Morgunblaðið - 20.02.1993, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. FEBRUAR 1993
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. FEBRUAR 1993
23
pltrgii Útgefandi mÞIafeife Árvakur h.f., Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, , - Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, siml 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskrlftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. elntaklð.
Stefnuræða
Bandaríkjaforseta
Bill Clinton forseti boðaði í
stefnuræðu sinni, er hann
flutti aðfaranótt fimmtudags,
einhver mestu umskipti í Banda-
ríkjunum frá því um miðjan sjö-
unda áratuginn er Lyndon B.
Johnson hratt í framkvæmd
mannréttindaumbótum og vel-
ferðarhugmyndum bandarískra
demókrata. í ræðu sinni vék
hinn nýkjömi forseti Bandaríkj-
anna margoft að nauðsyn þess,
að samstaða ríkti um að koma
á varanlegum breytingum í
bandarísku þjóðlífí og hann lagði
ríka áherslu á, að ríkisvaldið
hefði þar einnig miklu hlutverki
að gegna ekki síst hvað varðaði
spamað og aðhald í opinberum
rekstri. Ljóst er, að Clinton for-
seta mun ekki takast að fá
bandarísku þjóðina til að sætta
sig við stórauknar skattálögur
verði ekki jafnframt staðið við
fyrirheit um niðurskurð og að-
hald í rekstri hins opinbera. Við
blasir einnig að þessar breyting-
ar ásamt umbótum þeim, sem
Clinton hefur boðað á vettvangi
heilbrigðismála munu ráða
mestu um það mat sem lagt
verður á frammistöðu hans í
embætti.
í kosningabaráttunni hafði
Clinton heitið bandarísku milli-
stéttinni skattalækkunum. Þótt
erfítt sé að skilgreina með full-
nægjandi hætti hugtakið „milli-
stétt“ í Bandaríkjunum liggur
þó fyrir, að skattahækkanir þær
sem forsetinn boðaði, að hinum
efnamiklu í bandarísku þjóðlífí
yrði gert að bera, munu í reynd
koma niður á flestöllum tekju-
hópum þó svo réttnefndu lág-
launafólki verði hlíft. Forsetinn
vísaði til þess, að fjárlagahallinn
gífurlegi hefði reynst enn meiri
en talið var og hann hafnaði því
sjónarmiði, sem m.a. hefur kom-
ið fram í forystugrein hins virta
tímarits The Economist að efna-
hagslífíð í Bandaríkjunum sé í
þvílíkri uppsveiflu um þessar
mundir, að aðgerðir af hálfu rík-
isvaldins séu við þessar aðstæð-
ur ekki einungis óþarfar heldur
beinlínis skaðlegar. Forsetinn
sagði efnislega, að vissulega
væri ástæða til að vona að efna-
hagsbatinn reyndist raunveru-
legur en hins vegar væri það
óumdeilanleg staðreynd að
störfum hefði ekki fjölgað.
Efnahagsbati sem ekki kæmi
almenningi til góða, í formi
nýrra starfa væri í reynd ekki
mikils virði. Voru þessi ummæli
Bill Clintons í samræmi við yfír-
lýsingar hans í kosningabarátt-
unni þess efnis, að tímabært
væri að stjórnvöld í Bandaríkj-
unum settu hagsmuni alþýðu
manna á oddinn.
Á móti þeim skattahækkun-
um sem forsetinn kvað nauðsyn-
legar boðaði hann meðal annars
niðurskurð á sviði vamarmála
og sparnað í hinu risavaxna og
óskilvirka heilbrigðiskerfí
Bandaríkjanna. Jafnframt lagði
hann áherslu á, að stjómvöld
gerðu sér ljóst að þeim bæri að
ganga á undan og gefa fordæmi
í þessu efni. Forsetinn vék að
því, að hann hefði þegar ákveð-
ið að skera útgjöld forsetaemb-
ættisins niður um fjórðung, sem
spara myndu tíu milljónir
Bandaríkjadala. Að auki hefði
verið ákveðið að skera niður í
ríkiskerfinu öllu og myndi störf-
um á þeim vettvangi fækka um
100.000 á næstu fjórum árum.
Þá lýsti Bill Clinton yfír því, að
laun starfsmanna alríkisstjóm-
arinnar yrðu fryst næsta árið
og launahækkanir að þeim tíma
liðnum myndu ekki fylgja vísi-
töluhækkunum.
Almenningur í Bandaríkjun-
um hefur, líkt og víðar, andúð
á skatthækkunum og þar em
einnig landlægar efasemdir um
heilindi stjórnvalda í Washing-
ton á hverjum tíma. Clinton for-
seta hefur tekist að höfða til
alþýðu manna með því að boða
aðhald í ríkisrekstri, stórauknar
álögur á efnafólk og herferð
gegn bmðli og óeðlilegum fríð-
indum jafnt í einka- sem ríkis-
geiranum. Erfítt verður fyrir
þingheim að leggjast gegn þess-
um þáttum í efnahagsstefnu
forsetans og því er sérlega mikil-
vægt fyrir Clinton að nýta sér
það svigrúm sem hann hefur nú
í upphafi forsetatíðar sinnar.
Því verður tæpast á móti
mælt, að það kveður við nýjan
tón í bandarísku stjómmálalífí
um þessar mundir. Bill Clinton
freistar þess að höfða til fómar-
lundar bandarísku þjóðarinnar
en jafnframt gætir hann þess
jafnan að leggja áherslu á að
fullrar sanngimi verði gætt.
Þessi tvö hugtök, „fórnir“ og
„sanngirni“ rista djúpt í banda-
rískri þjóðarsál og almenningur
virðist upp til hópa vera tilbúinn
til að taka á sig auknar álögur
í trausti þess að verið sé að
leggja grunn að velferð komandi
kynslóða. Takist Clinton forseta
ekki að hrinda í framkvæmd
þeim umskiptum og þeim niður-
skurði sem hann íjallaði um í
ræðu sinni mun enginn friður
ríkja um stefnu hans. Sú „þjóð-
arsátt um umbætur“, sem for-
setinn kveðst vilja tryggja og
er hinn hugmyndafræðilegi
kjami stefnu hans, verður þá í
huga margra Bandaríkjamanna
enn eitt hugtakið úr blekkingar-
smiðju hinna úrræðalausu.
Kostnaður ríkissjóðs vegna risnu, aksturs og ferða á vegum ríkisins
Milljarður
í akstur og
dagpeninga
RÍKISSJÓÐUR greiddi 338 milljónir kr. í dagpeninga í
utanlandsferðum á árinu 1991 og 189 milljónir vegna
ferðalaga innanlands. Samtals námu dagpeningagreiðslur
stofnana í A-hluta ríkissjóðs því 526 milljónum kr. Greidd-
ar voru 466 milljónir fyrir afnot ríkisins af starfsmanna-
bifreiðum. Samtals námu greiðslur ríkisins til einstakl-
inga, einkum starfsmanna, vegna dagpeninga, aksturs,
fæðisfjár o.fl. kr. rúmum milljarði kr.
Heildargreiðslur A-hluta ríkis-
sjóðs vegna risnu, ferða- og dvalar-
kostnaðar og aksturskostnaðar voru
rúmir tveir milljarðar kr. á árinu
1991, eins og fram kemur á með-
fylgjandi töflu.
Reikningar frá veitingahúsum
Risnan skiptist í fasta risnu og
aðra risnu og var kostnaðurinn sam-
tals tæpar 176 milljónir á árinu 1991.
Fasta risnan, tæpar 22 milljónir kr.,
er greidd ýmsum embættismönnum
með launum þeirra. Ráðstafa þeir
risnufénu að vild og þurfa ekki að
leggja fram reikninga. Meginhluti
annars risnukostnaðar, sem nam 154
milljónum kr., er vegna reikninga frá
veitingahúsum og ÁTVR, oft í
tengslum við opinberar heimsóknir
eða viðskiptaheimsóknir, að því er
fram kemur í skýrslu Ríkisendur-
skoðunar um athugun á risnukostn-
aði áranna 1989 og 1990. Að nokkru
leyti er einnig um að ræða hóf fyrir
starfsfólk ráðuneyta og stofnana.
Ekki hefur fengist sundurliðun á
öðrum risnukostnaði, til dæmis hvað
boð ráðherra fyrir ýmis félagasam-
tök og starfshópa kosta. Embættis-
menn fjármálaráðuneytisins vísa á
ráðuneytin með það. Þeir telja að
dregið hafí úr slíkum boðum með
lækkun fjárveitinga til risnu.
Lausleg athugun Ríkisendurskoð-
unar á reikningum frá veitingahús-
um á þessum árum leiddi í ljós að
um 30% af heildarkostnaði var vegna
áfengiskaupa. í risnutölunum í töfl-
unni sem hér birtist eru viðskipti við
ÁTVR færð á kostnaðarverði. Miðað
við árið á undan má áætla að þau
séu á bilinu 8-10 milljónir kr. og til
að fá útsöluverðið má margfalda þá
tölu með 4-5. Má því reikna með að
útsöluverðið þess áfengis sem ríkið
fær á kostnaðarverði sé um 40 millj-
ónir kr. Ríkisendurskoðun hefur vilj-
að láta færa verð á áfengi frá ÁTVR
á útsöluverði og talið að það myndi
efla kostnaðarvitund forsvarsmanna
ríkisstofnana og leiða til aukins að-
Risnu- og ferða- og aksturkostnaður
ríkÍSÍnS* 1991 Iþús. króna ‘Ahluti
RiSNA: Föstrisna 21.591
Önnur risna 154.280 Risnasamtals: 175.871
FERÐA-OG DVALARKOSTNAÐUR innanlands Ertendis Samtals
Fargjöld 81.154 256.306 337.460
Dagpeningar 188.691 337.713 526.404
Dvalarkostnaður 120.314 50.024 170.338
Fæðlsfé 51.874 51.874
Samtals ferða- og dvalark.: 442.033 644,043 1.086.076
Leigubílar 45.804
Bílaleigubílar 33.735
Einkaleigubílar 4.658
Starfsmannabílar 465.925
Hópferðabllar 46.582
Snjósleöar 33
Annarakstur 182.962
Samtals: 779.699
halds á þeBSum útgjaldalið. Ríkis-
stjórnin hefur ekki talið ástæðu til
að láta færa þetta þannig.
Ríkisendurskoðun hefur lagt til
að settar verði reglur um risnukostn-
að opinberra stofnana og fyrirtækja.
Hún hefur sagt að ríkisstofnunum
beri að gæta aðhalds í þessu efni
og að það ætti að vera meginreglan
að halda risnukostnaði í lágmarki.
Við fíárlagagerð undanfarin tvö ár
hefur þessi kostnaðarliður verið
lækkaður sérstaklega og þar með
hafa heimildir forsvarsmanna stofn-
ana til að ákveða útgjöld vegna risnu
verið skertar.
Nýlega samþykkti ríkisstjómin
reglur um risnuhald hjá ríkisstofnun-
um og sendi fjármálaráðuneytið þær
út til stofnana. Þar er risna skil-
greind þannig: Með risnu er átt við
kostnað sem stofnun eða embætti
efnir til í þeim tilgangi að sýna þeim
er risnunnar njóta, gestrisni, þakk-
læti eða viðurkenningu. Tekið er
fram að fullnægjandi tilefni skuli
ávallt vera til þess að risna sé veitt,
sem og fjárheimild og skrifleg heim-
ild yfirmanns stofnunar eða hlutað-
eigandi ráðuneytis. Síðan eru ákvæði
um frágang risnureikninga, af-
greiðslu þeirra og endurskoðun.
Utanlandsferðir
Ferða- og dvalarkostnaður A-
hluta ríkissjóðs nam 1.086 milljónum
kr. 1991, eins og fram hefur komið.
Ferða- og dvalarkostnaður erlendis
var 644 milljónir kr., ferðakostnaður
innanlands um 390 milljónir kr. og
fæðisfé 52 milljónir tæpar.
Dvalarkostnaðurinn skiptist í dag-
peninga sem ríkisstarfsmennirnir fá
í peningum til að standa straum af
dvalarkostnaði og svo dvalarkostnað
sem greiddur er samkvæmt reikning-
um frá hótelum og veitingahúsum.
Samkvæmt upplýsingum Nökkva
Bragasonar í fjármálaráðuneytinu
er frekar mælst til þess að ríkis-
starfsmenn framvísi reikningum fyr-
ir ferðakostnaði sínum innanlands
en dagpeningar eru þó mun algeng-
ari eins og sést á töflunni.
Ríkisstarfsmenn innan BHMR og
BSRB, sem ekki hafa aðgang að
mötuneyti ríkisins á vinnustað sín-
um, fá 160-170 kr. í fæðisfé fyrir
hvern vinnudag, með vissum skilyrð-
um, og samtals hefur ríkið greitt
tæpar 52 milljónir fyrir það á um-
ræddu ári.
Starfsmannabifreiðir
Heildaraksturskostnaðurinn var
tæpar 780 milljónir kr. en að við-
bættum rekstri á bílum ríkisins var
kostnaðurinn mun hærri, eða 1,8
milljarður kr. hjá A-hluta ríkissjóðs
eins og fram hefur komið í skýrslu
Ríkisendurskoðunar.
Aksturskostnaðurinn er sundurlið-
aður í töflunni og skýra liðimir sig
að mestu sjálfir. Lang stærsti kostn-
aðarliðurinn er vegna aksturs starfs-
mannabifreiða, 466 milljónir kr. Það
er greiðsla ríkisins fyrir afnot af bíl-
um starfsmanna sem greitt er fyrir
samkvæmt sérstökum aksturstaxta.
Þar af eru 200 milljónir vegna heil-
brigðisráðuneytisins. Liðurinn einka-
leigubifreiðir er aðallega vegna akst-
urs starfsmanna verktaka hjá Vega-
gerð ríkisins á eigin bílum til og frá
vinnustað. Meirihluti þess kostnaðar
sem færður er undir annan akstur
er sjúkraflutningur fyrir heilbrigðis-
ráðuneytið.
Ríkisendurskoðun gerði athuga-
semdir við mikinn bílakostnað ríkis-
ins í skýrslu sem út kom í nóvem-
ber. Nýlega ákvað ríkisstjórnin að
stefna að lækkun þessa kostnaðarlið-
ar um 5-10% og hefur verið óskað
eftir tillögum forstöðumanna allra
ríkisstofnana um það hvemig það
verði best gert.
Sportklúbburínn að Borgartúni 32 brann fyrir rúmlega árí
Dómur í íkveíkjuákæru fljótlega
Flutningi málsins lauk í gær fyrír Héraðsdómi Reykjavíkur
MÁLFLUTNINGI lauk í gær fyrir héraðsdómi Reykjavík-
ur í máli ákæruvaldsins gegn manni, sem ákærður er
fyrir að hafa kveikt í Sportklúbbnum við Borgartún í
febrúar á síðasta ári. Dóms er að vænta í málinu innan
hálfs mánaðar, en dómari er Sverrir Einarsson.
Eldurinn í Sportklúbbnum að
Borgartúni 32 uppgötvaðist um 25
mínútum eftir miðnætti aðfaranótt
mánudagsins 3. febrúar í fyrra.
Heildartjón á húsinu, eins og það
var metið fyrir Húsatryggingar rík-
isins, nam 90 milljónum króna.
Kveíkt í á þremur stöðum
í ræðu sækjandans, Jóns H.
Snorrasonar, deildarstjóra hjá RLR,
kom fram að sannað væri að kveikt
hefði verið í húsinu á þremur stöð-
um og eldurinn örvaður með eld-
fímu efni. Til dæmis hefði komið í
ljós við rannsókn að teppabútur,
sem rannsakaður var, var mettaður
af terpentínu.
Sækjandi sagði að hringt hefði
verið til hin ákærða, sem átti rekst-
urinn í húsinu, sex mínútum eftir
að tilkynning um eldinn barst lög-
reglu. Þá hefði hann sagst vera
nýkominn heim. Hann hefði farið
frá Borgartúni 32 skömmu eftir
miðnætti og komið heim um tíu
mínútur yfir miðnætti. Hann væri
því búinn að vera um 15 mínútur
heima. Þegar böndin. hefðu farið
að berast að honum hefði hann
breytt framburði sínum á þann veg,
að hann hefði verið kominn heim
fyrir miðnætti. Framburður konu
hans hefði einnig tekið breytingum
í sömu átt, frá því sem fyrst var
hjá lögreglu.
Sækjandi benti á að ákærði hefði
lýst yfír áhyggjum af því að ein-
hver gæti verið inni í brennandi
húsinu, enda hefði það komið fyrir
áður að brotist hefði verið inn. Lög-
reglumenn hefðu hins vegar ekki
séð nein merki um innbrot og fram-
burður vitna, sem hefðu talið sig
sjá opnar dyr, væri ekki trúverðug-
ur. Þegar mikinn reyk legði út með
dyrum virtist oft sem þær væru
opnar, enda hefðu allar dyr reynst
lokaðar þegar lögreglumenn og
slökkvilið komu á staðinn. Ákærði
hefði verið síðastur á staðnum, áður
en eldurinn kom upp og því vaknað
grunur um að hann væri valdur að
honum.
Keypti tryggingu skömmu fyrir
brunann
Sækjandi benti á, að ákærði hefði
tryggt reksturinn og Iausafjármuni
fyrir 30 milljónir aðeins 16 dögum
fyrir brunann. Sú trygging hefði
ekki verið í neinu samræmi við það
verðmæti, sem tíundað hefði verið
í kaupsamningi um reksturinn.
Rekstraráætlun hans hafí gert ráð
fyrir 5,8 störfum á ári og hann
hafí gert ráð fyrir 2 milljón króna
gróða árið 1992. Augljóst sé hins
vegar að tekjur af rekstrinum hafí
ekki hrokkið fyrir húsaleigu. Þá
hafí iðgjaldið af þessum miklu
tryggingum verið íþyngjandi fyrir
reksturinn.
Sækjandi sagði að þegar leitað
væri að þeim, sem ábyrgð bæri á
íkveikjunni, væri ákærða einum til
að dreifa og væru gögn málsins
nægileg til sakfellingar. Þá bæri
við refsiákvörðun að taka tillit til
þess hvað hefði gerst ef húsið hefði
orðið alelda og slökkvistarf ekki
komið til, þar sem húsið við Borgar-
túni 34 hefði þá verið í hættu. Þá
bæri einnig að dæma ákærða fyrir
tilraun til að komast yfír trygginga-
féð. Við mat á refsingunni ætti að
líta til þess, að brot hans beindist
gegn miklum hagsmunum og ollí
gífurlegu tjóni. Ekkert efni væri til
refsilækkunar.
Ekki rannsakað hver var á ferð
Magnús Thoroddsen, veijandi
ákærða, sagði að sýkna bæri hann
og fella sakarkostnað á ríkissjóð.
Hann reifaði ýmis atriði, sem bentu
til þess að ákærði hefði verið farinn
fyrr úr húsinu en hann bar upphaf-
lega. Til dæmis hefði lögregluþjónn,
sem ók framhjá húsinu skömmu
fyrir miðnættið, ekki séð til bifreið-
ar ákærða við húsið. Það sannaði
að hann hefði verið farinn um kl.
23.50. Þá yrði að horfa til þess, að
tveir vegfarendur hefðu séð til ferða
manns við húsið um miðnætti og
ekki hefði komið fram hver þar
hefði verið á ferð, enda það ekki
rannsakað nægilega. Þá hefði vitni
borið að mikinn reyk hefði lagt út
um opnar dyr á vesturhlið hússins,
skömmu áður en lögregla og
slökkvilið komu á vettvang. Vind-
hviða hefði hæglega getað lokað
hurðinni. Hurð á norðurhlið hafi
einnig opnast viðstöðulaust þegar
slökkviliðsmaður tók í hana, þ.e.
hún hafí ekki verið læst. Ef húsið
hafi verið opið, áður en eldurinn
kom upp, þá sé alls ekki sannað
að ákærði hafí átt hlut að máli.
Áður hefði verið brotist þar inn.
Tryggingasalinn ýtinn
Veijandinn sagði að ákærði hefði
alls ekki ætlað að kaupa svo viða-
mikla tryggingu og raunin varð,
heldur aðeins lausafjártryggingu til
að uppfylla skyldur sínar sam-
kvæmt kaupsamningi. Trygginga-
salinn hefði bent honum á að hag-
stæðara væri að kaupa viðameiri
tryggingar í einum pakka. Frum-
kvæðið hefði verið tryggingasalans,
enda væru tryggingasalar ýtnir.
Veijandinn sagði að ef ákærði
hefði kveikt í, þá kæmi það spánskt
fyrir sjónir að hann hefði aðeins
fjarlægt áfengi, myndavél og sjón-
varpsskjá úr húsinu. Áfengið hefði
hann að venju ætlað að skila til
ÁTVR eftir helgina og myndavélina
og skjáinn hefði hann ákveðið að
fjarlægja þar sem búnaðurinn þjón-
aði ekki tilgangi sínum. Þetta væri
stutt af framburði starfsmanna. Ef
hann hefði kveikt í, hvers vegna
hefði hann þá haft fyrir því að
skipuleggja billjardmót og kaupa
verðlaunagripi, gera við mynd-
varpa, laga plötuspilara á laugar-
deginum fyrir brunann og þrífa
þriðju hæðina kvöldið fyrir brun-
ann? Þá hafí ákærði orðið fyrir tjóni,
en eigendur hússins hins vegar
hagnast. Loks væri vert að benda
á, að þrátt fyrir rannsóknir á fatn-
aði ákærða fundust engin eldfím
efni, t.d. terpentína, í þeim.
Veijandinn sagði að málið snerist
fyrst og fremst um sönnun. Ef
sannað teldist að kveikt hefði verið
í húsinu, væri þá sannað að ákærði
hefði gert það? Sönnunarbyrðin
hvíldi á ákæruvaldinu og vafa bæri
að túlka ákærða í hag.
„Barnsránsmálið“ bíður nú dóms eftir málflutning
Sækjandi segir brottnám-
ið sýna skeytingarleysi
„BARNSRÁNSMÁLIÐ" var dómtekið í Héraðsdómi Reykjavíkur í
gærkvöldi að loknum málflutningi. Veijendur hinna ákærðu, James
Brian Grayson og Donald Michael Feeney, kröfðust sýknu fyrir skjól-
stæðinga sína en ákæruvaldið krefst refsingar. í máli Þóris Oddsson-
ar sækjanda málsins kom fram að þótt finna mætti málsbætur og
ástæður til að dæma James Brian Grayson til vægara refsingar sé
engu slíku tU að dreifa með Donald Michael Feeney heldur aðeins
ástæðum til refsiþyngingar. í ræðu sinni rakti Þórir sérstaklega hve
mennirnir hefðu lítið skeytt um hvað börnunum þætti um þessar
aðgerðir. Einkum hefði litið tillit verið tekið til eldri telpunnar, Elísa-
betar. Viðbrögð barnsins við því þegar lögregla í Lúxemborg greindi
henni frá hinum raunverulega tilgangi með flugferðinni tækju af
öll tvimæli um hver vilji hennar væri. Rétt eins og fyikisdómstólar
í Bandaríkjunum helgi sér lögsögu í málum barna sem dveljast leng-
ur en sex mánuði í hverju fylki þyrftu íslensk stjórnvöld að standa
vörð um réttindi og hag þeirra barna.
í máli bæði sækjanda og veijenda
kom fram að Brian Grayson segði
að kostnaður Grayson-fólksins vegna
vinnu CTU ætti að nema allt að 40
þúsund bandaríkjadölum eða u.þ.b.
2,4 milljónum íslenskra króna. RLR
hefði komist yfir reikninga vegna
útlagðs kostnaðar fyrir um það bil
28 þúsund dollara og væri þá t.d.
kostnaður vegna ferðalagsins til
Sviss og fyrirhugaðs ferðalags frá
Lúxemborg til Bandarílq'anna und-
anskilinn.
Hvorki sækjandi né veijendur
röktu að heitið gæti bakgrunn máls-
ins og þær forsjárdeilur sem fylgt
hefðu skilnaði Emu Eyjólfsdóttur og
Brians Graysons en í máli sækjand-
ans kom fram að hjónaband þeirra
sem stóð frá 1987 til 1991 hefði
verið samfelld raunasaga, sem hvor-
ugu hefði orðið til gæfu. Eftir að
Ema hefði í trássi við dómsúrskurð
farið frá Florída til íslands og tilraun-
um til að hafa samband við bömin
hefði verið mætt af tregðu hafí fjöl-
skylda Graysons snúið sér til CTU.
í framburði Graysons hefði komið
fram að hann hefði talið sig í rétti og
i framburði Feeneys hefði komið
fram að hann teldi að bandarísk
stjómvöld þekki starfsemi fyrirtæk-
isins CTU og láti hana óáreitta þótt
„þau neyðist til að senda afsökunar-
bréf til þeirra þjóða þaðan sem böm
væm numin á brott“.
Þórir rakti að þar sem ákveðið
hefði verið að Grayson fengi ekki
að vita um ráðagerðir fyrirtækisins
benti það til þess að tilgangurinn
hefði verið annar en hinn yfirlýsti,
sem var að semja við móðurina um
það að hún léti bömin af hendi. Saga
Feeneys um það að Ema Eyjólfsdótt-
ir hefði verið reiðubúin að afhenda
dætur sínar gegn gjaldi og sviðsetn-
ingin hefði verið til að blekkja for-
eldra hennar væri ótrúverðug — ekki
einungis vegna þess að Ema hefði
harðneitað öllu slíku og viðbrögð
hennar við því að uppgötva bamsrán-
ið hafi verið þau að gera strax ráð-
stafanir til að hafa upp á börnunum
— heldur einnig vegna þess þegar
tekið væri tillit til þess að í hve mik-
inn kostnað var lagt við hina flóknu
aðgerð þá hafí það aðeins verið smá-
peningar sem greiða hafí átt Emu
fyrir bömin, 5 eða 6 þúsund dollarar
og þjark um 1.000 dali hefði sam-
kvæmt sögu Feeneys staðið í vegi
fyrir þvf að samkomulag næðist.
Fram kom að þegar haft var sam-
band við CTU í upphafi hafði móðir
Brian Graysons lagt 25 þúsund
bandaríkjadali inn á reikning fyrir-
tækisins og síðar hafí upphæðin ver-
ið hækkuð í 30-35 og jafnvel 40
þúsund dali.
Þórir kvaðst telja að með brott-
námi bamanna hafi Grayson og Fe-
eney sýnt skeytingarleysi um hag
bamanna, einkum Elísabetar. Allt
hefði verið þaulskipulagt nema það
hvemig ætti að gera henni grein
fyrir því hvað raunverulega væri á
ferðinni. Glögglega hefði komið í ljós
í Lúxemborg hver afstaða Elísabetar
væri. Hún hefði sagt að hún væri í
för með vinum mömmu sinnar á leið
til London þar sem mömmu hennar
hefði boðist vinna. Þegar lögreglu-
menn í Lúxemborg hefðu sagt henni
hver tilgangur fararinnar væri eftir
að hafa fengið að heyra um hann
hjá Judy Feeney hefði bamið brostið
í mikinn grát og sagst hvergi vilja
vera nema hjá mömmu sinni. Þar sem
bamið hefði bæði haft bandarískt og
íslenskt ríkisfang og hafi ekki verið
í fylgd forráðamanns síns hafi yfír-
völd í Lúxemborg ákveðið að senda
bamið til baka en fylgdarmönnum
þess, Judy Feeney, Jacquie Davis og
Lawrence Canavan hafi verið sleppt
eftir að hafa verið í haldi í sjö klukku-
stundir enda hafí þá ekki borist al-
þjóðlega handtökuskipun eða fram-
salsbeiðni. Þórir sagði að þessar
fyrstu klukkustundir hefði ýmislegt
verið óljóst í málinu og meðal annars
þess vegna hefði flugvél fólksins
ekki verið stöðvuð í Keflavík heldur
látin halda áfram til Lúxemborgar
þar sem ekki hefðu þótt nægilegar
upplýsingar liggja fyrir til að snúa
við vél sem þegar var komin út á
flugbraut. Hins vegar hefði rann-
sóknarlögreglan nýtt sér persónuleg
sambönd við lögreglumenn í Lúxem-
borg til að fá vinnu í gang í málinu
þótt opinber plögg skorti.
Donald Feeney hefði sagst bera
ábyrgð á starfsfólki sínu hjá CTU
og hin mikla skipulagning sem búið
hefði að baki aðgerðum þess fyrir-
tækis í málinu og tekið hefði nokkr-
ar vikur ætti að verka til refsiþyng-
ingar fyrir Feeney. Hann hefði engar
hugsanlegar málsbætur eins og
Brian Grayson sem hefði haft í hönd-
um úrskurð bandarísks dómstóls.
í ræðu Óskars Magnússonar veij-
anda James Brian Grayson vék hann
m.a. að því að í dómsmáli því sem
Brian hefði talið sér tapað og flúið
frá hefðu bæði hún og Grayson
mætt hvort með sinn lögfræðing og
bæði leitt fram vitni til að bera í sína
þágu. Þegar Ema hefði talið málið
tapað hefði hún virt að vettugi bann
dómstóls og flúið Bandaríkin og þar
væri hún nú eftirlýstur afbrotamað-
ur. Hér á landi hafi hún ekki sótt
um formlegt forræði bamanna og
ýmis vilyrði um að leyfa feðmnum
um að hafa samband við þau og fá
upplýsingar um líðan þeirra hafi ver-
ið svikin. Áður en lögfræðilegar til-
raunir til að leysa málið hefðu verið
hafnar að marki hér á landi hafi
móðir Graysons séð mynd um CTU
og þar með hefði það fyrirtæki kom-
ið til sögunnar. Grayson-fíölskyldan
hefði talið þetta lögmætt fyrirtæki
enda hefði það hlotið lof í fjölmiðlum
fyrir störf sín í þágu bandarískra
fjölskyldna. Fyrirtækið hefði tekið
að sér málið en kosið að haga málum
svo að viðskiptavinurinn yrði ekki
upplýstur um framkvæmdaatriði
heldur yrði hann einungis til taks
þegar eftir yrði kallað og afhenda
ætti börnin.
Þegar kallið hafi borist hafi Gray-
son komið til Reykjavíkur og mætt
á tilsettum tíma fyrir utan Hótel
Holt þar sem honum hafi verið færð
dóttir hans og hefðu þar orðið fagn-
aðarfundir. Brian Grayson hefði aldr-
ei ætlað að bijóta gegn íslenskum
lögum og skýrslur hans og Feeneys
væru samhljóða um þátt hans í mál-
inu. Því væri rangt að-ákæra hann
fyrir að hafa í samvinnu við starfs-
menn CTU beitt blekkingum til að
nema bömin i heimildarleysi á brott
frá móðurinni.
Hann hafí ráðið fyrirtækið CTU
til að annast samninga við Emu
Eyjólfsdóttur og ekki vitað um nein-
ar blekkingar eða heimilað beitingu
þeirra aðferða sem ákæmvaldið telji
að hafí verið framin. Því fari fjarri
að tekist hafi að sanna ásakanir
ákæmvaldsins. Óskar sagði að hann
krefðist aðallega sýknu fyrir Grayson
á þeirri forsendu að hans aðgerðir
hér hefðu verið honum refsilausar.
Hann kvaðst m.a. bera brigður á að
foreldri bams gæti gerst sekt um
bamsrán skv. 193. grein hegninga-
laganna sem ákært er fyrir, og vitn-
aði til fræðimanna því til stuðnings.
Hann sagði að þótt Hæstiréttur
hafí sagt að móðirin hefði umsjá
bamanna á íslandi hefði ekki falist
í því neitun á að viðurkenna hina
bandarísku dómsúrskurði og gildi
þeirra í refsimáli þótt menn gætu
ekki á grundvelli þeirra krafíst at-
beina stjómvalda til að ná rétti sínum
þar sem á skorti að ríkið hefði viður-
kennt alþjóðasáttmála. Þá kvaðst
hann einnig vísa til þess sem Feeney
héldi fram að CTU hefði náð samn-
ingum við Emu um afhendingu bam-
anna og þvf hefði ekki verið um neitt
bamsrán að ræða. Einnig hefði hann
verið haldinn þeirri afsakanlegu van-
þekkingu að halda, skv. skriflegri
ráðleggingu bandarísks lögmanns,
að hann hefði sterka réttarstöðu á
íslandi. Teldi hins vegar dómurinn
ástæðu til að sakfella Brian Grayson
kvaðst Óskar Magnússon gera kröfu
um að dæmd yrði vægasta refsing
sem lög leyfa, sekt eða skilorðsbund-
in refsivist þar sem gæsluvarðhald
kæmi til frádráttar.
Öm Clausen hrl, veijandi Donald
Feeneys, krafðist sýknu fyrir skjól-
stæðing sinn. Fyrirtæki hans hefði
tekið að sér milligöngu í samningum
við Emu Eyjólfsdóttur en eins og
fram hefði komið hjá bæði Feeney
og Emu hefðu þau tvö aldrei átt
neinar viðræður um málefni bam-
anna og þvf hefði Feeney aldrei beitt
hana neinum blekkingum. Jafnvel
þótt menn kunni að álíta að Judy
Feeney og Jacquie Davis hafí blekkt
Emu verði Feeney ekki refsað fyrir
það þvf hann hafi ekkert vitað um
málið og ekki tekið þátt í aðgerðinni
heldur einungis komið hingað til
lands þegar hann hafí haldið að
samningar hafí náðst og þá til að
verða samferða hópnum vestur um
haf.
Judy og Jacquie hafí fengið fijáls-
ar hendur um það hvemig þær ætl-
uðu að standa að aðgerðinni. Leggja
yrði sögu Feeneys og Graysons, sem
neitað hefði einnig vitneskju um
brottnám, til gmndvallar, þar sem
sögur annarra sem að málinu kæmu
miðuðu einungis að því að geta í
eyðumar og í málum sem þessu yrði
að gera sérstakar kröfur til þess að
ekki yrði vikið frá þeim meginreglum
að láta allan vafa í máli koma sökuð-
um manni í hag. Feeney og Grayson
hafí ekki gerst sekir um neitt nema
í mesta lagi það að hafa í góðri trú
orðið samferða starfsmönnum CTU
og dætrum Ernu frá Hótel Holti og
á Keflavíkurflugvöll. Alla sönnun um
ásetning þeirra til að bijóta af sér
skorti.
Örn og veijendumir báðir gagn-
rýndu harðlega skýrslu þá sem lög-
reglan í Lúxemborg sendi hingað til
lands um aðgerðir sínar í málinu.
Hvorki þeir erlendu lögreglumenn
sem vitnað væri til í skýrsluni hefðu
komið fyrir dóm né það fólk, Judy
Feeney og fleiri sem þar væri vitnað
til. Það eina sem tekist hefði að stað-
festa um efni skýrslunnar hefði verið
að íslensk stjómvöld hefðu ranglega
sent úr landi fullyrðingar um að
unnt yrði að sýna fram á að móðir
telpnanna hefði forræði þeirra hér á
landi. Hvað ættu menn þá að halda
um afganginn af þessari skýrslu.
Teldi dómurinn hins vegar efni til
að refsa Feeney fyrir það að vera
forstjóri fyrirtækis sem sendi fólk
milli landa í verkefni þá væri aug-
Ijóst að slíkt gæti ekki varðað fang-
elsisvist.