Morgunblaðið - 17.06.1993, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 1993
41
Síldarstöð Óskars í Keflavík 1935. Á þessari stöð saltaði Óskar, annar eða fyrstur manna, Faxasíld 1935.
Á þessari mynd má sjá annað afrek Óskars. Hann byggði nefnilega 1932 höfn fyrir Keflvíkinga, fyrst
hafskipabryggju og þar næst ýmis mannvirki, byggði íbúðarhús, boraði fyrir vatni og byggði vatns-
geymi. Síðar byggði hann, 1934, hafnargarð og bátahöfn.
Raufarhafnarstöðin. Á árunum 1951-52 reisti Óskar stöð á Raufar
höfn, byggði þar bryggjur, plan og mikinn húsakost.
Snorri goði við Klappirnar í Færeyingahöfn. Skútan Artic í Færeyjahöfn í júní 1936 að losa
byggingarefni og salt.
Óskar var mikill áhugamaður um að við íslendingar efndum til útgerðar á Grænlandi. Hann hóf þar
útgerð sjálfur í Færeyingahöfn og sendi þangað bátinn Snorra goða 1936. Óskar byggði þar hús og
reyndi að fá dönsku sljórnina til að byggja þar hafnarmannvirki í félagi við sig, en það tókst ekki.
Hann leigði þá frystiskipið Artic í félagi við dönsku stjórnina. Aflaleysi var við Grænland þetta sumar
og varð ekki framhald á útgerðinni, enda engin aðstaðan eins og sjá má á myndunum.
Brimbrjótaker úti fyrir höfninni i Omaha, nokkru vestar á strönd-
inni. Óskar mun hafa náð heilum þremur af þessum stóru kerum,
sem þarna ber hátt á sjónum framan við skipaflotann í höfninni.
Annars voru flestir brimbijótarnir úti fyrir Arromanche.
Guðsgjafarþulumenn 1920.
Afstöðu Óskars til peninga má
marka af orðum hans, þegar hann
lagði féð í Hæring. Þá sagði maður
nokkur við hann: „Þessum pening-
um tapar þú, Óskar minn.“ Óskar
svaraði: „Já það getur nú verið,
en á einhveiju verður maður að
tapa, þegar maður hefur grætt.“
Til eru margar lýsingar af Ósk-
ari Halldórssyni, bæði að ytri og
innri gerð. Ætli beztu skyndimynd-
ir sé ekki að finna, Guðsgjafarþulu
Laxness: Skáldið stendur á Ráð-
hússplássi í Kaupmannahöfn að
bíða eftir strætisvagni.
„Ber nú að mér risavaxinn
mann, sem ég stend þarna á gang-
stéttinni. Hann ber það gervi sem
tíðkaðist meðal heldri manna í
þann tíð og samanstóð af hörðum
hatti, sjakett og íbenviðarstaf með
fílabeinshnúð ... Hann var auð-
sjánlega að hugsa eitthvað sér-
stakt, horfði niður fyrir sig og
þrýsti íbenviðarstafnum með oln-
boganum uppað síðunni, höndina
í buxnavasanum; en var að reykja
sígarettu með hinni hendinni.
Hann kipraði augun eins og títt
er um spilamenn, og þó var hann
aungvanveginn áhyggjufullur að
sjá. Altíeinu kannast ég við mann-
inn, hætti að gá að sporvögnum
til Vanlöse og geing í veg fyrir
hann og segi góðan daginn á ís-
lenzku.
Nei, komdu blessaður, segir
maðurinn og hættir að hugsa.
Hvað syngur í þér! Viltu ekki sígar-
ettu?
Hann tók yfir um axlirnar á
mér með þeirri hendinni sem hann
hafði sígarettuna, þrýsti mér að
sér og lét mig ganga með sér.“
Óskar var sífellt að kaupa og selja skip, bæði
fyrir sig og aðra og bæði innan lands og utan.
Árið 1933 fór hann til Ostend og festi kaup á 8
línuveiðurum, en fékk svo ekki innflutningsleyfi
fyrir þeim. Þó þurfti ekki að leggja út gjaldeyri.
ískar kenndi framsóknarstefnunni um.
Á árunum 1938, 1939 og 1940 fór Óskar í skipa-
kaupaferðir og I eina ferðina fór hann með
pöntunarlista á 35 skipum og bátum 50-100 tonna,
frá útgerðarmönnum víðsvegar um land. Alls er
sagt að hann hafi náð út hingað einum 10 skipum
og bátum og kallað kraftaverk. Sum þessara skipa
nýttust vel á stríðsárunum, bæði sem góð síldar-
skip og í fiskflutningum til Englands. í siðustu
ferðinni, 1940, kom hann með tvö skip fyrir sjálf-
an sig, 100 tonna skip. Hann slapp með þau í
marz, áður en allt samband var rofið við Skandin-
avíu í apríl.
Hér fylgir mynd af því skipi hans, sem bundnar
eru mestar minningarnar við. Hann keypti þetta
skip tvisvar. Skipið, Jarlinn, fórst í Englandssigl-
ingu í september 1941 og með þvi allir menn,
þeirra á meðal sonur Óskars.
Arnar Herbertsson málaði myndina. Verka-
lýðsfélagið Vaka á Siglufirði keypti hana til
minningar.um harðan andstæðing en vinsæl-
an, sem segir sína sögu um manninn Óskar.
Óskar var ekki á móti kauptöxtum vegna
þess þeir væru of háir, heldur vildi hann sjálf-
ur ráða hvað hann borgaði þessum eða hinum
manninum. Þeir höfðu aðrar skoðanir á því
í verkalýðsfélaginu. Arnar hefur komið fyrir
Siglufjarðarmyndum í málverkinu, sem lík-
lega sjást ógreinilega prentaðar.
Óskar og brimbijóturinn. Það vilja menn telja
furðulegast verka Óskars, þegar hann á árunum
1946-47 fékk einkaleyfi hjá brezku stjórninni til
kaupa á þeim brimbijótum, sem hann gæti losað
af Normandí-ströndinni. Þetta voru 3-7 þúsund
tonna bákn, en einnig allmargir 1.700 tonna. Ósk-
ar náði 14 af þeim stóru og fleirum af þeim litlu.
Þá var það 1945-46 að Óskar keypti 70 innrásar-
pramma, 3-400 tonna steinnökkva. Hann sá þá
nothæfa í hafnarfyllingar ef skorið væri af þeim
stefni og skutur. Prammana geymdi hann í Man-
chester og Liverpool, en brimbrjótana dró hann
til Amsterdam og seldi þá þaðan. Hér er mynd
af einum stóra nökkvanum, þar sem hann er kom-
inn til Stokkhólms. Ekki má gleyma að nefna
okkar fræga skipherra, Einar M. Einarsson, í
baráttunni við kerin. Hann var þar aðalmaðurinn
og stjórnaði fjölda útlendinga. Annar frægur kap-
teinn í okkar sögu var þarna, Sigurður Þorsteins-
son, heimskapteinn.
Þarna er verið að festa saman
tvö ker, sem komin eru til Stokk-
hólms.
Óskar lézt 15. janúar 1953 og var jarðsettur 21. janúar. Það urðu margir til að fylgja
lionum til grafar, háir sem lágir. Sagt er að þetta sé í síðasta sinn hér í Reykjavík, sem
fylgt er frá heimili til kirkju.