Morgunblaðið - 17.07.1993, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 1993
27*-
Endurhæfing* aldraðra
eftirJón Eyjólf
Jónsson
Á ári aldraðra í Evrópu er vert
að velta fyrir sér hlutverki öldr-
unarlækningadeilda í heilbrigðis-
þjónustu. Þekkt er að öldruðum
fjölgar hlutfallslega og er talið að
árið 2020 verði tæplega 4% íslend-
inga áttatíu ára og eldri. Við
hækkandi aldur eykst hætta á
ýmiss konar sjúkdómum, en þrátt
fyrir það býr meirihluti aldraðra
við góða heilsu. Til þess að allir
fái notið sín til fulls, eins og kveð-
ið er á um í lögum um málefni
fatlaðra og lögum um málefni
aldraðra, verður heilbrigðisþjón-
ustan að sinna auknum íjölda ein-
staklinga með sjúkdóma og fötlun
sem þurfa greiningu, meðferð og
endurhæfingu. íslendingar eru
nokkuð vel í stakk búnir til að
takast á við þetta verkefni, en
margt er þó ógert.
Öldrunarlækningadeildir
Öldrunarlækningadeildir eru
tvær á íslandi, báðar á Reykja-
víkursvæðinu. Öldrunarlækninga-
deild Landspítalans, Hátúni lOb,
stofnuð 1975, og á Borgarspítal-
anum, stofnuð 1982.
Á öldrunarlækningadeildum fer
fram greining og meðferð á sjúk-
dómum aldraðra, þar eru stundað-
ar rannsóknir og þaðan er miðlað
þekkingu.
Sérstaða gamals fólks felst m.a.
í, að oft er um fleiri en einn sjúk-
dóm að ræða samtímis og félags-
leg staða er
veikari. Sjúk-
dómseinkenni
eru frábrugðin
einkennum
yngri einstakl-
inga og valda
sjúkdómar oft
almennum ein-
kennum s.s.
dettni, rugli eða þvagleka. Með-
ferð, t.d. lyfjameðferð, er vanda-
söm. Koma þar margir þættir til,
m.a. að útskilnaður og niðurbrot
lyÚ’a er oft skert eða breytt sem
eykur líkurnar á aukaverkunum
eða hjáverkunum. Sérþekking á
óhjákvæmilegum breytingum
samhliða öldrun er nauðsynleg til
að geta greint þær frá sjúkdómum.
Fordómar og maraþonhlaup
Þegar við eldumst litast lífssýn
okkar af þeim viðhorfum sem ríkja
í samfélaginu. Því koma of margir
inn á öldrunarlækningadeildir full-
vissir um að ekkert sé hægt að
gera, það sé ellin sem hrjái þá og
þeir fái í engu þar um breytt, ellin
beygi þá að lokum eins og Þór
forðum.
Þetta eru útbreiddir hleypidóm-
ar og hamla endurhæfingarstarfí
á ýmsan hátt. Sumir einstaklingar
sem þyrftu á læknishjálp, endur-
hæfingu eða annarri þjónustu
öldrunarlækningadeilda að halda,
sækja hana ekki, vegna þess að
orsök erfiðleikanna er talin vera
„bara elli“ og aðrir sem komnir
eru til endurhæfingar eru vantrú-
aðir á að nokkur árangur náist.
Flestir sem ná hárri elli merkja
að henni fylgja vissar líkamlegar
og andlegar breytingar, sumt
batnar annað versnar. Sennilegt
er að margt sem í daglegu tali
kallast öldrunarbreytingar sé í
reynd þjálfunarleysi.
Mismunur á getu manna er
aldrei jafn mikill og í ellinni. Þann-
ig eru til áttræðir einstaklingar í
dag, sem hlaupa maraþon og það
á tíma, sem þótti fullboðlegur á
Ólympíuleikum í byijun aldarinn-
ar. Við fæðingu erum við í mörgu
svipuð, en í ellinni hefur sérhver
mótað sinn eigin farveg og við
deyjum sem einstaklingar.
Ellin er tímabil þroska
og ráðsnilldar
Aldraðir hafa mikla þörf á þjálf-
un til að viðhalda getu og hafí
fæmi og geta skerst þarf mark-
vissa endurhæfingu. Árangur
þjálfunar er yfirleitt góður. Þannig
bætti hópur einstaklinga með með-
alaldur um nírætt sig um 176% í
styrk eftir að hafa þjálfað þrisvar
í viku í átta vikur. Þessi hópur var
valinn úr íbúum hjúkrunarheimilis
nokkurs í Boston í Bandaríkjun-
um, en það kom einnig fram í
rannsókninni að þegar æfíngum
var hætt rénuðu kraftar fljótt.
Þessi rannsókn og margar aðrar
sýna svo ekki er um villst að end-
urhæfing aldraðra verður oft til
að snúa „öldrunarbreytingum" við
þannig að einstaklingar „yngjast"
og ná þeim styrk og getu sem
þeir höfðu.
Endurhæfing einstaklinga sem
f'.
JMttóur Wj M 1
á lttflt*fftttt ÉPjg|j
UlUljjUIl ■ V~~~~ . •"/ J
ÁSKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11.
Síðasta guðsþjónusta fyrir sumar-
leyfi starfsmanna kirkjunnar. Árni
Bergur Sigurbjörnsson.
BÚSTAÐAKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11. Einsöngur Ingólfur Helga-
son. Organisti Guðni Þ. Guðna-
son. Pálmi Matthíasson.
DÓMKIRKJAN: Messa kl. 11.
Prestur sr. Hjalti Guðmundsson.
Dómkórinn syngur. Organisti
Marteinn H. Friðriksson.
VIÐEYJARKIRKJA: Messa kl. 14.
Prestur sr. Hjalti Guðmundsson.
Dómkórinn syngur. Organisti
Marteinn H. Friðriksson. Bátsferð
úr Sundahöfn kl. 13.30.
GRENSÁSKIRKJA:Messa kl. 11.
Prestur sr. Gylfi Jónsson. Organ-
isti Árni Arinbjarnarson.
HALLGRÍMSKIRKJA: Messa kl.
11. Sr. Ragnar Fjalar Lárusson.
Organisti Kári Þormar. Tónleikar
kl. 20.30. Orthulf Prunner leikur.
LANDSPÍTALINN: Messa kl. 10.
Sr. Jón Bjarman.
HÁTEIGSKIRKJA: Messa kl. 11.
Sr. Tómas Sveinsson.
LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guð-
brands biskups. Engin guðsþjón-
usta vegna sumarleyfa starfs-
fólks.
LAUGARNESKIRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 11. Prestur sr. Ingólfur
Guðmundsson.
NESKIRKJA: Messa kl. 11. Fermd
verður Unnur Lilja Káradóttir frá
Fangel, Danmörku, Neðstaleiti 2,
Rvk. Sr. Frank M. Halldórsson.
SELTJARNARNESKIRKJA: Guðs-
þjónusta kl. 11 í beinni útsendingu
í útvarpi. Prestur sr. Solveig Lára
Guðmundsdóttir. Organisti Há-
kon Leifsson. Þuríður Sigurðar-
dóttir syngur stólvers.
KVENNAKIRKJAN: Guðsþjónusta
í Þykkvabæjarkirkju sunnudags-
kvöld kl. 20.30. Guðrún Guðlaugs-
dóttir blaðakona prédikar. Elísa-
bet Þorgeirsdóttir les Ijóð. Elín
Þöll Þórðardóttir syngur. Kaffi.
Rútuferð frá Umferðarmiðstöð-
inni kl. 18.30.
ÁRBÆJARKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11 árdegis. Prestur Þór Hauks-
son. Organisti Kjartan Sigurjóns-
son.
BREIÐHOLTSKIRKJA: Messa
með altarisgöngu kl. 11. Organ-
isti Þorvaldur Björnsson. Síðasta
guðsþjónustan fyrir sumarleyfi
starfsfólks kirkjunnar. Biblíulestur
í umsjá ungs fólks með hlutverk
kl. 20.30. Gísli Jónasson.
FELLA- OG HÓLAKIRKJA: Guðs-
þjónusta kl. 20.30. Prestur sr.
Guðmundur Karl Ágústsson. Org-
anisti Pavel Smid. Prestarnir.
KÓPAVOGSKIRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 11. Þorbergur Kristjáns-
son.
SELJAKIRKJA: Kvöldguðsþjón-
usta kl. 20. Jón S. Gunnarsson
leikari les Ijóð. Organisti Kjartan
Sigurjónsson. Prestur sr. Valgeir
Ástráðsson. Sóknarprestur.
SAFNKIRKJAN, Arbæjarsafni:
Skírnarguðsþjónusta kl. 14.
Prestur sr. Þór Hauksson.
KRISTSKIRKJA, Landakoti:
Messa kl. 8.30. Hámessa kl.
10.30. Messa kl. 14. Ensk messa
kl. 20. Laugardaga messa kl. 14
og ensk messa kl. 20. Aðra rúm-
helga daga messur kl. 8 og kl. 18.
MARÍUKIRKJA, Breiðholti:
Guðspjall dagsins:
(Matt. 5.) Réttlæti far-
fseanna.
Messa kl. 11. Alla rúmhelga daga
messa kl. 18.30.
HVÍTASUNNUKIRKJAN Ffladelf-
ía: Samkoma laugardagskvöld kl.
20.30 og sunnudagskvöld kl. 20.
Ræðumenn Hafliði Kristinsson,
Mike Fitzgerald og Tomas Ibsen.
HJÁLPRÆÐISHERINN: Hjálp-
ræðissamkoma kl. 20. Majórarnir
Anne og Daníel Óskarsson
stjórna og tala.
FÆREYSKA sjómannaheimilið:
Samkoma sunnudag kl. 17.
Ræðumenn Gunnhild og Tummas
Thomsen ur Skopun.
VÍÐISTAÐASÓKN: Guðsþjónusta
í Víðistaðakirkju kl. 11 og í Hrafn-
istu kl. 14. Biskup íslands visiterar
söfnuðinn. Kór Víðistaðasóknar
syngur. Einsöngvari Sigurður
Skagfjörð Steingrímsson. Organ-
isti Úlrik Ólason. Sigurður Helgi
Guðmundsson.
BESSAST AÐAKIRKJ A: Guðs-
þjónusta kl. 14. Séra Bernharður
Guðmundsson. Fermd verður
Svava Kristín Þórhallsdóttir, frá
Noregi, Efstaleiti 12, Reykjavík.
KAPELLA St. Jósefssystra,
Garðabæ: Þýsk messa kl. 10.
JÓSEFSKIRKJA, Hafnarfirði:
Messa kl. 10.30. Mánud.-fös. kl.
18 messa.
KARMELKLAUSTUR: Messa kl.
8.30. Rúmhelga daga messa kl.
18.
INNRI-NJARÐVÍKURKIRKJA:
Messa kl. 21. Altarisganga. Bald-
ur Rafn Sigurðsson.
KAÞÓLSKA kapellan, Keflavík:
Messa kl. 16.
LANDAKIRKJA, Vestmannaeyj-
um: Almenn guðsþjónusta kl. 11
í umsjá unglinga i æskulýðsstarfi
Landakirkju. Kl. 20.30 KFUM og
K - unglingafundur.
HEILSUSTOFNUN NLFÍ: Messa
kl. 11. Tómas Guðmundsson.
SKÁLHOLTSKIRKJA: Messa
sunnudag kl. 17. Séra Kristján
Valur Ingóifsson prédikar. Organ-
isti Hilmar Örn Agnarsson.
AKRANESKIRKJA: Messa kl. 11.
Altarisganga. Dvalarheimilið
Höfði messa kl. 12.45. Björn Jóns-
son.
BORGARPRESTAKALL: Messað
verður í Borgarneskirkju kl. 11.
Sr. Árni Pálsson.
Jón Eyjólfur Jónsson
„Flestir sem ná hárri
elli merkja að henni
fylgja vissar líkamleg’ar
og andlegar breyting-
ar, sumt batnar annað
versnar. Sennilegt er
að margt sem í daglegu
tali kallast öldrunar-
breytingar sé í reynd
þjálfunarleysi.“
hafa hlotið áverka, orðið fyrirslys-
um, eða bera mein eftir sjúkdóma
er snar þáttur meðferðar. Ein-
staklingurinn og samfélagið hagn-
ast á því; legutími styttist bæði í
heild, en ekki síst á bráðadeildum
(sem nýtast betur), fæmi eykst
og þörf fyrir utanaðkomandi að-
stoð, hjálpartæki og hjúkrunar-
heimilisvist minnkar.
Hópvinna
Við endurhæfingu á öldrunar-
lækningadeild er unnið í hóp í
nánu samstarfi við sjúklinginn. í
hópnum eru þeir sem koma að
meðferðinni. Sett eru eins raunhæf
skammtíma og langtíma markmið^
og hægt er og þau síðan endur-
skoðuð eins oft og þörf er á. End-
urhæfingin byrjar, þegar best læt-
ur, áður en einstaklingur leggst
inn á sjúferahús og lýkur ekki fyrr
en hann er kominn aftur á heimili
sitt, með góð ráð og forskriftir um
viðhaldsmeðferð. Markmiðið er að
ná og halda sem bestri getu og
fæmi.
Til bóta
Endurhæfingarrými fyrir aldr-
aða á Reykjavíkursvæðinu enr*
nægjanlega mörg, en nýtast ekki
sem skyldi. Öldrunarlækninga-
deildir em nú, því miður, að tals-
verðu leyti nýttar sem heimili ein-
staklinga, sem eiga ekki aftur-
kvæmt á sitt fyrra heimiii að af-
stöðnum veikindum og lokinni
endurhæfíngu. Ástæður era m.a.
skortur á hjúkranar- og vistrým-
um á Reykjavíkursvæðinu og að
heimaþjónustan, þrátt fyrir aukin
umsvif, er enn ekki nægilega
öflug.
Einstaklingar inniliggjandi á
sjúkrahúsunum hafa ekki forgang
að þeim vist- og hjúkranarrýmum
er bjóðast. Með því að veita þeira-
forgang fæst aufein nýting öldran-
arlækningadeilda sem stuðlar að
skilvirkari þjónustu, betri nýtingu
bráðadeilda, auknu öryggi í heima-
húsum og styttri biðlistum. Marg-
feldisáhrif, sem era öllum til góðs.
Höfundur er sérfræðingur í lyf-
og öldrunarlækningum,
öldrunarlækningadeild
Landspítalans, Hátúni lOb.
• * M
Ödýr skemmtun
í ferðalaginu
Ókeypis veiði fyrir börn í 27 vötnum.*
*Fyrir börn í fylgd með fullorðnum, sem eru að veiða.
Ferðaþjónusta bænda,
Bændahöllinni v/Hagatorg,
sími 623640/43. Fax 623644.