Morgunblaðið - 26.02.1992, Blaðsíða 26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 1992
Umræður utan dagskrár um ísraelsför forsætisráðherra:
I megindráttum afskap-
lega vel heppnuð heimsókn
- sagði Davíð Oddsson forsætisráðherra
MIKLAR umræður urðu utan dag-
skrár á Alþingi í gær vegna nýaf-
staðinnar heimsóknar Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra til
Israels og um afhendingu á bréfi
Wiesenthal-stofnunarinnar til for-
sætisráðherra meðan á heimsókn
hans stóð. Umræðurnar fóru fram
að beiðni Ólafs Ragnars Grímsson-
ar, formanns Alþýðubandalagsins,
sem lagði tólf spurningar fyrir
forsætisráðherra.
Ólafur Ragnar Grímsson spurði
m.a. hvers vegna
heimsóknin hefði
ekki verið rædd í
ríkisstjóminni
áður en hún var
ákveðin, hver af-
staða forsætis-
ráðherra og ríkis-
, stjórnarinnar
"^væri til morðsins
á Abbas Musawi og árásar ísraels-
hers á þorpin Kafra og Yater, hvort
forsætisráðherra hefði rætt skýrslu
Amnesty International um mann-
réttindabrot í ísrael við forsætisráð-
herra landsins og hvers vegna hann
hefði heimsótt herteknu svæðin og
þar með lagt blessun sína yfir
hernám ísraels á landsvæðum Pal-
estínumanna.
Ólafur Ragnar beindi ennfremur
þeim spurningum tii Davíðs, hvort
; «hann væri sammála þeirri niðurstöðu
í leiðara Morgunblaðsins 20. febrúar
að ísraelsstjórn ætti að biðja forsæt-
isráðherra afsökunar, hvort ummæli
utanríkisráðherra um að forsætisráð-
herra hefði verið ieiddur í gildru í
heimsókninni og hvort sú afstaða
utanríkisráðherra að afþakka heim-
boð til ísrael túlki dóm ríkisstjórnar-
innar yfir framkomu stjómvalda í
ísrael við forsætisráðherra. Sagði
hann að utanríkisráðherra hefði upp-
lýst á fundi í utanríkismálanefnd 10.
febrúar að heimsóknin hefði ekki
verið rædd í ríkisstjórninni.
í ræðu þingmannsins voru einnig
lagðar fram þær spurningar hvers
vegna forsætisráðherra teldi afstöðu
utanríkisráðherra um að hann hefði
' átt að hætta við heimsóknina vera
ranga, hvort ríkisstjórnin hygðist
endurskoða afstöðu sína til stefnu
ísraelsstjórnar og málefna Mið-
Austurlanda í ljósi þess sem gerst
hefði og loks spurði þingmaðurinn
hver yrðu viðbrögð ríkisstjórnar ís-
lands við bréfi Wiesenthai-stofnunar-
innar, sem afhent var forsætisráð-
herra í ísrael.
Óbreytt stefna
Davíð Oddsson fjallaði um
ástandið í samskiptum Ísraelsríkis
og araba og rakti í ræðu sinni allítar-
lega stefnu ís-
lenskra stjórn-
- Vaida í málefnum
Mið-Austur-
landa. Sagði
hann m.a. að
stefna núverandi
og fyrrverandi
ríkisstjórna væri
áþekk í þessum
málum. Hún hefði fyrst og fremst
verið mótuð með ályktun Alþingis
1989 um að viðurkenna bæri sjálfsá-
kvörðunarrétt palestínsku þjóðarinn-
ar og tilverurétt ísraeisríkis. Sagði
hann að stefna íslenskra stjórnvalda
væri skýr og afdráttarlaus. Þá sagði
•forsætisráðherra fráleitt að halda því
fram að í heimsókn hans fæiist viður-
kenning á yfirráðarétti ísraela á
hemumdu svæðunum. Sagðist Davíð
hafa átt mjög gagnlegar viðræður
við forystumenn Israels og að af-
hendingu bréfs Wiesenthal-stofnun-
arinnar frátalinni hefði heimsókn
hans til ísrael verið afar vel heppnuð.
Davíð sagði að heimsóknin hefði
verið rædd í ríkisstjórninni áður en
hún var ákveðin en utanríkisráðherra
hefði þá verið erlendis en starfandi
utanríkisráðherra hefði verið á fund-
inum.
Forsætisráðherra sagði einnig að
hann hefði látið koma fram að ís-
lensk stjórnvöld hörmuðu atburðina
í samskiptum ísraels og Palestínu-
manna í viðræðum við Shamir for-
sætisráðherra. Þá benti Davíð á að
tugir ráðherra annarra landa hefðu
heimsótt ísrael að undanförnu og
hann hefði því á engan hátt rofið
einangrun Israels með heimsókn
sinni. „Menn á Vesturlöndum telja
mjög mikilvægt að fá uppiýsingar
frá fyrstu hendi og láta sín sjónar-
mið koma fram við þessa aðila,“'
sagði hann.
Davíð sagði að ísraelska utanrík-
isráðuneytið hefði ekki haft milli-
göngu um að afhenda sér bréf Wies-
enthal-stofnunarinnar og vitnaði til
skeytis frá Yngva Yngvasyni sendi-
herra þar sem stæði að vegna mis-
sagna íslenskra fjölmiðla um þetta
mái væri tekið fram að bréfið hafi
verið afhent sendiherranum af gesta-
móttöku Hotel King David og fréttir
þess efnis að utanríkisráðuneytið
hefði afhent bréfið væru ekki á rök-
um reistar. Akæran hefði ekki borist
í tal Davíðs Oddssonar með forseta,
forsætisráðherra og utanríkisráð-
herra ísraels en forseti þingsins hefði
tekið málið upp og sagst gera það
að eigin frumkvæði. Sagði Davíð að
afhending bréfsins hefði ekki haft
nein áhrif á heimsókn sína til Israels.
Um viðbrögð við bréfi Wiesenthal-
stofnunarinnar sagði Davíð að í því
væru mjög alvarlegar ákærur á
HALLDÓR Blöndal samgönguráð-
herra mælti í gær fyrir tillögu til
þingsályktunar um breytingu á
þingsályktun um vegaáætlun fyrir
árin 1991-1994. Tillagan gerir ráð
fyrir að útgjöld til vegamála lækki
um 515 milljónir króna, verði sam-
kvæmt áætluninni 5565 milljónir
króna. Ráðherra sagði einnig í
sinni ræðu að hann hefði skipað
nefnd til að endurskoða gildandi
vegalög.
Halldór Blöndal samgönguráð-
herra gerði grein fyrir því að þegar
vegaáætlun fyrir árin 1991-94 var
samþykkt sl. vor, var ráð fyrir því
gert að markaðir tekjustofnar vega-
sjóðs yrðu nýttir til hins ýtrasta, þ.e.
að þeir yrðu hækkaðir eins og lög
heimiluðu. Þá hefði einnig verið við
það miðað að afsláttur á blýlausu
bensíni yrði lagður niður.
Með hliðsjón af markmiðum ríkis-
stjórnarinnar um að halda verðbólgu
niðri og stuðla að hófsömum samn-
ingum á vinnumarkaði, þætti ekki
fært að nýta markaða tekjustofna
eins og fyrirhugað var. Bensíngjald
og þungaskattur var hækkað um 2%
í upphafi þessa árs, en ekki væri
frekari hækkun fyrirhuguð á árinu,
þá yrði ekki heldur lagður niður af-
sláttur af blýlausu bensíni eins og
fyrirhugað var. En samkvæmt lögum
um fjáröflun til vegagerðar mætti
hækka bensíngjaid um 5% og þunga-
skatt um 10% umfram það sem gert
var um áramótin.
Af þessum ástæðum yrðu mark-
aðar tekjur um 250 milljónum króna
lægri heldur en reiknað hafði verið
með í fyrravor. Við afgreiðslu fjár-
laga þessa árs var ákveðið í þeim
tilgangi að draga úr halla ríkissjóðs,
að 265 milljónir af tekjum vegasjóðs
rynnu í ríkissjóð. Til ráðstöfunar í
vegaáætlun yrðu þá 515 milljónum
króna lægri upphæð heldur en gild-
hendur 'íslenskum ríkisborgara. „Mér
fannst ekki viðeigandi að ég ræddi
það mál á erlendri grundu og lýsti
því yfir að ég myndi ekki taka það
mál til efnislegrar umræðu nema á
íslandi. Þetta mál er um atburði sem
gerðust fyrir hálfri öld. Ég tel af-
skaplega mikilvægt að menn tali
mjög varlega um mál af þessu tagi.
Ég tel hins vegar nauðsynlegt að
skoða réttarstöðu þessa íslenska rík-
isborgara. Ég tel að hann eigi kröfu
til þess og að skoðað verði mjög
vandlega með hvaða hætti íslenska
stjórnkerfið tekur á málum af þessu
tagi og hvaða kröfur beri að gera
til þess, sem læturuppi jafn þungar
ákærur og þessi aðili gerir, hvaða
kröfur til sannana beri að gera. Ég
vek athygli á að þrátt fyrir að hér
sé um mjög virta stofnun að ræða
sem hefur margoft reynst hafa rétt
fyrir sér í ásökunum af þessu tagi
er það fjarri því að vera algilt,“ sagði
Davíð og bætti við að ríkisstjórnin
myndi athuga málið vandlega og
skoða réttarstöðu þess einstaklings
sem að væri vegið og hver væru
eðlileg skref áður en Wiesenthal-
stofnuninni yrði svarað.
Ekki vel heppnuð heimsókn
Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir(Kv-Rv) sagði að forsætisráðherra
væri einn um þá skoðun að heimsókn
hans til ísraels hefði verið vel
heppnuð. „í rauninni er þessi ferð
leiðindaferð sem hefði betur aldrei
verið farin,“ sagði hún.
Um afhendingu bréfs Wiesenthal-
stofnunarinnar sagði þingmaðurinn
andi vegaáætlun gerði ráð fyrir.
Lækka yrði gjaldahlið áætlunarinnar
til samræmis við þetta.
Samgönguráðherra gerði nokkra
grein fyrir niðurskurðinum. Við
lækkun útgjalda hefði viðhalds- og
þjónustuliðum verið hlíft. Væri það
byggt á þeirri skoðun að þessir liðir
þyldu ekki lækkun, ef halda ætti
vegakerfinu í nothæfu ástandi. Lið-
urinn stjórn og undirbúningur lækk-
ar um 15 milljónir króna. Aðrir liðir
lækka þá samtals um 500 milljónir
króna. Sú lækkun dreifist í aðalatrið-
um hlutfallslega jafnt en helstu
undantekningar eru vegna samnings
sem þáverandi fjármálaráðherra 01-
afur Ragnar Grímsson gerði við
borgarstjóra Reykjavíkur í apríl sl.
vor um greiðslu skuldar ríkisins við
Reykjavíkurborg. Til að standa við
þann samning hækkaði fjárveiting
til höfuðborgarsvæðisins lítillega í
heild. Þá væri einnig reiknað með
því í tillögunni að fjárveiting til Vest-
fjarðaganga lækki ekki. Við af-
greiðslu vegaáætlunar hefði verið
gert ráð fyrir að aflað yrði lánsfjár
til viðbótar fjárveitingu í vegaáætl-
uninni til að halda mætti uppi eðlileg-
um framkvæmdahraða. Verksamn-
ingur sem gerður var sl. sumar var
í samræmi við þessi áform. Sam-
kvæmt honum var ætlað að afla
lánsfjár að upphæð um 250 milljónir
króna.
Við gerð fjárlaga var ákveðið að
afla ekki þessa lánsfjár. Við þessar
aðstæður er lagt til í tillögunni að
fjárveiting til Vestfjarðaganga hald-
ist óbreytt. Yrði að semja við verk-
taka verksins um að hægja á verkinu.
Ræðumaður taldi það allrar at-
hygli vert að, þrátt fyrir þá lækkun
útgjalda sem fælust í tillögunni
myndu heildarútgjöld til vegamála
verða heldur meiri en verið hefði
undanfarin ár. Fjárveitingar til nýrra
m.a. það sína skoðun að ekki væri
sjálfgefið að menn færu hefðbundnar
leiðir ef þeir teldu mikið liggja við
og réttlætinu væri misboðið.
Ingibjörg sagði að málið gæfi til-
efni til að benda á að stjórnvöld ísra-
elsríkis væru ekki sérstakir handhaf-
ar réttlætis þrátt fyrir hina skelfilegu
helför gegn gyðingum í síðari heims-
styijöldinni. Rakti þingmaðurinn al-
varleg mannréttindabrot sem hefðu
fylgt ísraelum allt frá stofnun ríkis-
ins og væru þar hvað alvarlegust
brot þeirra á Genfarsáttmálanum
sem íslendingar væru aðilar að. Vitn-
aði hún m.a. í grein eftir Sölva Sölva-
son lögfræðing um kynningu á Genf-
arsáttmálanum þar sem hann segði
m.a. að aðildarríki sáttmálans skuld-
bindi sig til að virða og tryggja helgi
hans. Aðildarríkin ættu ekki aðeins
að sjá til að borgarar þess ríkis færu
að sáttmálanum heldur einnig að
vinna að því að önnur ríki virtu sátt-
málann. Því bæri íslendingum skylda
t\l að einangra þá siðferðilega sem
hefðu gerst brotlegir við sáttmálann.
Eðlilegt að þekkjast boðið
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra, sem gegnir störfum utanrík-
isráðherra í veikindaforföllum Jóns
Baldvins Hannibalssonar, sagðist
vilja láta koma fram að hann teldi í
alla staði eðlilegt að forsætisráðherra
þekktist boð forsætisráðherra Israels
um að fara þangað í opinbera
heimsókn. „Heimsókn forsæt-
isráðherra vaj meðal annars liður í
þeirri stefnu íslendinga að stuðla að
friðsamlegum, samningsbundnum
láusnum á deilum Israela og
nágranna þeirra,“ sagði hann.
Sagði Jón að það hefði verið eink-
framkvæmda yrðu svipaðar og voru
á síðasta ári en viðhald og þjónusta
fengju heldur meira í sinn hlut.
Endurskoðun vegalaga
Samgönguráðherra vildi nota tæk-
ifærið til að víkja nokkrum orðum
að endurskoðun vegalaga en gildandi
vegalög væru að stofni til frá árinu
1963. Forveri sinn í embætti hefði
falið vegamálastjóra að vinna upp
hugmyndir að endurskoðun veg-
alaga. Halldór Blöndal samgöngu-
ráðherra kvaðst hafa fengið þær
hugmyndir í hendur um áramótin. I
framhaldi þessa hefði hann skipað
nefnd til að taka þessar hugmyndir
til skoðunar og frekari vinnslu. For-
maður nefndarinnar er Þórhallur
Jósefsson deildarstjóri í samgöngu-
ráðuneytinu, en aðrir eru Helgi Hall-
grímsson vegamálastjóri, Gunnar
Gunnarsson framkvæmdastjóri
stjórnsýslusviðs Vegagerðar ríkisins,
og alþingismennirnir Arni Mathiesen
(S-Rn), Gunnlaugur Stefánsson
(A-Al), Karl Steinar Guðnason
(A-Rn) og Pálmi Jónsson (S-Nv).
Samgönguráðherra vænti þess að
nefndin myndi skila niðurstöðu á
þessum vetri.
Að endingu lagði samgönguráð-
herra til að tillögunni yrði vísað til
samgöngunefndar en flárlaganefnd
athugaði einnig áhrif tillögunnar á
hag ríkissjóðs.
Skorið þar sem síst skyldi
Jón Helgason (F-Sl) taldi niður-
skurð til vegamála orka mjög tvímæl-
is, sérstaklega á samdráttartímum.
Þá væru vegaframkvæmdir öðrum
fremur hagkvæmari, þess mætti
vænta t.ilboð í verk væru í lægri
kantinum og líta yrði til atvinnusjón-
armiða. Þetta væru ódýrar fram-
kvæmdir þegar tillit væri til þess
tekið að þær væru unnar með tækj-
Endurskoðuð vegaáætl-
un fyrir árin 1991-94
ar óheppilegt að heimsókn forsætis-
ráðherra hefði verið notuð sem til-
efni til að afhenda bréf Wiesenthal-
stofnunarinnar. „Þessi atburður
varpar því miður nokkrum skugga á
þessa heimsókn en er henni annars
algerlega óviðkomandi. Eins og
kunnugt er hefur utnaríkjsráðherra
nýlega ákveðið að hætta við áform-
aða heimsókn til ísraels í vor, meðal
annars með vísan til þess að heim-
sókn forsætisráðherra er nú nýaf-
staðin," sagði Jón.
Páll Pétursson(F-Nv) sagði við
umræðurnar að forsætisráðherra
hefði aldrei átt að fara þessa ferð.
Nú væri skaðinn skeður og þá væri
kannski best að gleyma henni. Þing-
maðurinn sagði að viðbrögð Jóns
Baldvins Hannibalssonar utanríkis-
ráðherra að sjíta fyrirhugaðri heim-
sókn sinni til ísraels hefðu verið rétt.
Páll kvaðst einnig efast um að rétt
væri að ísraelsk stjórnvöld hefðu
ekki vitað af afhendingu bréfs Wies-
enthal-stofnunarinnar. „Hvaða hætt-
ur hefðu þá getað leynst í vegi hæstv-
irts forsætisráðherra ef öryggis hans
var ekki gætt betur en svo í þessu
ófriðarins landi að menn hefðu getað
komist að honum eða fylgdarliði hans
með bréf og sendingar?" spurði þing-
maðurinn.
Páll upplýsi einnig að hann hefði
lagt fram tillögu í utanríkismála-
nefnd um að nefndin lýsti yfir stuðn-
ingi við ákvörðun utanríkisráðherra.
Olafur Ragnar Grímsson sagði er
hann kom aftur í ræðustól að sú
yfirlýsing forsætisyáðherra að stefna
Islands gagnvart ísrael væri óbreytt
eftir heimsóknina væri furðuleg í ljósi
þess að utanríkisráðherra hefði með
því að afþakka heimsókn sína til
landsins slitið kurteislegum sam-
skiptum ríkjanna. Lýsti hann von-
brigðum með svör forsætisráðherra,
sem hann sagði að hefði vikið sér
undan að svara spurningum sem
vörðuðu niðurstöður í leiðara
Morgunblaðsins og afstöðu utanrík-
iSráðherra. Af máli hans hefði mátt
ráða að ákvörðun utanríkisráðherra
hefði byggst á misskilningi. Davíð
Oddsson kom aftur í ræðustól og
sagði m.a. að ekki væri meginágrein-
ingur á milli sín og utanríkisráðherra
um afstöðuna til ísraels.
um sem ella væru ekki nýtt og eng-
inn deildi um það að betra væri að
borga mönnum vinnulaun fremur en
atvinnuleysisbætur.
Steingrímur J. Sigfússon (Ab-Ne)
fyrrum samgönguráðherra vildi leið-
rétta það sem fram hefði komið í
ræðu samgönguráðherra um að til
hefði staðið að afnema afslátt af blý-
lausu bensíni. Fullur vilji hefði verið
fyrir því að hafa verðmun á blý- og
blýlausu bensíni. Ekki hefði verið
ætlunin að hvatning til notkunar á
blýlausu bensíni yrði til þess að rýra
tekjur vegasjóðs. Það væri tæknilegt
úrlausnarefni að halda uppi verð-
hvatningu án þess að rýra tekjur
sjóðsins. Að lausn þessa máls hefði
verið unnið í samgönguráðuneytinu
og vilda hann spyija eftii-mann sinn
í embætti samgönguráðherra hvað
þessu starfi liði?
Steingrímur taldi það villandi ef
ekki blekkingu að halda því fram að
heildarútgjöld til vegamála yrðu
meiri á þessu ár heldur en síðasta.
Það mætti reyndar vísa til töflu sem
væri í greinargerð. En sú tala sem
þar kæmi fram fyrir árið 1991 væri
segði bara hluta sögunnar. Þar
kæmu útgjöldin fram eftir að skorið
hefði verið niður um 350 milljónir.
Ef það hefði komið fram sem upphaf-
lega hefði verið áætlað, hefði stór-
felldur niðurskurður blasað við.
Steingrími J. Sigfússyni var þessi
tillaga til vegaáætlunai’ hið mesta
harmsefni, hann taldi þann niður-
skurð sem tillagan gerði ráð fyrir
nema 766 krónum að raungildi. 250
milljónir væru teknar með því að
hverfa frá lántöku vegna Vestfjarða-
ganga en færa þær framkvæmdir
yfir á vegasjóðinn s.em yrði þá að
mæta þessari byrði með skerðingu á
öðrum framkvæmdum. 265 milljónir
króna af fé vegasjóðs væru gerðar
upptækar í ríkissjóðs og rúmlega 251
milljónir króna væru vegna þess að
markaðir tekjustofnar væru ekki full-
nýttir.
Ekki tókst að Ijúka umræðum um
tillöguna. Fleiri þingmenn tóku til
máls og verður gerð grein fyrir ræð-
um þeirra síðar.