Morgunblaðið - 17.06.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 1993
Til varnar heym-
arlausum bömum
Svæði Heyrnleysingjaskólans við Vesturhlíð í Reykjavík
eftir Gunnar
Salvarsson
Enn og aftur standa nemendur og
kennarar Heymleysingjaskólans
frammi fyrir þeirri ógn að á borði
menntamálaráðherra liggur tillaga
um það að flytja skólann hreppa-
flutningum. Slík tillaga kom fram
vorið 1990 og nú þremur árum síð-
ar er lagt til í áliti nefndar um
breytt hlutverk sérskóla að byggja
„tvíburaskóla", nýjan skóla fyrir
heyrnarlaus börn og almennan
hverfísskóla á sömu lóð. Hugmynd-
ir af þessu tagi hafa engan hljóm-
grunn meðal kennara heyrnar-
lausra bama.
Ytra öryggi — innri styrkur
Á síðustu tíu ámm eða svo hafa
orðið stakkaskipti í kennslumálum
heyrnarlausra. Skólastefnan tekur
í dag mið af tvítyngi og hefur það
markmið að nemendur nái góðu
valdi á tveimur málum við lok
grunnskóla, táknmáli og íslensku.
Stefnan byggir á því viðhorfí að
heyrnarlausir eru málminnihluta-
hópur í íslensku samfélagi.
Kennslumálið er táknmál en var
áður íslenska. Þessi gerbreytta
stefna sækir hugmyndafræðilegan
grunn sinn í virðingu fyrir móður-
máli og menningu heymarlausra.
Án slíkrar virðingar í grunnskóla
yrði heymarlausum búin alvarleg
einangmn í samfélaginu á fullorð-
insámm.
Tvennt skiptir hér miklu: að skóli
heyrnarlausra veiti börnunum ytra
öryggi og innri styrk.
Það fyrrnefnda, ytra öryggi,
felur í sér að skólinn stuðlar að
uppbyggingu táknmálsumhverfís í
skólanum og á skólalóðinni. Tákn-
málsumhverfi er tiltekið afmarkað
svæði (málsvæði) þar sem allir
kunna táknmál og þar sem
heyrnarlausu bömin geta vænst
þess að vera skilin og þau skilji
aðra. Við slíkar aðstæður em börn-
in ófötluð, ömgg og þær aðstæður
skapa ákjósanleg skilyrði til þroska
barnanna. Til þess að byggja upp
slíkt táknmálsumhverfi á lóð skól-
ans við Vesturhlíð hefur með hjálp
góðra manna tekist að úthluta
tveimur' fyrmm heimavistarhúsum
skólans undir starfsemi í þágu
heymarlausra, til Samskiptamið-
stöðvar heyrnarlausra og heyrnar-
skertra, og til Dvalarheimilis aldr-
aðra heyrnarlausra en það tók til
starfa um áramótin síðustu. Með
þessari starfsemi í heimavistarhús-
unum hefur táknmálsumhverfíð
styrkst til muna. Börnin hafa sam-
skipti við fleiri fullorðna heyrnar-
lausa en áður, hafa þar af leiðandi
fleiri málfyrirmyndir, og þessi sam-
skipti flytja menningararfleifð
heymarlausra frá einni kynslóð til
annarrar.
Táknmálsumhverfið veitir
heyrnarlausa barninu ytra öryggi
og gefur því kost á að alast upp
við aðstæður sem em ámóta og
þjóðfélagið býr heyrandi börnum í
leik- og grunnskólum. Við lítum á
nemendur okkar sem venjuleg börn
sem heyra ekki. Þau em dæmigerð
böm með eðlilega greind og réttur
þeirra til að alast upp við kjörað-
stæður ætti að vera hafinn yfír
allan vafa. Það á að vera skýlaus
„En tillagan er í reynd
afskaplega vond. í
henni felst að ytra ör-
yggi barnanna er fórn-
að, táknmálsumhverf-
inu, og það starf skól-
ans að veita barninu
innri styrk er að engu
gert.“
réttur heyrnarlausra barna að fá
tækifæri til samsömunar með öðr-
um heymarlausum.
Miklu skiptir líka að skóli heyrn-
arlausra veiti nemendum sínum
innri styrk, gefí þeim það sem allir
•góðir uppalendur gefa börnum sín-
um best: sjálfsvirðingu. Það merkir
að börnin eru metin að eigin verð-
leikum, eins’ og þau em, ekki eins
og þau ættu að vera að okkar
mati eða annarra. Bömin okkar eru
heyrnarlaus. Rannsóknir hafa sýnt
fram á að táknmálið er eina full-
gilda málið sem heyrnarlaus böm
geta tileinkað sér mjög snemma
og á álíka tíma og heyrandi börn
ná tökum á töluðu máli. Þess vegna
er kennslumál í skóla heyrnar-
lausra táknmál. Kennararnir læra
táknmál og nota táknmálið sem
verkfæri til að kenna allar aðrar
námsgreinar, þ.á m. íslensku. Með
því að viðurkenna móðurmál barn-
anna viðurkennum við börnin eins
og þau em, horfum framhjá sjálfu
heyrnarleysinu, horfum á hæfíleika
þeirra óg reynum að láta þau njóta
bernskunnar.
Með því að gefa börnunum slíkan
innri styrk aukast líkurnar á því
að þau fari úr skólanum á unglings-
árum með mannlega reisn og verði
fullgildir þátttakendur í samfélag-
inu; það er hin eftirsóknarverða
„blöndun" sem hlýtur að vera
markmið þeirra sem tala fyrir sam-
skipan fatlaðra og ófatlaðra.
Tillagan um tvíburaskólann
Tillagan um að byggja nýjan
skóla fyrir heyrnarlaus börn við
hlið almenns gmnnskóla lítur vel
út í fljótu bragði því það lýsir svo
snotm hjartalagi að vilja auka sam-
skipti fatlaðra og ófatlaðra barna.
En tillagan er í reynd afskaplega
vond. í henni felst að ytra öryggi
bamanna er fórnað, táknmálsum-
hverfínu, og það starf skólans að
veita barninu innri styrk er að
engu gert.
í slíkum „tvíburaskóla“ yrðu
heyrnarlausu börnin innan um
hundruð heyrandi börn, án sjálfs-
virðingar og öryggis I uppvextin-
um. Það væri verið að segja við
börnin hvert og eitt: „Þú ert ekki
eins og þú ættir að vera. Sjáðu!
Þú ættir að vera heyrandi eins og
allir aðrir. „Tillagan felur í sér að
heymarlausa barnið er ekki metið
eins og það er, slík höfnun leiðir
til vanmáttakenndar og bamið tap-
ar trúnni á sjálft sig. I stuttu máli:
allt það besta úr núverandi skóla-
samfélagi, sem lýst var hér að
framan, yrði frá börnunum tekið
ef tillagan næði fram að ganga.
Tillögurnar em unnar af þremur
sérkennurum sem því miður hafa
hvorki starfsreynslu eða sérmennt-
un til þess að fjalla um málefni
heyrnarlausra (og yrði hafnað sem
kennurum við skólann ef þeir leit-
uðu eftir slíku starfí). Það segir
sína sögu að nefndarmenn létu
aldrei svo lítið á starfstíma nefnd-
arinnar að koma í heimsókn í
Heymleysingjaskólann og ræða við
kennara.
Eg skora á menntamálaráðherra
að hafa tillögur nefndarinnar að
engu og hlusta á rök fagfólksins,
heyrnleysingjakennaranna, og um
það hvað komi heyrnarlausum
bömum best í skóla. Fullorðið
heyrnarlaust fólk veit líka hvað
kemur börnunum best. Það mætti
að ósekju hlusta meira á sjónarmið
þeirra.
Höfundur er skólastjóri
Heyrnleysingjaskólans.
Erlendir
^ fyrirmenn
Götubolti (Streetball)
A
Ondin
Xnaltspyrnuleikur JíIK - IfBXkl. 16.30
iMinningarleikur um T)aða Sigumnsson
á VallarqerSisvcili.
Kór KársneSS
17. júní,
gleði, gleði,
gleði.
kóla
ÞjóMdtíS í JCópavocji
17. júní 1353
SKl. 10.00
Skólaíiljómsveit Xópavotjs leikur viS iKópavotjsíiaii.
Víðavmujsíúaup íiefst viS Vallargerðisvöll fyrir
16 ára og yngri.
JÚ. 11.00 %
Verðíaunaaffiendinij fyrir víðavangsíilaup >V
á ‘Rútstúni. cTívoli og sprell.
SKl. 13.00
Við Menntaskólann í iKópavocji sýnir
töframaðurinn rTíie iMiqíity fjaretíi
Xl. 13.30
Skrúðganga frá Menntaskólanuni í Xópavogi.
CjötuleifHiús, ýmsar óvœntar uppákomur
á leufinni.
r. jfctllfl1
Xl. IA.OO til 13.00 r / sý (J\UC
■mJr°
Kaffiveitingar
Hljómsveitin Todmobil
& Stóru börnin íeika sér

Harm°nl^ansleikur
Hefsíkl. 17.00
Viðurkenning
til
þeirra sem mæta í
íslenskum búningum.
%
\
* \
Ávarp nýstúdents O
Ávarp íjallkonu
Ávarp bæjarstjóra ^
Danskur gestakór
Tívoli é
Stórt Trafi,bo(ín
C^Hestaferðír^>