Morgunblaðið - 20.11.1992, Side 13

gi;oi iiMöMílVÖ'/. .02 JIUDA(HIT?Ör’l C1K1AJ0VIUD11OM
---MOKGtJNBIAÐIÐ FÖSTUDAGUR '20. 'XÓVEMBKR 1992
13
Hvert eiga þolendur
ofbeldis að leita?
eftir Valgerði
Magnúsdóttur
Síðustu vikur hefur verið mikil
umræða í þjóðfélaginu um ofbeldi
af margvíslegu tagi, einkum vegna
landssöfnunar fyrir Kvennaathvarfið
og umíjöllunar Stöðvar tvö um kyn-
ferðislegt ofbeldi. Þetta hefur orðið
til þess að stór hópur af þolendum
ofbeldis hefur að undanförnu stigið
það skref að leita sér aðstoðar við
að vinna úr alvarlegum vandamálum
sem ofbeldið hefur valdið þeim og
ekki má láta afskiptalaus, því þá
verður tilvistarkreppa þeirra æ
stærri.
Sífellt fleiri leita aðstoðar
Á mínum vinnustað, Félagsmála-
stofnun Akureyrar, hefur þessa
glögglega orðið vart. Við sem þar
vinnum höfum undanfarin ár reynt
eftir megni að vinna með þolendum
ofbeldis, og fjöldi þeirra sem til okk-
ar leita hefur vaxið jafnt og þétt.
Aldrei áður hafa jafn margar ungar
stúlkur og fullorðnar konur leitað
aðstoðar okkar á skömmum tíma og
á síðustu vikum. Fram að þessu
höfum við getað veitt þeim nokkuð
vel af tíma okkar, en nú hefur fjöldi
þeirra breytt því. Þetta þarfnast
nánari skýringa.
Félagsmálastofnanir eru hluti af
stjórnsýslukerfi sveitarfélaga, og
þeim er ætlað að veita íbúum þeirra
þjónustu og aðstoð skv. lögum um
félagsþjónustu sveitarfélaga. Hvert
sveitarfélag ber kostnað af þjónustu
sinnar félagsmálastofnunar. Þegar
þolendur ofbeldis hafa átt í hiut
hefur starfsfólk Félagsmálastofnun-
ar Akureyrar reynt að veita þeim
sem þangað leita ráðgjöf og stuðning
við úrvinnslu á vandamálum sínum
„Ég minnist þess ekki
að hafa séð sálræn
vandamál fólks meðal
verkefna sem unnið
skuli að því að leysa
með einum eða öðrum
hætti, én ég vona að þar
verði sem fyrst breyt-
ing á. Það er löngu
tímabært.“
óháð búsetu, enda hefur sjaldan ver-
ið um marga skjólstæðinga að ræða
á sama tíma og þessi málaflokkur
haft forgang næst á eftir barna-
verndarmálum. Með auknum fjölda
þeirra síðustu vikurnar er nú svo
komið að þeir starfsmenn sem
reynslu hafa og þekkingu á verkefn-
um af þessu tagi anna þeim ekki
lengur. Þess vegna hefur orðið að
vísa að mestu leyti frá þeim sem
búsettir eru í öðrum sveitarfélögum,
og er einungis hægt að bjóða þeim
upp á eitt til tvö viðtöl til að hjálpa
þeim að leita sér aðstoðar annars
staðar.
Fá úrræði finnast
Önnur úrræði eru harla fá fyrir
þá þolendur ofbeldis sem hér um
ræðir og þau eru ekki endilega að-
gengileg. Engar félagsmálastofnan-
ir eru í nágrannasveitarfélögunum
og fátt um starfsmenn við-félagslega
þjónustu af þessu tagi. Heilsugæslu-
stöðin á Ákureyri hefur heldur
stærra starfssvæði en Félagsmála-
stofnun Akureyrar. Fjölskylduráð-
gjafi stöðvarinnar sinnir málefnum
þolenda ofbeldis, en önnur verkefni
hafa forgang. Fáeinir einstaklingar
hér um slóðir með fagmenntun hafa
orðið reynslu af að sinna svona verk-
efnum, en þeir eru að því í auka-
starfi og bolmagn þeirra því tak-
markað. Þess vegna vefst mér orðið
tunga um tönn þegar ég er að reyna
að benda þolendum ofbeldis á aðra
möguleika til að leita sér aðstoðar
fagfólks. Þeir þurfa nefnilega að fá
aðstoðina strax, ört og oftast í lang-
an tíma.
Það er rétt að taka fram að þeir
þolendur ofbeldis sem hér um ræðir
hafa margir fyrst leitað til Stíga-
móta í Reykjavík og Kvennaathvarfs
og haft af því gott gagn. En það
gefur augaleið að þeir sem búa hér
fyrir norðan geta ekki nýtt sér ráð-
gjöf og meðferð í langan tíma í
Reykjavík, heldur þurfa þeir þjón-
ustu í sinni heimabyggð. Sömuleiðis
er rétt að taka fram að Stígamót
eru einnig til hér á Akureyri og
þangað hafa þeir leitað, en þar er
fyrst og fremst um að ræða ólaunað
sjálfboðastarf sárafárra kvenna sem
vinna verk sín af ósérhlífni og dugn-
aði við erfiðar aðstæður. Þar hefur
farið fram hópstarf og skyndiaðstoð
en ekki eiginleg meðferð. Einnig vil
ég benda á að ástandið er síst betra
í öðrum landshlutum, þótt ég sé hér
aðeins að lýsa í þaula því sem ég
þekki best.
Sálarheill er ekki sinnt
Eg beini þessum skrifum mínum
sérstaklega til sveitarstjórnar-
manna, og ég vona að þeir lesi orð
mín. Mér finnst löngu tímabært að
þeir átti sig á því hvernig sálræn
vandamál af flestum toga hafa
gleymst í þjóðfélagi okkar. Byggt
hefur verið upp öflugt net heilsu-
gæslu fyrir líkamana um allt land
og er það vel, en það þarf á sama
hátt að gera ráð fyrir því að til sé
Valgerður Magnúsdóttir
net sem fæst við hin vandamálin,
þau sem heija á sálarlífið, og að það
sé gert án þess að fólk þurfi að leggj-
ast inn á sjúkrastofnun nema þegar
það er óumflýjanlegt.
Það þarf að byggja upp um allt
land úrræði til að fást við sálrænu
vandamálin. Sorglega fátt er til í
dag. Til dæmis er utan höfuðborgar-
svæðisins aðeins starfandi ein lítil
geðdeild, á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri, og er undantekning ef hún
veitir þjónustu án innlagnar. Engin
göngudeild er þar fyrir fólk með
sálræn vandamál. Tvær stöður fé-
lagsráðgjafa við FSA hafa verið
ómannaðar í mörg ár.
Finnum íslenskar lausnir
Mér sýnist að net af því tagi sem
ég hef í huga þyrfti að tengjast
bæði félagslegri þjónustu og heilsu-
gæslu, til þess að geta verið sem
víðast í dreifri byggð. Það má segja
að vísir sé til af þessari hugsun, því
nýlega ákváðu nokkrir aðilar á Vest-
fjörðum að ráða sameigjnlega tvo
sálfræðinga til starfa. Ég vil sjá
okkur íslendinga finna út hvernig
við getum leyst þessi mál í okkar
fámenna þjóðfélagi með dreifðum
byggðum, og ég vil einnig sjá okkur
hrinda síðan í framkvæmd átaki til
íslendingar taka þátt í sam-
vinnuverkefnum í Evrópu
eftir Hellen M.
Gunnarsdóttur
Áhugi á samstarfi atvinnulífs og
skóla hefur farið ört vaxandi í lönd-
um Evrópu og í Bandaríkjunum á
síðustu árum. Á íslandi hefur þeirri
. skoðun einnig vaxið fylgi að nauð-
synlegt sé að efla samstarf skóla
og atvinnulífs, bæði á sviði kennslu
og rannsókna. Helstu rökin fyrir
áherslu á aukið samstarf atvinnulífs
og skóla eru þau að samkeppnis-
staða og hagsæld þjóða er talin ráð-
ast í ríkum mæli af öflugri rannsókn-
arstarfsemi og hagnýtingu nýrrar
þekkingar og tækni í atvinnulífinu.
Um miðjan níunda áratuginn átti
sér stað umræða innan Evrópu-
bandalagsins um hvernig unnt væri
að bæta samkeppnisstöðu evrópskra
fyrirtækja á heimsmarkaði, sérstak-
lega gagnvart bandarískum og jap-
önskum fyrirtækjum. Jafnvel þó
flestir gerðu sér grein fyrir mikil-
vægi fjárfestinga í rannsóknum og
þróun, sem hefðu að markmiði að
ýta undir nýsköpun í iðnaði, var
mönnum einnig ljóst að þær dygðu
ekki einar sér. Til þess að aukin
þekking bætti samkeppnisstöðu at-
vinnulífsins, varð að tryggja til-
færslu þekkingar frá rannsóknarað-
ilum til fyrirtækja. Talið var mikil-
vægt að efla starfsþjálfun og endur-
menntun í löndum Evrópubanda-
lagsins, og að auka samvinnu ein-
stakra ríkja á þessu sviði.
Til að vinna að þessu markmiði
var meðal annars komið á laggirnar
COMETT áætluninni (Community
Programme for Education and Tra-
ining in New Technology), sem hef-
„Eitt af verkefnum
nefndarinnar er sam-
starfsverkefni fyrir-
tækja og skóla í gæða-
málum og gæðastöðlun
I íslenskum sjávarút-
vegi. I samvinnu við ís-
lensk fyrirtæki og skóla
og á sama hátt skóla
og fyrirtæki í nókkrum
löndum EB og EFTA
er hafinn rekstur á
þriggja ára verkefni
sem tekur á endur-
menntunar- og þjálfun-
armálum innan þessar-
ar atvinnugreinar.“
ur það meginmarkmið að styrkja
samstarf atvinnulífs og skóla um
þjálfun og endurmenntun á nýjum
tæknisviðum. Að fyrsta hluta áætl-
unarinnar, sem hófst 1987, stóðu
einungis Evrópubandalagsríkin, en
frá 1990 hafa EFTA ríkin einnig
verið aðilar. Á íslandi er starfandi
samstarfsnefnd atvinnulífs og skóla,
SAMMENNT, sem vinnur að fram-
kvæmd COMETT áætlunarinnar
hérlendis. Að nefndinni standa sam-
tök ýmissa atvinnugreina, einstök
fyrirtæki, skólar og opinberir aðilar.
Rekstur nefndarinnar er fjármagn-
aður af þátttakendum og með styrk
frá COMETT. SAMMENNT starfar
í nánum tengslum við samskonar
nefndir í V-Evrópu.
Hellen M. Gunnársdóttir
MarHmið SAMMENNTAR er að
efla tengsl milli atvinnulífs og skóla
á framhalds- og háskólastigi um
endurmenntun og starfsþjálfun á
nýjum tæknisviðum. Ein forsenda
þess að slíkt beri árangur er að þarf-
ir fyrirtækja og starfsgreina fyrir
starfsþjálfun og endurmenntun séu
ljósar. Þegar þarfirnar liggja fyrir,
er nauðsynlegt að vinna að því að
þeim sé mætt, til dæmis með því
að halda námskeið eða vinna að
námsgagnagerð í samvinnu við skóla
og fyrirtæki hér heima og erlendis.
Eins og áður hefur verið sagt eru
samstarfsnefndir með sama sniði og
SAMMENNT starfandi í öllum lönd-
um EFTA og EB. Þannig er íslenska
nefndin hluti af 200 samstarfsnefnd-
um í Evrópu, sem hafa það megin-
markmið að efla tengsl skóla og
atvinnulífs á nýjum sviðum þekking-
ar. Þetta umhverfi gefur samstarfi
íslenskra skóla og fyrirtækja nýja
möguleika, sem ekki hafa verið til
staðar áður. íslenska nefndin hefur
þegar nýtt sér þessi tengsl við undir-
búning verkefna í COMETT en
ákjósanlegt er að nýta sér þau enn
frekar í evrópskum samstarfsverk-
efnum á sviði menntunar, vísinda
og viðskipta.
Eitt af verkefnum nefndarinnar
er samstarfsverkefni fyrirtækja og
skóla í gæðamálum og gæðastöðlun
í íslenskum sjávarútvegi. I samvinnu
við íslensk fyrirtæki og skóla og á
sama hátt skóla og fyrirtæki í nokkr-
um löndum EB og EFTA er hafinn
rekstur á þriggja ára verkefni sem
tekur á endurmenntunar- og þjálfun-
armálum innan þessarar atvinnu-
greinar. Auk þess er í undirbúningi
námskeiðahald í samvinnu skóla og
fyrirtækja víðsvegar í Evrópu í
málmiðnaði, tölvuiðnaði og mat-
vælaiðnaði.
COMETT er ein af fyrstu EB-
áætlunum sem íslendingar og aðrar
EFTA-þjóðir hafa tekið þátt í. Ef
EES samningurinn verður undirrit-
aður fá íslendingar aðgang að mun
fleiri áætlunum EB, bæði á sviði
vísinda, tækni og menntunar. Þá
opnast miklir möguleikar á auknu
samstarfi á þessum sviðum við þjóð-
ir Evrópu. Samstarf sem íslendingar
geta nýtt sjálfum sér til hagsbóta,
sé rétt á málum haldið.
Höfundur er forstöðumaður
Rannsóknaþjónustu Háskólans og
verkefnasijóri Sammenntar.
að sinna sálrænum vandamálum um
allt land. Hér dugar ekki samanburð-
ur við útlönd og innfluttar lausnir
þar sem forsendur eru allt aðrar.
Ég óttast að þeir þolendur ofbeld-
is sem að undanförnu hafa leitað
aðstoðar á mínum vinnustað án þess
að fá viðunándi úrlausn séu býsna
þögull hópur. Ég vildi óska að þeir
hefðu hátt um þarfir sínar og beindu
þeim til ykkar, sveitarstjórnarmenn.
Mikið er í húfi, því fátt er eins eyði-
leggjandi fyrir fólk og ofbeldi. Ég
get ekki annað en komið beiðnum
þeirra áleiðis og nefnt í sömu andr-
ánni að engin aðstoð er til sem bein-
ist að vanda þeirra sem ofbeldið
fremja. Enn fremur minni ég um
leið á alla hina sem eiga við ýmiss
konar sálræn vandamál að stríða,
sem göngudeildarþjónusta í heima-
byggð gæti hjálpað þeim að vinna
bug á.
Nú er sífellt til umræðu skipting
ríkis og sveitarfélaga á ýmsum verk-
efnfum sem þegar eru vel skilgreind
í íslensku þjóðfélagi. Einnig er það
yfirlýstur vilji stjórnvalda að sveitar-
félög verði sem fyrst færri og stærri
til að geta betur ráðið við ýmiss
konar verkefni. Ég minnist þess
ekki að hafa séð sálræn vandamál
fólks meðal verkefna sem unnið skuli
að því að leysa með einum eða öðrum
hætti, en ég vona að þar verði sem
fyrst breyting á. Það er löngu tíma-
bært.
Höfundur er sálfræðingur og
starfar á Félagsmálastofnun
Akureyrar.
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E
v/Reykjanesbraut,
Kopavogi, sími
671800
Opið sunnudaga
kl 14 - 18.
VANTAR GÓÐA BÍLA
Á STAÐINN
Toyota Corolla Tourlng GLi '91, blár, 5
g., ek. 31 þ., dráttarkúla o.fl. Toppeintak.
V. 1320 þús.
Subaru 1800 GL (afmælistýpa) ’88, 5 g.,
ek. 73 þ., álfelgur, rafm. í rúðum o.fl. Mjög
gott eintak. V. 790 þús. stgr.
Toyota 4Runner V-6 ’91, rauður. sjálfsk.,
ek. 30 þ., ýmsir aukahl. V. 2.3 millj.
Chevrolet Custom Delux 4x4 Pick up
’86, 8 cyl. 305,. sjálfsk., ek. 47 þ. mílur,
útlit og ástand óvenju gott. V. 1090 þús.
stgr.
Mazda 323 LX station ’88, 5 dyra, ek.
68 þ. V. 450 þús. stgr.
Toyota Landcruiser ’86, 5 g., ek. 80 þ.,
ýmsir aukahl. V. 1030 þús.
Honda Accord EX ’88, blásans, sjálfsk.,
ek. 64 þ., sóllúga, rafm. í öllu. Toppein-
tak. V. 890 þús., sk. á ód.
Plymouth Laser RS Twin Cam 16v '90,
5 g., ek. 33 þ. mílur, rafm. í öllu o.fl. Sport-
bíll í sérflokki. V. 1690 þús., sk. á góðum
jeppa (ód).
Mazda 323 GLX Fastback '92, 5 g., ek.
30 þ. Sem nýr. V. 1090 þús.
MMC L-300 8 manna ’89, 5 g., ek. 113
þ. „Vsk-bíU“. V. 850 þús.
Jaguar XJ6 ’81, blásans, ek. 160 þ.,
sjálfsk., m/öllu, 2 eigendur. Hefur fengið
mjög gott viðhald. V. 970 þús.
M. Benz 190 ’87, rauður, 5 g., ek. 53 þ.
Dekurbíll. V. 1280 þús. stgr.
Lada Sport '88, 5 g., léttist., ek. 41 þ.
Gott útlit. V. 330 þús. stgr., skipti.
Toyota Corolla XL Liftback '88, hvítur, 5
g., ek. 80 þ. Gott útlit. V. 670 þús., sk. á ód.
Cherokee Laredo ’91, einn m/öllu, ek.
16 þ. V. 2350 þús.
Peugout 505 GR '87, sjálfsk., ek. 90 þ.
Gott eintak. V. 690 þús. Vantar diesel
fólksbíl.
MMC Galant GLSi 4x4 '90, hvítur, 5 g.,
ek. 52 þ., rafm. í rúðum, hiti í sætum,
samlitir stuðarar o.fl. V. 1290 þús., sk. á ód.
Plymouth Laser Twin Cam, turbo, 16V,
'90, svartur, 5 g., ek. 35 þ. Mikið af aukahl.
V. 1890 þús., sk. á ód.
Daihatsu Charade CX '89, 5 dyra, ek. 75
þ. V. 420 þús.