Morgunblaðið - 21.04.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1993
• •
Oryffgisþjónusta Veður-
stofunnar við sjómenn
eftir Pál Bergþórsson
Stundum farast 20-30 menn á
ári í sjónum við ísland. Þetta er
svo mikil blóðtaka að miðað við
fólksfjölda jafnast hún á við það
manntjón sem fellibyljir valda að
jafnaði í því landi jarðar sem hrjáð-
ast er af hitabeltisstormum,
Banglades. Ein helsta orsök þessa
mikla mannfalls í Banglades er
lélegur viðbúnaður vegna sárrar
fátæktar þjóðarinnar. Þá afsökun
höfum við ekki, langt frá því.
Vissulega vantar mikið á að
bættar eða jafnvel fullkomnar veð-
urspár mundu útrýma sjóslysum
af veðurs völdum við ísland. Við
verðum þó að leggja alla alúð við
þá öryggisþjónustu sem veður-
fregnir og stormviðvaranir eru.
Enginn mannlegur máttur kemur
að vísu í veg fyrir að mistök hendi,
en þegar þau gerast ber að læra af
þeim.
Fyrstu 6-9 klukkustundirnar
Vitanlega er mikilvægt að vara
við öllum illviðrum sem yfir kunna
að dynja allan næsta sólarhring
og helst fleiri daga. En mesta lífs-
spursmálið er samt að ekki mistak-
ist að vara við óveðrunum sem
steðja að á næstu 6-9 klukku-
stundunum eða svo, einkum vegna
smábáta sem væntanlega geta náð
höfn eða vari ef þeir fá svo langan
fyrirvara. Um þetta þarf ekki að
nefna dæmi, svo kunnugt er það
öllum. Frá öryggissjónarmiði þarf
þess vegna að beina athyglinni
sérstaklega að veðrinu eins og það
er og verður næstu 6-9 klukku-
stundir. Til þess er þrennt nauð-
synlegt:
stundum sú mikilvægasta, er að
sjómenn fái fréttir af raunveruleg-
um veðurbreytingum. Til þess þarf
að lesa nýjustu veðurskeyti í út-
varpi, en þau koma átta sinnum á
sólarhring. Þá fást svör við því
hvort til dæmis séu komin 10 vind-
stig í Æðey eða hvöss norðvestan-
átt á Tjörnesi. Og hvað er að ger-
ast á skipi 200 km suðvestur af
Reykjanesi og öðru skipi 50 km
austur af Papey eða 130 km vest-
norðvestur af Barða? Sjö sinnum
á sólarhring fá sjómenn þannig
fregnir af veðri frá einum 18
stöðvum við ströndina og allt að
fjórum skipum sem eru valin svo
að þau dreifist sem jafnast á mið-
in kringum landið. En þess má
geta að auk þess er tvisvar á dag
sagt frá veðri á öllum stöðvum inn
til landsins.
í þessu ljósi eru það alvarleg
tíðindi að útvarpið hefur sett fram
kröfur um að einmitt þessi ör-
yggisþjónusta verði skert og veð-
urfregnir styttar. Styttingin sam-
svarar því að sleppa allt að því
15 eða jafnvel öllum veðurskeytum
í hverjum veðurfregnatíma. Von-
andi koma sjómenn í veg fyrir að
af því verði.
2. Rækileg endurskoðun
veðurspánna
1. Lestur veðurskeyta
Fyrsta öryggisráðstöfunin, og
Annað atriði sem þarf til að
tryggja sem besta 6-9 klukku-
stunda spá er að hún sé rækilega
endurskoðuð eins oft og unnt er.
Auk þess að skeyti frá veðurstöðv-
um eru lesin á þriggja stunda fresti
þarf í hvért skipti að endurskoða
spána með tilliti til allra nýjustu
veðurskeyta og annarra gagna,
svo sem veðursjár- og gervitungla-
mynda og tölvuspáa sem berast
frá útlöndum tvisvar á sólarhring.
Auðvitað þarf að flýta þessari
endurskoðun eftir föngum. En
hrapallegt væri að hraða sér svo
að ekki sé gefinn tími til að safna
gögnum og teikna vandlega nýj-
asta veðurkort á því svæði sem
mestu máli skiptir áður en spáin
er samin. Til þess þarf hæfilegt
ráðrúm sem verður að miðast við
tímafrekustu spár í hættulegustu
óveðrum. Einmitt þá verður það
afdrifaríkast ef ályktanir af nýjum
upplýsingum bíða næsta spátíma.
Þijár klukkustundir sem þar með
glatast geta skipt sköpum um líf
pg dauða. Það vottar sjóslysasaga
íslendinga.
Síðan í haust eru spár oftast
lesnar 90 mínútum eftir veðurat-
hugun. Fyrst er skeytum safnað
í svo sem 45 mínútur, en síðan
er unnið úr þeim og nýja spáin
samin. Til að vera ávallt viðbúinn
hinu versta má aldrei undir höfuð
leggjast, jafnvel þó að veðurútlit
sé gott, að veðurfræðingur leggi
fram alla sína bestu eiginleika til
að nýta sér til fulls þetta svigrúm;
árverkni, eldmóð, vandvirkni,
leikni, þekkingu og dómgreind, í
samræmi við óskráðar siðareglur
stéttarinnar.
En spátíminn 12.45 hefur sér-
stöðu. Þá líða aðeins 45 mínútur
frá athugunum að spá. Stundum
eru þá ókomin mikilvæg skeyti frá
Atlantshafi þegar veðurfræð-
ingurinn verður að afhenda spána
til lestrar. Því síður hefur hann
getað teiknað kortið eftir þessum
skeytum eða samið spána í sam-
ræmi við þau, en á kortið kl. 12
koma einmitt oft meiri upplýsingar
en í annan tíma. Til að bæta úr
þessu þyrfti veðurfregnir klukkan
13.30, gjarnan til viðbótar öðrum
veðurfregnatímum. Vonandi fellst
Ríkisútvarpið á það.
3. Leiðréttar spár milli spátíma
Auk reglubundinna veðurfregna
Vorátak fyrir heilsuna og útlitiö
Síöustu TT námskeiöin
hefjast 26. apríl
J S B SUÐURVERI
TOPPI TIL TÁAR
Námskeið sem hefur veitt ótalmörgum
konum sem þurfa aö berjast við aukakílóin
frábæran árangur. Uppbyggilegt lokað
námskeið.
ÖNNUR KERFI í BOÐI:
Stutt og strangt • Almennt kerfi
Rólegt og gott • Púl og sviti
J S B HRAUNBERGI
FRJÁLSIR TÍMAR
Frjáls mæting og ástundun sex daga
vikunnar.
Hörkupúl fyrir konur á öllum aldri.
Kortin kosta frá kr. 4.500,-
Leikhorn fyrir börnin.
INNRITUN HAFIN
ALLA DAGA í SÍMA 813730 OG 79988
LÍKAMSRÆKT
•-/
SUÐURVERI • HRAUNBERGI 4
er það þýðingarmikið hlutverk
Veðurstofunnar að bregðast við
fregnum af óvæntum veðrabrigð-
um á milli spátíma, t.d. frá sjó-
mönnum. Það er alls ekki einhlítt
að láta þá tiltekna veðurhæð eða
aukningu hennar ráða 'því hvort
leiðrétting er gerð, því að aðrar
aðstæður geta skipt sköpum, svo
sem það hvort smábátar muni vera
á sjó. Þess vegna þarf veðurfræð-
ingur að kanna vel slíkar viðvaran-
ir frá sjómönnum, m.a. með fyrir-
spurnum til loftskeytastöðva og
samráði við Tilkynningaskyldu. Sú
öryggisráðstöfun sem kemur þá
fyrst til greina er að skýra einfald-
lega frá þessum fregnum, líkt og
gert er með reglubundnum lestri
veðurskeyta, en síðan fer það eftir
mati veðurfræðings hveiju er
ástæða til að bæta þar við um
breyttar horfur. Þess skal getið
sem gert er, að Ríkisútvarpið hef-
ur lýst sig fúst að flytja slíkar
viðvaranir, jafnvel með því að ijúfa
dagskrá.
4
4
Páll Bergþórsson
„Síðan í haust eru spár
oftast lesnar 90 mínút-
um eftir veðurathug-
un.
Samstarf Veðurstofu
og sjómanna
Það er líka forsenda fyri góðri
þjónustu Veðurstofu við sjómenn
að milli þessara aðila sé gagn-
kvæmur skilningur. Veðurstofan
verður að gera sér grein fyrir þörf-
um sjómanna og öryggiskröfum
og þeir þurfa að vita til hvers
þeir geta ætlast af Veðurstofunni
og hvernig þeir geta veitt henni
aðstoð og skýrt henni frá veðra-
brigðum. Á undanförnum árum
hefur nokkuð verið leitast við að
koma á þessum samskiptum, en
meira mætti af því gera. Sérstak-
lega er ánægjulegt hvað sjómenn
hafa brugðist vel við að tilkynna
Veðurstofunni um vindátt og veð-
urhæð með skeytum sínum til Til-
kynningaskyldunnar. Nú er verið
að skipuleggja framtíðarþróun
Veðurstofunnar og þá þarf að
huga vel að öllum þessum sam-
skiptum. Eg hvet sjómenn, ekki
síst forystumenn þeirra, til að
fylgjast með því starfi og taka
virkan þátt í því.
Höfundur er veðurstofusljóri.
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída
Nýjar útflutn-
mgsgreinar
Það er ánægjulegt að sjá, hve
vel okkar þjóð hefír orðið ágegnt
á undanförnum árum að skapa
fjölbreyttara efnahagskerfi og út-
flutningsframleiðslu. Af djörfung
og framsýni hefir verið ákveðið á
æðstu stöðum, að það sé of
áhættusamt fyrir okkar eyþjóð að
setja öll eggin í sömu körfuna og
treysta í blindni á sjávarútveg og
fiskveiðar til þess að halda uppi
góðum lífskjörum og sér í lagi
hámenningu á íslandi.
Til þess að undirstrika, að það
sé líf eftir fisk, hafa landsfeðurn-
ir, af víðsýni og hugrekki, vísvit-
andi hoggið að sjávarútvegi og
fiskútflutningi. Með því eru þeir
að sýna alþjóð, að hún er ekki
eins og fíkniefnaneytandi, sem
ekki getur komist af án þess að
fá sinn fasta skammt af fiski-fíkni-
efninu.
Sjávarútvegurinn hefir verið
eins og ímyndaður kútur fyrir þjóð,
sem er að læra að synda í ólgusjó
efnahagslegs sjálfstæðis. Leiðtog-
ar og hugsuðir þjóðarinnar minnka
stöðugt loftið í kútnum og vona
síðan, að hinn verðandi sundmaður
geti bjargað sér án hans á endan-
um.
Lofti er hleypt úr kútnum með
ýmsu móti. Grafið hefir verið und-
an fískvinnslu í fiskvinnslustöðv-
um landsins, sem reistar hafa ver-
ið með miklum fjárútlátum á
mörgum áratugum. I staðinn hafa
verið keyptir rándýrir verksmiðju-
togarar, sem frysta fiskinn úti í
sjó. Hægt er að framleiða tak-
markaðan fjölda pakkninga og
hefir þetta þau ágætu áhrif, að
markaðir tapast fyrir pakkningar,
sem frystihúsin hafa framleitt í
áratugi. Frystihúsunum er aftur á
móti leyft að kaupa heilfrystan
fisk af erlendum togurum, þíða
hann upp og flytja út sem íslenzka
gæðavöru. Islenzkur fiskur dvínar
í áliti á erlendum mörkuðum og
mikið loft lekur úr kútnum.
Meira lofti er hleypt út með því
að gefa allan útflutning fijálsan.
Öllum er leyft að flytja út það sem
þeir vilja. Þetta er bráðsnjallt og
mun fljótlega hafa þau tilætluðu
áhrif, að traustir markaðir munu
tapast og útflytjendur níða skóinn
hver af öðrum með tilgangslausri
verðsamkeppni. Byijað er nú þeg-
ar að kvarta undan því, og verð
til framleiðendanna mun lækka.
Gæti ekki verið betra. Þegar kút-
urinn er loks sokkinn og þjóðin
getur synt án hans, getur fólk
loksins farið að njóta lífs án slors.
Nýjar og eðlilegri útflutnings-
greinar hafa nú þegar sprottið upp
og fleiri munu fylgja á eftir. Neyð-
in kennir naktri konu að spinna.
Við ætlum ekkert að ræða hér
um hefðbundnu afurðirnar, svo
sem ál, kísilgúr, vatn, járnblendi,
ópal, vodka og veiðarfæri, heldur
snúa okkur að nýjum og spenn-
andi verkefnum, sem verða munu
útflutningsgreinar framtíðarinnar.
Það er tími til kominn, að lands-
menn uppgötvi það, að útflutning-