. Mér er það mjög minnis-
stætt að þegar staðan var hvað svört-
ust og lætin mest í kringum félagið
þá kom ég á skrifstofu mína snemma
morguns. Þar hitti ég Örn fyrir og
sá strax að honum var brugðið. Þá
um morguninn höfðu birst magnaðar
skammargreinar um okkur og félag-
ið í einhveiju dagblaðanna og þetta
var dropinn sem fyllti bikarinn. Örn
var bugaður maður. „Þetta gengur
ekki lengur, Sigurður,” sagði hann
við mig. „Nú skulum við fara til ríkis-
stjórnarinnar og segja við hana að
við höldum þetta ekki lengur út. Við
skulum láta gera fyrirtækið upp og
láta síðan ríkið taka við því.”
Eg vissi ekki almennilega hvernig
ég átti að bregðast við þessu. „Hvað
er nú til ráða - hvernig á ég að
snúa mér í þessu?” hugsaði ég með
mér. Ég þagði góða stund og lagði
heilann í bleyti. Það var nógu hábölv-
uð að þurfa að standa í slag við
menn utan fyrirtækisins þótt það
bættist ekki við að stjórnarformað-
urinn missti móðinn. Við máttum
ekki gefast upp. Þar með vorum við
búnir að fá þeim mönnum, sem ba-
rist höfðu gegn okkur, bitur vopn í
hendur. „Eigum við ekki að hugleiða
þetta betur?” sagði ég við Örn. „Eig-
um við ekki að ræða við einhverja
aðra menn áður en við tökum svona
ákvörðun?” Örn féllst á það. Ég vissi
að Örn hafði miklar mætur á Jónasi
Haralz Landsbankastjóra og bar
traust til hans. Þegar ég kom inn á
skrifstofuna mína lét ég það verða
mitt fyrsta verk að hringja í Jónas
og sagði honum að nú væri illt í efni.
Örn væri að gefast upp. „Ef ég fæ
Örn til þess að koma með mér, getur
þú ekki hitt okkur og spjallað stund-
arkorn við okkur um þetta?” Jónas
féllst á það og við fyrsta tækifæri
fórum við Öm í heimsókn til hans
niður í Landsbanka.
Ég byijaði á því að fara nokkrum
orðum um stöðu mála, en síðan tók
Örn við og sagði það skoðun sína
að það væri bæði afstaða sín og til-
finning að málið væri vonlaust. Við
ættum ekki annars úrkosta en að
gefast upp og biðja ríkið að yfírtaka
rekstur Flugleiða. Jónas hlustaði, en
tók síðan einarða afstöðu. „Þetta er
það vitiausasta sem þið getið gert,”
sagði hann. „Hvaða vanda haldið þið
að það leysi að ríkið yfirtaki félagið?
Til hvers haldið þið að það ieiði?”
Og Jónas færði síðan mjög sterk og
ákveðin rök fyrir máli sínu. Hann
sagði það skoðun sína að ekki kæmi
annað til greina en að við berðumst
til þrautar og það gæti orðið náðar-
högg fyrir íslensk flugmál að fá rík-
inu félagið í hendur. Afstaða Jónasar
og rökstuðningur blés aftur kjarki í
Örn og hann orðaði það aldrei fram-
ar að gefast upp. Tillaga um slíkt,
sem hann hugðist leggja fyrir stjórn
félagsins, kom aldrei nokkru sinni
inn á borð til hennar.
Pílagrímaflugið
Við höfðum öll spjót úti við að
afla Flugleiðum verkefna og tekna.
Ár eftir ár var pílagrímaflugið drjúg
tekjulind og varð það mjög um-
fangsmikið hjá okkur um skeið. Eins
og flestum mun kunnugt er það hei-
lög skylda allra múslíma að heim-
sækja hina helgu borg Mekka í Saudi
Arabíu, a.m.k. einu sinni á lífsleið
sinni. Pílagrímaferðirnar standa yfír
ákveðinn tíma á ári hveiju, en vegna
þess að tímatal múslíma færist til
um nálega hálfan mánuð á ári hverju
er það misjafnt á hvaða árstíma okk-
ar tímatals pílagrímsferðirnar eru.
Um það leyti, sem við hófum píla-
grímaflugið, var það að haust- eða
vetrarlagi og hentaði það okkur
ágætlega. Við gerðum út menn til
þess að gera tilboð í flutningana og
annast samninga við heimamenn.
Það var ekkert vafamál að við nutum
þjóðernis okkar, en í nokkrum þeirra
landa, sem við áttum viðskipti við,
voru flugfélög stórþjóðanna fremur
illa séð. Enginn efaðist hins vegar
Forstjórar og framkvæmdastjór-
ar Flugleiða á f-undi skömmu
eftir stofnun fyrirtækisins. Frá
vinstri: Hörður Sigurgestsson,
Jóhannes Einarsson, Einar Helg-
ason, Erling Aspelund, Jón Júl-
íusson, Örn Ó. Johnson og
Sigurður Helgason. Martin Pet-
ersen og Alfreð Elíasson eru
næstir á myndinni, en snúa að
mestu baki að myndasmiðnum.
Þrír Flugleiðamenn í þungum
þönkum. Símon Pálsson, Einar
Aakrann og Sigurður Helgason.
um það að Island hefði hvergi komið
nærri deilum Israela og araba og
stæði utan við allar pólitískar al-
þjóðadeiiur. Því var frekar samið við
okkur en aðra, ef tilboðin voru hlið-
stæð. Kom þetta m.a. fram þegar
við bárum saman bækur okkar við
Overseas National flugfélagið banda-
ríska sem sóttist eftir pílagrímaflugi.
Það lögðu margir hönd á plóginn
við pílagrímaflugið. Það hvíldi mest
á markaðsdeildinni að útvega verk-
efnin og sjá um samninga, en síðan
tóku aðrir við og sáu um fram-
kvæmdina. Meðal þeirra, sem þarna
komu mikið við sögu og stóðu sig
með ágætum, voru Þórarinn heitinn
Jónsson, Jón Óskarsson og Baldur
Maríasson. Ég held að það sé óhætt
að segja að undantekningarlaust stóð
Flugleiðafólkið sig mjög vel í öllum
samskiptum við pílagrímana og flug-
málayfirvöld í þeim löndum sem við
flugum til. Fólkið vann að þessum
verkefnum af áhuga og dugnaði og
af mun meiri samheldni en við áttum
að venjast hér heima.
Við önnuðumst pílagrímaflug fyrir
Alsír, Nígeríu, Indónesíu og fleiri
lönd. Oft höfðum við ekki nægjanleg-
an flugflota sjálfir til þess að geta
sinnt þessum verkefnum og tókum
þá flugvélar á leigu, m.a. frá Overse-
as National og Worldways, í lengri
eða skemmri tíma. Við notuðum
DC-10 breiðþotu okkar í þetta flug
meðan hennar naut við og einnig
tókum við Boeing 747 breiðþotur á
leigu. Þá voru flugvélar Arnarflugs
einnig notaðar í þetta verkefni eftir
að við komum inn í það félag. Píla-
grímaflugið gekk vel ef undanskilið
er hið hræðilega slys sem varð haus-
tið 1978. Við sinntum þessu verkefni
allt fram til ársins 1985, en þá var
ferðatímabilið farið að nálgast há-
annatímann hjá okkur og möguleik-
arnir til þess að annast það með eig-
in flugvélum því orðnir litlir sem
engir.
En pílagrímaflugið var ekki eina
leiguverkefnið sem við náðum. í árs-
byijun 1979 hófum við vörufiutn-
ingaflug milli Frakklands og Nígeríu
og notuðum flugvéi Air Bahama í
það. Síðan tók við stórt verkefni fyr-
ir Air India. Seaboard hafði tekið það
verkefni að sér, en hafði ekki nægj-
anlegan flugvélakost til þess að sinna
því og afsalaði samningum til okkar.
Við komumst líka i samband við
höfðingja nokkurn í Nígeríu, Mu-
hamed Adamo, að nafni. Sá var eitt-
hvað innundir hjá stjórnvöldum í
heimalandi sínu og hafði fengið flug-
rekstrarleyfi, en átti engar flugvélar.
Menn voru svolítið tortryggnir gagn-
vart honum í fyrstu, en Adamo stóð
við alla sína samninga og við sinntum
flugi fyrir hann, aðallega á milli
Lagos og Kano, í fjögur ár. Þá náðum
við einnig allstóru verkefni í Líbýu
og var það í tengslum við olíuiðnað-
inn þar. í það voru notaðar Fokker
Friendship flugvélar. Öll þessi verk-
efni voru ábatasöm og færðu Flug-
leiðum milljónir dollara í tekjur.
Reynt að selja eignir
En á þrengingatímanum var ekki
nóg með að við reyndurn að snapa
okkur verkefni víða um lönd, við
höfðum einnig áhuga á að selja eign-
ir og losa okkur þannig úr versta
skuldaklafanum. Við höfðum mestan
áhuga á að selja Hótel Loftleiðir og
Hótel Esju, en kaupandi fyrirfannst
enginn. Mér datt meira að segja í
hug að reyna að fá Byggðastofnun
til þess að kaupa hótelin og gekk á
fund Sverris Hermannssonar sem var
einn af framkvæmdastjórum sjóðs-
ins. Lagði ég þá hugmynd fyrir hann
að Byggðasjóður keypti hótelin og
seldi okkur þau síðan aftur á kaup-
leigu. Slík viðskipti eru mjög algeng
Citizen
úr í miklu úrvali
Hermann Jónsson,
úrsmiöur,
Veltusundi 3 (v/Hallærisplan).
erlendis og stórfyrirtæki fjármagna
oft bæði kaup á fasteignum og bún-
aði á þennan hátt auk þess sem þessi
háttur er þar oft hafður á við endurfj-
ármögnun fyrirtækja. Sverri leist
ekki illa á hugmyndina og kannaði
undirtektir. Þær munu ekki hafa
verið góðar og ekkert varð af fram-
kvæmdum.
Við settum líka flugvélarnar okkar
á söluskrá. En vegna þeirrar lægðar,
sem var í flugrekstrinum alls staðar
í heiminum, fundust ekki kaupendur.
Sem betur fer, liggur mér við að
segja. Gangverð á slíkum DC-8 flug-
vélum var komið niður í 2-2,5 milljón-
ir dollara. Löngu seinna seldum við
þessar flugvélar og var söluverð-
mæti þeirra þá á milli 12 og 13 millj-
ónir dollara. Til umræðu kom að
Nígeríumaðurinn Adamo keypti af
okkur flugvél eða flugvélar á kaup-
leigu, en af því var ekki. Sennilega
hefði það verið nær óbætanlegur
skaði ef við hefðum neyðst til þess
að selja flugvélarnar á slíku undir-
verði sem um var að ræða.
Niðurstaðan í sölumálunum varð
sú að það eina, sem við seldum, voru
hlutabréfin í Arnarflugi og fyrir þau
fengum við aðeins smápeninga í
þessari stóru hít.
Endalok Air Bahama
Á þessum erfiðleikatíma leið Int-
ernational Air Bahama undir lok. Frá
þvt að við keyptum félagið hafði það
annast áætlunarflug milli Nassau á
Bahamaeyjum og Lúxemborgar.
Umsvifín urðu þó aldrei meiri en svo
að við notuðum aðeins eina flugvél
til þessa flugs. þegar mest var um
að vera voru farnar sex ferðir á viku
og við náðum þá gífurlega góðri
nýtingu. Flestir farþeganna, sem við
fluttum frá Nassau til Evrópu, voru
Bandaríkjamenn sem komu frá
Flórída og víðar að, m.a. frá Georg-
ia, Carolina og Alabama. Þá fluttum
við mikið af farþegum frá Evrópu
til Bahamaeyja, en þangað voru þeir
að fara í sólarfrí. Ég man það t.d.
að hin kunna franska leikkona Brig-
itte Bardot var einn af hinum föstu
viðskiptavinum okkar svo og þýski
leikarinn Kurt Jurgens, en þau áttu
bæði hús á Bahamaeyjum. Eftir að
beint flug hófst frá Miami til London
og fleiri borga í Evrópu og skall brátt
á mikið verðstríð á þessari leið. Það
má eiginlega segja að það verðstríð
hafi smátt og smátt breyst í hálfgert
blóðbað því flugfélögin undirbuðu
hvert annað svo mikið að það var
ekkert vit í því. Það voru Laker, Air
Florida og Pan American sem tóku
þátt í þessum slag og átti hann ör-
ugglega sinn þátt í því að Laker og
Air Florida fóru bæði á hausinn. I
þessum slag áttum við enga mögu-
ieika. Bæði var að það datt fáum
Bandaríkjamönnum í hug að fljúga
fyrst til Nassau til þess að taka það-
an flugvél til Lúxemborgar og Evr-
ópubúarnir, sem voru að ferðast á
þessari flugleið, kusu líka fremur að
fljúga beint til Flórída. Við reyndum
að bregðast við samdrættinum með
því að fækka ferðum, en það dugði
ekki til. Rekstrargrundvöllur var ekki
fyrir héndi lengur. Það var ekki um
annað að gera en að hætta rekstri
Air Bahama og leggja félagið niður.
Það var engan veginn sársaukalaust
frekar en aðrar aðgerðir sem við
þurftum að grípa til. Sérstaklega
hafði ég miklar taugar til Air Ba-
hama enda hafði það komið algjör-
lega í minn hlut að endurskipuleggja
félagið og sjá um rekstur þess fyrst
eftir að það komst í eigu Loftleiða.
r^^Leather
cTWASTER,
THE LEATHER CARE SPECIAUSTSV-'
VÖRN OG VIÐHALD LEÐURHÖSGAGNA
Fæst í húsgagnaverslunum um land allt.
COSMETIC leðurnæring, yfir 40 litir.
KAJ PIND hf., heildveislun,
Kleppsmýrarvegi 8, 104 Reykjavik,
sími 91-813340 frá kl. 13.00-18.00 alla virka daga.