Morgunblaðið - 04.07.1993, Blaðsíða 10

io
MORGUNBLAÐÍÐ SÚNNUdÁgUR 4. JÚLÍ 1993
HÁSKOLI ÍSLANDS
^emendur: 5.034 5
Myndlista- og handlðask. íslands
Hemendur: 194

as»
Tölvuháskó
Nemendur. Tapl. tðð
ttarsk.
:■ l»l.

'OS

Nemendur: RumlW* kúllnn Blfra>t
avfk
HÁSKÓLINN Á AKUREYRI
Hemendur: 223
Fósrufl«
Nemendur 273 :
hr5i!?*«r*k«llu,.nd..
/SU
AfOs

ands

TÆKNISKÓLI ÍSLiune
Nemendur: 470 ' ® AN DS
SUGSSI
ISKOLMMI
eftir Guðna Einarsson
MEÐ MINNA atvinnuframboði er líklegt að nemum
í framhaldsskólum fjölgi. Ef ekki tekst að auka áhuga
á verkmenntun og starfsnámi í framhaldsskóla verður
fjölgunin mest í bóknámi. Nýstúdentum fjölgar með
hveiju ári og svo gæti farið að í náinni framtíð ljúki 8
af hveijum 10 ungmennum einhvers konar stúdents-
prófi úr framhaldsskólum landsins. Flestir nýstúdentar
halda til náms í Háskóla íslands, en þess eru engin dæmi
með öðrum þjóðum að svo stór hluti hvers árgangs leggi
út á braut hefðbundins fræðilegs háskólanáms.
Skólamenn og aðrir hafa
oft bent á að slagsíða
sé í menntunarmálum
þjóðarinnar. Bóknámi sé
gert mun hærra undir
höfði en verknámi og starfsnámi.
Mikil umræða hefur verið undanfar-
ið um mótun nýrrar menntastefnu
í grunn- og framhaldsskólum.
Breytt menntastefna á lægri skóla-
stigum kallar á skipulagsbreytingar
á háskólastigi. Sveinbjörn Björns-
son, rektor Háskóla íslands, talaði
á Háskólahátíð, hinn 26. júní sl.,
um þörf á fagháskólum, sem leggja
aðrar áherslur en hefðbundnir há-
skólar. Slíkir fagháskólar hafa ver-
ið settir á stofn í mörgum ná-
grannalöndum og veita starfs-
menntaþjálfun á fræðilegum
grunni.
Hvað er háskóli?
Allt fram á síðustu ár velktust
fáir í vafa um hvað var háskóli. í
seinni tíð hefur þótt sem skilgrein-
ing skóla á háskólastigi hafi skolast
til. í ræðu sinni á Háskólahátíð
sagði Sveinbjöm Björnsson há-
skólarektor að eitt það fyrsta sem
þyrfti að gera við endurskipulagn-
ingu háskólastigsins væri „að skil-
greina með löggjöf þær kröfur, sem
gerðar eru til skóla til þess að hann
teljist gildur sem háskóli, og greina
milli tegunda háskóla eftir eðli
starfs þeirra, t.d. .milli almennra
háskóla og fagháskóla." I viðtali
við blaðamann sagði rektor að til
þessa hefði gjaman verið litið svo
á hér á landi að ef skóli krefðist
stúdentsprófs til inngöngu þá væri
hann þar með á háskólastigi. Þetta
væri samt einungis skilgreining á
inntökuskilyrðum og gæti ekki dug-
að sem skilgreining á háskóla.
„Sumir halda því fram að á bak við
þetta felist tilhneiging til að lyfta
launakjörum þeirra sem útskrifast
frá þessum skólnm, því háskóla-
menn séu betur launaðir en aðrir.
Þá hafa menn leitt getum að því
að hagsmunabarátta kennara eigi
einhvem þátt í því að kenna skóla
við háskólastig." En hvað er þá
háskóli að mati rektors?
„Háskóli er skóli sem veitir al-
menna fræðilega undirstöðu og
byggir á henni starfsmenntun eða
þjálfun til sköpunar nýrra fræða. í
byijun námsins er krafist svipaðrar
bóklegrar þekkingar og felst í stúd-
entsprófi. Auk þess geta verið kröf-
ur um vissa sérhæfmgu á stúdents-
prófi. í sumum skólum verður fólk
einnig að gangast undir hæfnis-
próf. Það á til dæmis við um listahá-
skóla af ýmsu tagi. Háskóli á að
veita menntun í gmnnfræðum
námsgreinarinnar og eftir að
gmnnnámi lýkur greinast leiðir.
Sumir skólar bjóða starfstengda
menntun, sem getur leitt til löggilts
starfsheitis þeirra sem ljúka námi.
Aðrir háskólar leggja áherslu á al-
mennan fræðilegan grunn, til dæm-
is þriggja ára nám. Að því loknu
er valið úr fólk til framhaldsnáms
og^ rannsóknarstarfa."
I enskumælandi löndum er al-
gengt að háskólanám hefjist með
þriggja ára grunnnámi, svonefndu
„undergraduate" námi sem lýkur
með bachelors gráðu, til dæmis BA,
BS, eða BEd. í framhaldi kemur
tveggja ára nám til meistaragráðu
eða starfstengt sérnám. Að meist-
aranáminu loknu getur fólk bætt
við doktorsnámi sem oft tekur þijú
til flögur ár í viðbót. Þetta skipulag
háskólanáms ryður sér æ víðar til
rúms og má nefna til dæmis að
Danir eru að skipta yfir í þetta
kerfi. Við tókum í arf námsgráðu-
kerfí Dana og eimir enn eftir af því
í eldri deildum Háskóla íslands þar
sem menn ljúka kandídatsprófum.
í námsgreinum sem teknar hafa
verið upp við Háskóla íslands á síð-
ari árum eru prófgráður yfírleitt
eftir enska kerfinu.
Rannsóknaskylda kennara
Elsta háskólafyrirmyndin er al-
menni háskólinn - universitas. í
upprunalegum lögum um Háskóla
íslands frá 1911 segir að hann skuli
vera vísindaleg rannsóknastofnun
og vísindaleg fræðslustofnun.
Skólahefð af þessu tagi er gjarnan
kennd við Þjóðveijann Wilhelm
Humboldt. Þess hefur verið krafist
að háskólakennarar séu færir um
að stunda sjálfstæðar rannsóknir
auk þess að miðla þekkingu sinni.
Oft liggur nærri að vinnutíma kenn-
ara sé þá skipt til helminga milli
rannsókna og kennslustarfa. Rann-
sóknaskyldan á að tryggja að menn
fylgist með framförum í sinni grein
og miðli nemendum því nýjasta úr
fræðunum. Kennaramir þurfa einn-
ig að vera færir um að þjálfa nem-
endurna í rannsóknarstörfum.
Vinnutíma lektora, dósenta og pró-
fessora við Háskóla íslands er þann-
ig skipt að 40% tímans á að veija
til rannsókna og 60% til stjórnunar
og kennslu.
Sveinbjöm rektor segir að í dag
sé víða farið að leggja aðrar áhersl-
ur í háskólum. Þar sé lögð áhersla
á starfsmenntun á fræðilegum
granni, en minna lagt upp úr þjálf-
un nemenda til rannsóknastarfa.
Sú stefna mun eiga sér töluvert
fylgi innan Háskóla íslands að
æskilegra sé að láta fagháskólum
eftir starfsmenntun og skemmri
námsbrautir, sem byggja meira á
verkfærni og þjálfun til starfa, en
veija minni tíma í fræðilega undir-
stöðu. Háskólinn ætti að fara meira
inn á þá braut að byggja ofan á 3
til 4 ára fræðilegt grunnnám rann-
sóknatengt framhaldsnám til meist-
araprófs og starfstengt sérfræði-
nám. Eins ætti að bjóða upp á dokt-
orsnám í tilteknum greinum. Meist-
aranámið og doktorsnámið yrði að
vera f liánum tengslum við erlenda
háskóla og koma til greina ýmsir
möguleikar sem opnast hafa á þeim
sviðum gegnum alþjóðleg sam-
starfsverkefni sem HI á aðild að.
Fagháskólar
Skólamenn sem rætt var við vora
nokkuð sammála urn að þörf sé á
endurskipulagningu menntunar á
háskólastigi hér á landi. Nauðsyn-
legt sé að geta boðið upp á fjöl-
breyttari námsleiðir en nú bjóðast
að loknu stúdentsprófí. Þá er rætt
um nám þar sem lagður er fræðileg-
ur grunnur en námið fljótlega sveigt
inn á svið starfsmenntunar eða sér-
hæfingar til ákveðinna starfa. Ná-
grannaþjóðir hafa mótað valkosti
sem þessa og komið þeim fyrir í
sérstökum skólum á háskólastigi
þar sem ýmsar námsgreinar eru
sameinaðar undir einni yfírstjóm. í
Bretlandi hafa risið svonefndir
Polytechnic skólar og í Þýskalandi
eru þeir kallaðir Fachhochschule,
eða fagháskóli. Nú er um fimmt-
ungur háskólanema í Þýskalandi í
fagháskólum en stefnt er að því að
beina þriðjungi stúdenta þar í fag-
háskólanám.
Hér starfa nú alls 13 skólar sem
eru viðurkenndir eða leita viður-
kenningar sem skólar á háskóla-
stigi. Margir þessara skóla eru sér-
hæfðir starfsmenntaskólar líkt og
Fósturskóli íslands og Þroska-
þjálfaskólinn, aðrir bjóða upp á
stutt starfsgreinatengt nám líkt 0g
Tækniskóli Islands og Tölvuháskóli
VÍ. Sumir þessara skóla bjóða svip-
aðar eða skyldar námsgrefnar. Til
dæmis býðst viðskiptanám eða
rekstrarfræði við Háskólann á Ak-
ureyri, Háskóla íslands, Tækniskól-
ann og Samvinnuháskólann að Bif-
röst. Þá hefur Verslunarskóli ís-
lands í hyggju að setja á stofn við-
skiptaháskóla. Nú er starfandi
Tölvuháskóli Verslunarskóla ís-
lands og við Háskólann er kennd
tölvunarfræði. Þegar betur er að
gáð eru þessar námsbrautir ólíkar.
Tölvunarfræðinám í Háskólanum
tekur þijú ár og er mjög fræðilegt.
Nám í Tölvuháskóla VI tekur tvö
ár og byggist meira á úrlausn raun-
hæfra verkefna og þjálfun til starfa.
m