Morgunblaðið - 21.01.1992, Blaðsíða 11

MORGUNBIAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1992
11
Sambandið
við markaðinn
_________Bækur_______________
Pétur Pétursson
Þorvaldur Gylfason: Hagfræði,
stjórnmál og menning. Hið ís-
lenska bókmenntafélag. 1991.
203 bls.
Þessi bók er samsafn greina um
efnahags- og atvinnumál sem höf-
undurinn, Þorvaldur Gylfason pró-
fessor í þjóðhagfræði við Háskóla
íslands, hefur birt frá því vorið
1990. Þetta eru í allt 30 greinar
sem myndá fimm kafla: I. Island
og Evrópa; II. Lífskjör í læðingi;
III. Atvinna og verðólga; IV. Um-
hverfismál og menning og V. Ur
ýmsum áttum. Sumar þessara rit-
gerða hafa birst í Morgunblaðinu
og hafa því náð stórum lesenda-
hópi nú þegar, en aðrar hafa birst
í tímaritum um efnahagsmál, sem
höfða til minni lesendahópa, Fjár-
málatíðindum og Vísbendingu.
Eins og kaflaheitin bera með sér
þá er hér komið inn á atvinnu- og
efnahagsmál í víðum skilningi og
allar þessar greinar fjalla um mál
sem eru og hafa verið í deiglunni
undanfarin misseri. Höfundur er
eins og fleiri talsmaður þess að
markaðsöflunum sé gefið aukið
rými og hefur hann tröllatrú á því
að þau efli heilbrigt atvinnulíf og
bæti lífskjör. Færir hann reyndar
mörg rök fyrir því að svo sé og
bendir m.a. á augljós dæmi frá
Austur-Evrópu máli sínu til stuðn-
ings, en þar hafa markaðssjónarm-
ið til skamms tíma, eins og allir
vita, verið látin lönd og leið og
frumkvæði og framleiðslugeta
kafnað í skrifræði og pólitískri
spillingu.
Að mati höfundar verður að
koma til hugarfarsbreyting og
stefnubreyting til þess að markaðs-
öflin fái að njóta sín að fullu hér
á landi. Yfirleitt er umfjöllun höf-
undar mjög málefnaleg, en þó get-
ur hann orðið hvassyrtur í gagn-
rýni sinni. Beinist hún einkum að
stjórnmálamönnum sem hann telur
hafa margt á samviskunni þegar
um er að ræða stjórnun efnahags-
mála og fjármála hér á landi.
Flokkarnir og hagsmunir flokks-
manna eru settir framar en hags-
munir almennings t.d. í bankamál-
um. Höfundur átelur ráðuneytin
og stjórnmálamennina yfirleitt fyr-
ir það að draga um of taum sterkra
hagsmunasamtaka eins og útgerð-
armanna og bænda. Þessi samtök
hafa greiðan aðgang að ráðuneyt-
unum. Þar er hlustað á rök þeirra
og ráð en minna hugað að heildar-
hagsmunum. Og afleiðingarnar
eru augljósar að mati Þorvaldar.
Gífurleg sóun á sér stað á opin-
beru fé og fer það í alls konar
styrki og fyrirgreiðslu við atvinnu-
starfsemi sem ekki mundi standast
fijálsa samkeppni. Hér er um að
ræða of mikla fjárfestingu í sjávar-
útvegi. Skipaflotann má minnka,
samkvæmt útreikningum Hag-
fræðistofnunar HÍ, um allt að 40%
án þess að það þyrfti að bitna á
þeirri sókn flotans sem leyfileg er.
Þessi óstjórn kemur einnig fram í
offramleiðslu í landbúnaði sem
birst hefur m.a. í því að kjöti af
dilkum sem nagað hafa ofbeitt
afréttarlönd er hent í stórum stíl
því enginn vill kaupa það á því
verði sem kostar að framleiða það
þrátt fyrir allan styrkjaslóðann
Þorvaldur Gylfason
sem þessi framleiðsla dregur á eft-
ir sér.
Höfundur er talsmaður þess að
tekin verði upp sala veiðiheimilda
í stað kvótafyrirkomulagsins. Út-
vegsmenn fá nú aflaheimildir í
formi kvóta gefins frá stjórnvöld-
um, en þeir hinir sömu geta síðan
selt þá öðrum útvegsmönnum sem
vilja hasla sér völl. Höfundur bend-
ir á að fiskimiðin séu þjóðareign.
Vill hann setja á stofn markað
með veiðiheimildir sem útlending-
um væri hugsanlega veittur að-
gangur að. Þar með væri auðveld-
ara fyrir íslendinga að ná hagstæð-
um samningum við Evrópubanda-
lagið og höfundi finnst það allt
annað en fráleitt að ísland sæki
um aðild að bandalaginu. Hann
telur litla hættu á því að erlendir
útgerðarmenn standist samkeppni
við innlenda varðandi kaup á veiði-
heimildum og bendir í því sam-
bandi á hve framleiðnin í íslenskum
sjávarútvegi er mikil þrátt fyrir
allt.
Við lifum á tímum þar sem mik-
il trú er á mögleikum fijáls hag-
kerfis, en hvað þá með sameiginleg
gildi sem ekki verða með góðu
móti vegin og metin á forsendum
markaðsbúskapar, svo sem heil-
brigðismál, menntun, listir og vís-
indi? Um þetta fjallar höfundur af
innsæi og skilningi í 24. kafla bók-
arinnar. Hér er vikið að hlutverki
rikisvaldsins sem hlýtur að verða
að endurmeta með tilliti til margra
málaflokka þegar sambandinu við
markaðinn er breytt. Hvar eru
mörk hins opinbera og einkahags-
muna? Hvernig á að skilgreina
þessi mörk og réttlæta? Umfjöllun
höfundar er mjög gott framlag til
skynsamlegrar orðræðu um þessa
brennandi spumingu sem snertir
hin ýmsu svið hagfræði, stjórn-
mála og menningar.
Þessi bók býður upp á kjörið
tækifæri til að heija máls á marg-
brotnum viðfangsefnum efnahags-
mála. Hér hefur aðeins verið
minnst á nokkur meginþemu bók-
arinnar sem fjallar einnig um verð-
bólgu, vexti og gengi. Málið er
markvisst og mærðarlaust og efnið
þannig framsett að það er skiljan-
legj; hveijum og einum sem áhuga
hefur á því að setja sig inn í þessa
hluti og taka afstöðu til þeirra.
Bókin er tilvalin umræðugrundvöll-
ur t.d. í leshópum um þjóðmál og
efnahagsmál líðandi stundar.
BREYTTU ÁHYGGJUM
í UPPBYGGJANDI ORKUt
NÁMSKEIÐ:
MARKVISS ÁHRIFARÍK
MÁLFLUTNINGUR FUNDARSTJÓRN
Síml 91-46751
Sá vinsœlasti
ár
r>*/1 710 flfífi t'f/!»■ /í /lÁf IIFI/1
Fra 886.000.- stgr. a götuna

innifalib
CHARADE SEDAN 92
Kraftmikill fjöískyidubíii
med vökvastýri, 5gíra
eda s/á/fskiptur
Vökvastýri
Klukka
3 ára ábyrgb
6 ára verksmibjurybvörn
Númerapiötur
Nýskráning
Loftnet
2 hátalarar
Plussklædd sæti
Hjólkoppar
Halogenljós
Rúllubelti í aftursæti
Skottlok/bensínlok
opnast innanfrá
FAXAFENI8 • SIMI91-685870
CHARADE '92
3ja eða 5 dyra
Sparneytínn bíii
fyrir ísienskar adstæður
Nýskráning
Loftnet
2 hátalarar
Tauklædd sætí
Hjólkoppar
Halogenljós
Rúllubelti í aftursæti
Skottlok/bensínlok
opnast innanfrá