Morgunblaðið - 04.07.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1993
KAUPMANNAHAFNARBRÉF
Af sjónarhóli
hj ólreiðamanns
EINN kosturinn við að búa í Danmörku eru
hjólreiðamar og hversu vel er í haginn búið
fyrir hjólreiðamenn. I bæjum og borgum
era víða sérstakir hjólreiðastígar og utan
bæja era hjólreiðaleiðir, sem liggja reyndar
um allt ríkið. Veður og vindar eru hagstæð,
svo allt hjálpast að við að gera hjólreiðarn-
ar sem þægilegastar. Bílstjórar era sér
rækilega meðvitaðir um að þeir eiga ekki
göturnar einir, geta ekki skellt sér í hægri
beygju, án þess að líta rækiiega í kringum
sig, því hjólreiðamenn eru í réttinum að
keyra á þá og ekki öfugt. Því er svo afslapp-
andi að sinna erindum sínum í bænum,
engin ástæða til að streytast við bílstýrið,
heldur bara að stökkva upp á hjólhestinn
og trampa af stað, alltaf í fremstu röð. En
það væri þó enn meira afslappandi ef ekki
kæmu til altir hinir hjólreiðamennirnir. Ef
einhver hefur þá hugmynd að geðheilsa
fólks batni við hjólreiðar, þá dugir að hjóla
nokkra daga um í Kaupmannahöfn til að
sannfærast um hið gagnstæða. Varla er
nokkur þjóðfélagshópur jafn uppstökkur og
argur út í allt og alla og hjólreiðamennimir.
Það verður ekki af Dönum skafið að þeir
eru mikil hjólreiðaþjóð. Allir eiga reiðhjól
og margir nota þau. Ekki er óalgengt að
þeir sem eigi 20 kílómetra í vinnuna hjóli
hikstalaust báðar leiðir. Af einhveijum
ástæðum fínnst mér að það séu fleiri karl-
menn en kvenmenn í þeim hópi, hvemig sem
á því stendur. Og hjólreiðar era einnig vin-
sælt ljölskyldugaman og til dæmis auðvelt
að samræma ferðalög og hjólreiðar, því
hægt er að taka hjólin með á lengri og
skemmri lestarleiðum.
Veðrið er nokkuð ákjósanlegt til hjól-
reiða, því þó rigni, þá er rokið ekki óaðskilj-
anlegur fylgifískur rigningarinnar og því
auðvelt að veijast henni. Góð skjólföt eru
hveijum manni nauðsynleg, annaðhvort
vatnsþéttar buxur og jakki eða regnslá.
Strekkingsvindur virðist mér algengasta
veðurfarið, þegar verið er á hjóli, hvemig
sem það kemur nú heim og saman við veður-
farið almennt. Og vindurinn hefur það eðli
að vera alltaf í fang hjólreiðamannsins. Sem
maður hjólar glaðbeittur með vindinn í fang-
ið og hugsar með tilhlökkun til að láta hann
blása sér hina leiðina, þá bregst ekki að
vindur hefur snúist, þegar leiðin gerir það.
í miðbænum er engin spurning um að
hjólið er lang þægilegasta samgöngutækið.
Þá sleppur maður við raðir við umferðarljós
og sleppur við einstefnugötur, sem allar
liggja í vitlausa átt. Hjólreiðamaður hefur
nefnilega oft leyfi til að keyra á móti um-
ferðinni og hafí hann ekki leyfíð, getur
hann bara tekið sér það. Við umferðarljós
er einfalt að stíga af hjólinu og ganga yfír,
ef það fer betur við ljósin. Svo er auðvitað
hægt að freista þess að hjóla yfír á rauðu,
ef óþolinmæðin ólgar í blóðinu. Og með
hjólinu kemst maður léttilega stað úr stað,
ekkert vesen að leggja bílnum og labba svo
úr einum stað í annan. Og þar sem allur
miðbærinn og langt út eftir er stöðumæla-
skyldur og klukkutíminn kostar allt upp í
150 íslenskar krónur, þá er einnig heljar-
skinns sparnaður að hjólreiðunum. Sparnað-
arávinningurinn af þeim almennt verður þó
enn meiri ef verður af því að hækka bensín-
verðið upp í um 125 íslenskar krónur, eins
og nefnd nokkur hefur lagt til í því skyni
að draga úr umferð einkabíla.
Danir era yfírleitt frekar iðnir við að
fylgja umferðarreglunum og álíta það dyggð
til jafns við aðrar dyggðir. Þess vegna kom
það á óvart að þegar lögreglan tók sig til
í vetur og stöðvaði og sektaði hjólreiða-
menn, sem hjóluðu yfir á rauðu, þá var
veiðin mikil og sektarféð streymdi inn. Ég
fylgi þeirri reglu að leitast við að gæta mín
og gæta þess að slasa ekki aðra, en ef
tækifæri gefst og það áhættulaust, þá sé
ég ekkert athugavert við að hjóla yfir á
rauðu eða andstefnis eftir einstefnugötu.
Kýrkenningar og barsmíðar
Ég hafði lengi vél þá hugmynd að allar
þessar hjólreiðar gerðu Dani að afslappaðri
þjóð, því ég hugsaði sem svo að hreyfingin
væri holl og að fóik hlyti að stressast minna
á því að komast svo greiðlega áfram, í stað
þess að sitja innilokað í umferðaröngvþeiti,
svo ég hjólaði alltaf glöð í bragði af ánægju
yfir að tilheyra þessum afslappaða hópi.
Mynd mín breyttist ekkert þó stöku sinnum
heyrði ég reiðihróp og ergelsisöskur hjól-
reiðamanna í kringum mig, þar til ég fór
að taka eftir því að það var bara hreint
ekkert sjaldan sem ég heyrði þá æpa og
kalla.
Um daginn bar ég svo reynslu mína und-
ir hóp af dönskum kunningjum. Gat þetta
staðist að hjólreiðamenn væra upp til hópa
svona argir? Fyrst tóku þeir þessu heldur
ólíklega, nei, ætli það væri nú rétt. Við
nánari umhugsun sáu þeir þó að þeir höfðu
sömu ranghugmynd um hjólreiðarnar og ég,
en reynsla þeirra kom heim og saman við
mína. Hjólreiðamennirnir hér í Kaupmanna-
höfn era öldungis ekkert afslappaðir og hjóla
ekki endilega um með bros á vör, heldur
spana áfram gnístandi tönnum. Ef aðrir
hjólreiðamenn eða vegfarendur flækjast fyr-
ir þeim, þá gellur í þeim alls kyns kvikinds-
legar athugasemdir. Ein í hópnum hafði
óvart nálgast hjólabrautina gangandi, um
leið og hjólreiðamaður þeysti framhjá. Eitt-
hvað fannst honum hún koma of nálægt
brautinni, því hann kallaði hana heimska
kýr... og þó er þetta afar pen og grönn
kona. Ég hef reyndar ekki verið kýrkennd,
en hef hins vegar lent í því að reiðir hjól-
reiðamenn hafa lamið í bílinn minn, um leið
og þeir hreyttu einhveiju út úr sér.
Eftir að þessi hlið hjólreiðanna laukst upp
fyrir mér verð ég að viðurkenna að ég lít
þær öðrum augum og velti því nú fyrir mér
hvort í þeim sé einhver innbyggður streytu-
þáttur. Ekki svo að skilja að ég finni þetta
í sjálfri mér, ég hjóla bara alltaf jafn ánægð
og rólega. Hins vegar sé ég að ég haga
mér allt öðravísi við bílstýrið en hjólastýrið,
því í bílnum held ég mér stranglega við
umferðarreglur, læt mig aldrei dreyma um
að keyra yfir á rauðu eða á móti einstefnu-
umferð, eða keyra þvers og kruss, svo eitt-
hvað er það sem hjólreiðarnar espa upp í
mér. Mér er hulin ráðgáta hvað þetta eitt-
hvað er, kannski tilfínningin af að vera, ja
ef ekki almáttug þá alhreyfanleg á hjólinu,
tilfinningin af að geta alls staðar smogið
og alls staðar komist hratt og örugglega
áfram. Hjá mér og mínum líkum brýst hún
fram í smá óheiðarleika, hjá öðrum kemur
hún fram sem yfírþyrmandi drottnunar-
girni, sem leiðir af sér hróp og köll að öðr-
um. Nú þegar lögreglan í Reykjavík á að
fara að hjóla um, þá er eins gott að hún
sé sér meðvituð um þessi hugsanlega atferl-
isspillandi áhrif, sem reiðhjólaakstur getur
haft á knapana...
Sigrún
Davíðsdóttir.
Þýska stjórnin kynnir sparnaðaráform
Lækkun atvimiuleysisbóta
kjaminn í niðurskurðinum
Jafngildir stríðsyfirlýsingu, segir verkalýðshreyfingin
ÞÝSKA ríkisstjórnin kynnti í síðustu viku áætlun um niður-
skurð ríkisútgjalda og aðgerðir sem miða eiga að auknum
hagvexti. Kjarninn í sparnaðaráformunum er lækkun atvinnu-
leysisbóta. Tillögunum hefur verið mótmælt ákaft og segir
Jafnaðarmannaflokkurinn, stærsti sljórnarandstöðuflokkur-
inn, að vegið sé að velferðarríkinu. Dagblaðið Fraakfurter
Allgemeine Zeitung fagnar hins vegar tillögunum: í fyrsta
sinn frá sameiningu Þýskalands sýni ríkisstjórnin að hún ætli
sér í alvöru að spara.
Erfið fæðing
THEO Waigel fjármálaráðherra og Helmut Kohl kanslari kynntu
loks sparnaðartillögur sínar í vikunni en eftir þeim hafði verið
beðið í marga mánuði.
Eins og nærri má geta hefur
sameining Þýskalands reynst
kostnaðarsöm. Hlutdeild ríkisins í
efnahagslífinu hefur aukist veru-
lega frá árinu 1990. Nú nemur
hlutur ríkisins af þjóðarfram-
leiðslu 52% en var kominn niður
í 46% fyrir sameiningu. Afleiðing
þessa er aukin skattheimta og lán-
taka ríkissjóðs. Að mati Theo
Waigels fjármálaráðherra nema
auknar álögur á borgarana 115
milljörðum marka frá árinu 1991
til 1995. Það er mat manna að
almenningur
þoli ekki öllu
meiri skatt-
heimtu. Sem
dæmi má taka
að frá árinu
1995 munu þeir tekjuhæstu greiða
60% tekjuskatt af hluta tekna
sinna. Ekki verður heldur annað
séð en að þörf ríkisins fyrir tekjur
eigi eftir að vaxa. Aukinn íjöldi
ellilífeyrisþega mun t.d. kalla á
aukin útgjöld. Sérfræðingar í
ríkisfjármálum telja heldur ekki
ráðlegt að fjármagna ríkissjóðs-
hallann með aukinni skuldasöfn-
un. Á þessu ári þarf ríkið að borga
rúmlega 55 milljarða marka í vexti
en það era 13% heildarútgjalda
ríkisins. Vaxtagreiðslur munu
stóraukast árið 1995 þegar þýska
ríkið tekur við lánaskuldbinding-
um Austur-Þýskalands. Þá er fyr-
irsjáanlegt að 20% heildarútgjalda
ríkisins muni fara í vaxtagreiðslur.
Traust á markinu í hættu
Hin erfíða fjárhagsstaða ríkis-
ins hefur haft þau áhrif að það
traust sem þýska markið hefur
notið erlendis er í hættu. Gengi
þess lækkaði t.d. þó nokkuð gagn-
vart frankanum og dollaranum í
júnímánuði.
Sú áætlun sem samkomulag
náðist um í ríkisstjórninni aðfara-
nótt þriðjudags á að spara ríkinu
20 milljarða marka árið 1994 og
27 milljarða marka árið 1995.
Eins og áður
segir verða
einkum fram-
lög til atvinnu-
lausra skorin
niður. Nú nema
atvinnuleysisbætur 68% af nettó-
tekjum þegar um giftan bótaþega
með eitt bam er að ræða en 63%
þegar ógiftur og bamlaus bóta-
þegi á í hlut. Þessi framlög verða
smám saman lækkuð í 64% og 59%
á næstu tveimur árum.
Bamabætur verða einnig skom-
ar niður, einkum þannig að horft
verður í auknum mæli til tekna
foreldranna. Loks má nefna að í
tillögunum felst að námslán munu
ekki fylgja verðbólgu næstu tvö
árin.
Niðurskurðartillögunum fýlgja
einnig aðgerðir til að auka hag-
vöxt. M.a. er ríki og sveitarfélög-
um uppálagt að flýta framkvæmd-
um og stefnt er að því að veita
fyrirtækjum sem fjárfesta í 'eigin
rekstri skattaívilnanir. Samkomu-
lag er innan ríkisstjórnarinnar um
nýtt framvarp um vinnutíma,
reyndar á ekki að afnema bann
við helgidagavinnu en undanþág-
um verður fjölgað. Einnig er boðuð
athugun á möguleikum á að heim-
ila fyrirtækjum í kröggum að ráða
starfsmenn á lakari kjöram en
almennur kjarasamningur í við-
komandi grein og á viðkomandi
svæði mælir fyrir um.
Eru bæturnar vemdaðar
af stj órnarskránni?
Ekki hefur staðið á gagnrýni
úr röðum stjómarandstöðunnar og
launþegasamtaka. Varaforseti
þýska alþýðusambandsins segir
að ekki hafí verið vegið jafngróf-
lega að atvinnulausum síðan í
heimskreppunni á fjórða áratugn-
um. Hann dregur jafnframt í efa
að tillögumar standist gagnvart
eignarréttarákvæðum stjórnar-
skrárinnar, launþegar hafí oft og
tíðum unnið sér inn rétt til bóta-
greiðslna með áralöngum greiðsl-
um í atvinnuleysistryggingarsjóði.
Þessi réttur verði ekki af þeim
tekinn án þess að breyta stjórnar-
skránni. Ánnar verkalýðsforingi
kallaði tillögurnar stríðsyfírlýs-
ingu á hendur þeim sem minna
mega sín.
Frankfurter Allgemeine Zeit-
ung segir um þessa gagnrýni:
„Það er bara hægt að skera niður
framlög til þeirra sem eitthvað
þiggja. Og það eru vissulega ekki
þeir launahærri. Lækkun atvinnu-
leysisbóta er harkaleg fyrir þá sem
fyrir henni verða. En sparnaður
er ekki eina markmiðið heldur líka
að hvetja menn til vinnu.“
Aðrir vara við því að niður-
skurður hjá ríkinu á samdráttar-
tímum geti aukið efnahagskrepp-
una. Hans-Júrgen Krupp, efna-
hagsmálasérfræðingur úr flokki
jafnaðarmanna, heldur því t.d.
fram að þær tvær tilraunir sem
þekktar era á seinni áram til nið-
urskurðar ríkisútgjalda á kreppu-
tímum hafí mistekist og gert illt
verra; þ. e. efnahagsaðgerðir Ron-
alds Reagans í Bandaríkjunum og
Margaret Thatcher í Bretlandi.
Atvinnumálaráðherra Þýska-
lands, Norbert Blum, er aftur á
móti óhræddur við að taka áhættu
ef það má verða til að rétta efna-
hag landsins við. Niðurskurðurinn
snertir nær eingöngu hans ráðu-
neyti og þegar eftirfarandi orð
hans úr nýlegri grein í Der Spieg-
e/eru lesin verður það skiljanlegra
hvers vegna hann féllst á að leggja
höfuðið á höggstokkinn: „Engar
raunveralegar breytingar verða
án átaka. Það sem menn hafa einu
sinni öðlast láta þeir aldrei sjálf-
viljugir af hendi ... Stjómmála-
menn komast aldrei út úr víta-
hringnum ef þeir horfa sífellt til
hægri og vinstri af ótta við að
styggja þá sem veija sitt. Þá missa
menn nefnilega sjónar á leiðinni
fram á við.“
Matur þeginn
ATVINNULAUSIR fá súpu í Hamborg. Margir óttast að bilið
milli ríkra og fátækra í Þýskalandi fari vaxandi ef tillögur ríkis-
stjórnarinnar ná fram að ganga.
BAKSVIÐ
ejtir Pál Þórhallsson