Morgunblaðið - 22.07.1993, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. JÚLÍ 1993
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. JÚLÍ 1993
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1368 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Fiskvemd eða rán-
yrkja við Svalbarða
Norsk stjómvöld hafa tekið þá
ákvörðun -að sýna hörku
gagnvart tveimur togurum, sem
eru í eigu Færeyinga en skráðir í
Dóminíkanska lýðveldinu í Karíba-
hafi, og hafa verið á þorskveiðum
við Svalbarða undanfarið. Togar-
arnir hafa landað afla sínum hér
á íslandi, á Þórshöfn, og físk-
vinnslufyrirtæki þar keypt af þeim
fískinn. Aðfaranótt þriðjudagsins
skaut norskt strandgæzluskip við-
vörunarskoti að öðrum togaran-
um, Zaandam, sem brást við með
því að hífa inn vörpuna og hafa
sig á brott.
Þessar aðgerðir Norðmanna
bera vott um breytingar á stefnu
þeirra varðandi hafsvæðið í kring-
um Svalbarða. Norðmenn lýstu
yfir fískvemdarsvæði 200 mílur
út frá ströndum eyjaklasans árið
1977 og byggðu þá yfirlýsingu
sína meðal annars á hafréttarsátt-
mála Sameinuðu þjóðanna, sem
kveður á um rétt strandríkja til
að stýra nýtingu fískveiðiauðlinda.
Norðmenn stunda hafrannsóknir á
svæðinu og úthluta kvóta til þeirra
þjóða, sem gera tilkall til veiða við
Svalbarða samkvæmt hefð, eink-
um Rússa, Færeyinga og nokkurra
EB-ríkja. Fram til þessa hafa hins
vegar Finnar einir þjóða viður-
kennt fískvemdarsvæðið og þjóð-
réttarleg staða þess er því önnur
en norsku fiskveiðilögsögunnar.
Raunar töldu Norðmenn árið
1977 að þeir hefðu þá þegar heim-
ild til þess að þjóðarétti að lýsa
yfír lögsögu við Svalbarða, en
vegna fýrirséðra neikvæðra við-
bragða ýmissa ríkja, m.a. Sovét-
ríkjanna og Evrópubandalagsríkj-
anna, var lögsögu ekki lýst yfír.
Meðal annars af þeim sökum hafa
Norðmenn aldrei stöðvað veiðar
skipa á fískverndarsvæðinu eða
fært þau til hafnar, þótt þeir hafi
talið veiðamar ólöglegar. Nú krefj-
ast margir Norðmenn þess hins
vegar að sýnd verði aukin harka
gagnvart skipum þjóða, sem ekki
hefur verið úthlutað kvóta við
Svalbarða. Sumir vilja að fískveiði-
lögsögu með fullum réttindum
verði lýst yfír.
Fram hefur komið að réttar-
staða Norðmanna við Svalbarða
sé veik, en nú hyggjast þeir greini-
lega láta reyna á hana. Eigendur
hinna færeysk/dóminíkönsku tog-
ara vísa til Svalbarðasamkomu-
lagsins, sem undirritað var árið
1920 og kveður á um alþjóðlegan
aðgang að auðlindum við Sval-
barða. Réttarstaða þeirra er þó
hæpin að sama skapi, þar sem
samkomulagið kveður einkum á
um nýtingu ýmissa dýrategunda
og jarðefna, en ekki fiskveiðar sem
slíkar og tekur ekki tillit til að-
stæðna á hveijum tíma.
Viðbrögð norskra stjórnvalda
við veiðum togaranna tveggja eru
vel skiljanleg. Rannsóknir undan-
farinna ára hafa bent til að ástand
ýmissa fískstofna í Barentshafi sé
allgott. Fleiri og fleiri renna því
hýru auga til fískimiðanna við
Svalbarða, einkum þegar veiði á
öðrum miðum, t.a.m. við Ný-
fundnaland, bregzt. Af þessum
sökum óttast Norðmenn ipnrás
erlendra togara, sem byggja veið-
ar sínar á hæpnum tilvísunum í
gamla samninga, en taka ekkert
tillit til fískveiðistjórnunar Norð-
manna á svæðinu.
Norsk stjórpvöld hafa beint
þeim tilmælum til íslenzkra stjórn-
valda að þau taki fyrir landanir
færeysk/dóminíkönsku togaranna
hér á landi, þar sem þeir hafí veitt
afla sinn í heimildarleysi á svæði,
þar sem Norðmenn hafi reynt að
byggja upp virka fískveiðistjómun.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra hefur gefíð þau svör að
íslendingar styðji sjónarmið Norð-
manna, en hins vegar skorti laga-
heimild til að banna Iandanir.
Stjómvöld í Færeyjum hafa fengið
beiðni svipaðs efnis frá Norðmönn-
um. Þau hafa sagzt ekki geta
bannað togurunum tveimur að
veiða á Svalbarðamiðum, þar sem
þeir séu skráðir í Dóminíkanska
lýðveldinu þótt þeir séu í eigu
Færeyinga. Hins vegar hefur fær-
eyska landstjórnin beint þeim til-
mælum til fiskvinnslufyrirtækja
að taka ekki við afla frá skipunum.
Full ástæða er til að taka undir
orð Þorsteins Pálssonar sjávarút-
vegsráðherra, sem sagði í Morgun-
blaðinu á föstudag: „Það er ekki
í samræmi við okkar stefnu í físk-
veiðimálum að veiði fari fram
stjómlaust á svæðum eins og þess-
um, að menn geti flaggað út skip-
um og stundað veiðar án eftirlits.
Það er því í fullu samræmi við
almenn viðhorf okkar að fram fari
stjóm á veiðum eins og við Sval-
barða.“
Þetta hefur verið kjarninn í fisk-
veiði- og verndunarstefnu íslend-
inga á alþjóðavettvangi um árabil.
Með vísan til þjóðréttarlegra raka
fengum við lögsögu yfir fískimið-
um okkar og höfum tekið upp
stefnu, sem miðar að því að vernda
auðlindirnar, sem okkur er trúað
fyrir. íslendingar beittu sér fyrir
samþykkt hafréttarsáttmálans í
núverandi mynd. íslenzk stjórn-
völd hafa jafnframt beitt sér fyrir
því að settar verði reglur um
verndun og veiðar á úthafsstofn-
um, til þess að úthafsveiðar fari
ekki fram stjórnlaust. Það er mikil-
vægt hagsmunamál að fslendingar
geti haldið á veiðar á fjarlægum
miðum, en það er sjálfsagt og
eðlilegt að um það gildi almennar,
alþjóðlegar reglur og að skynsam-
leg nýting sé tryggð. Norðmenn
hafa alla jafna verið bandamenn
okkar í þessu efni. Þótt ekki geti
komið til greina að banna fijáls
viðskipti með afla, er hæpið að
ýta undir veiðar á Svalbarðamið-
um, sem stundaðar eru samkvæmt
hæpnum heimildum og eru í beinni
andstöðu við stefnu Islendinga -
að ýta undir fískvernd og skyn-
samlega nýtingu auðlinda hafsins,
en ekki rányrkju.
Rannsókn á skipsflökum við Flatey
Fallbyssunni
lyft af botni
FALLBYSSA úr skipsflaki, sem liggur á hafsbotni við Flatey, var í
gær lyft úr flakinu. Sex manna hópur á vegum Þjóðminjasafnsins
hefur í ellefu daga kafað við tvö flök sem Iiggja á sama stað. Byssan,
sem tekin var upp, er mjög líklega úr yngra flakinu sem liggur þvert
ofan á hinu eldra. Talið er nokkuð öruggt að eldra flakið sé hollenskt
kaupfar sem Ballarárannáll greinir frá að hafi sokkið á þessum stað
árið 1659. Rannsóknirnar beinast að eldra skipinu og þeim fjölda leir-
muna sem fundist hafa í því. Hafist var handa við taka upp munina í
gær eftir að fallbyssunni hafði verið komið á land.
Lengd hollenska kaupfarsins hef-
ur verið mæld og er hún á bilinu
20-25 metrar. Annálar segja að þetta
skip hafi haft viðdvöl á Flatey sumar-
ið 1659 og þegar það sökk í miklu
óveðri hafi verið búið að setja um
60 þúsund saltfiska um borð. Skipið
á að hafa haft 14 fallbyssur um
borð en annálar segja einnig frá
komu tveggja hollenskra skipa árið
eftir að umrætt skip sökk. Þessi tvö
skip voru við landið í um tvær vikur
án þess að hafa samband við nokk-
urn. Að sögn Bjarna F. Einarssonar
fornleifafræðings, sem unnið hefur
við rannsóknirnar í Flatey ásamt
fímm samstarfsmönnum, hefur get-
um verið leitt að því að þau hafi
sótt fallbyssurnar í nýsokkin skipin
en sagan segi að i hollenska flotanum
hafi mátt finna vel útbúin skip til
þess á þeim tíma.
Frekari rannsóknir ráðgerðar
Eldra flakið liggur mikið til undir
sjávarbotninum og hafa leiðangurs-
mennirnir unnið við að hreinsa af
flakinu á nokkrum stöðum. Síðustu
daga rannsóknarinnar, sem senni-
lega lýkur næstkomandi sunnudag,
ætla leiðangursmenn að einbeita sér
að tveggja metra breiðri og um átta
metra langri ræmu sem liggur þvert
yfir skipið. Hana ætla þeir að rann-
saka fermetra fyrir fermetra og skrá
jafnframt allt það sem á henni kann
að finnast.
Á þessari ræmu er eins og áður
sagði að finna mikið af leirmunum,
auk þess sem fundist hafa leðurbútar
og bútur úr krítarpípu. Bjami segir
ekki ólíklegt að skip sem þetta hafi
um leið og það keypti fisk hér á landi
reynt að selja Islendingum ýmsa
hluti, svo sem léreft, messuvín og
silki. Hann sagði nokkuð víst að leir-
munirnir, sem fundist hafa, hafi ekki
verið notaðir af skipverjum. Skrokk-
ur skipsins er nokkuð heill og er
þykkt og mikið timbur i honum; allt
neglt saman með trénöglum. Ekkert
dekk er lengur á skipinu og því er
einungis hægt að rannsaka kjölinn
og byrðingana.
Þær aðstæður, sem unnið er við,
eru allar hinar ákjósanlegustu; eng-
inn straumur er við botninn, veður
hefur verið með allra besta móti all-
an tímann og dýpið sem kafað er á
er yfirleitt um 4-5 metrar. Það getur
þó farið upp í um 8 metra á flóði
og niður í 2-3 metra á fjöru en þessa
dagana er mjög stórstreymt.
Aðstoðar Hollendinga leitað
Bjarni hefur skrifað bréf til stofn-
unar í Hollandi, sem sérhæfir sig í
svona málum, þar sem hann óskar
eftir aðstoð við að greina hvaða skip
hér er um að ræða. Guðmundur
Magnússon þjóðminjavörður sagði
að næsta skref yrði að rannsaka
byssuna og þá muni sem hafa komið
fram og taldi hann líklegt að leitað
yrði eftir samstarfi við erlenda aðila
um frekari rannsóknir og þá líklega
hollenska. Öll skipsflök eru friðuð
og eru því undir verndarvæng Þjóð-
minjasafns íslands.
Bjarni F. Einarsson sagðist vita
til þess að kafarar víða um land viti
um sokkin skip og hann vonast til
að þessar rannsóknir verði til þess
að þeir geri kunnugt um þau. Hann
bendir á að tveir af þeim, sem undan-
farið hafa unnið við rannsókn skip-
anna, fundu þau í fyrra. Bjarni vildi
ennfremur koma á framfæri þökkum
til allra þeirra, sem hafa á einn eða
annan hátt stutt rannsóknimar.
Morgunblaðið/Bjarni
Að vökva fortíðina
HLUTUR sem líklega er fallbyssa var dregin upp úr skipsflakinu við
Flatey í gær þakið kóröllum. Bjarni F. Einarsson fornleifafræðingur
sést hér vökva byssuna með sjó í því skyni að hún tærist síður og að
auðveldara verði að ná salti úr henni eftir komuna til Reykjavíkur
þar sem hún verður rannsökuð.
Jóhann Hjartarson í sextánda sæti á hinu sterka millisvæðamóti í Biel
Vinningi á eftir efstu mönnum
___________Skák_____________
Karl Þorsteins
Jóhann Hjartarson má vel við
una að afloknum fimm umferðum
á hinu ægisterka millisvæðamóti
í Biel. Hann deilir sextánda sæt-
inu ásamt allmörgum öðrum
keppendum með þrjá vinninga,
en efstir á mótinu eru Anand
(Indlandi), Gurevitsj (Belgíu),
Van der Sterren (Iiollandi),
Barejev og Salov (Rússlandi) með
fjóra vinninga. Keppnin stendur
um tíu efstu sætin á mótinu sem
veita þátttökurétt I áskorenda-
keppni FIDE, alþjóðlega skák-
sambandsins, og það markmið
stefna ugglaust flestir af 73 þátt-
takendum í mótinu á.
Það sannaðist vel á síðasta milli-
svæðamóti í Manila á Filippseyjum
fyrir þremur árum hversu mikilvægt
er að byija mótið vel. Gott dæmi
um það var ungverski stórmeistar-
inn Sax sem hafði fullt hús vinninga
að afloknum þremur umferðum en
lét sér nægja baráttulaus jafntefli
það sem eftir var mótsins. Hann
reiknaði dæmið rétt og komst áfram
þótt margir hafi orðið til þess að
gagnrýna þann skort á íþróttaanda
sem ungverski stórmeistarinn sýndi
með tilþrifalitlum jafnteflum.
Jóhann hefur verið á meðal þátt-
takenda í tveimur síðustu milli-
svæðamótum og vel kunnugur þeim
kröfum sem áskorendur þurfa að
uppfylla. Sigur gegn hollenska stór-
meistaranum Van Wely í fimmtu
umferð er gott veganesti í þá hörðu
baráttu sem framundan er. Þrátt
fyrir ungan aldur hefur Van Wely
náð undraverðum árangri á síðustu
árum og í fyrstu umferð milli-
svæðamótsins sigraði hann hann
rússneska undrabamið Kramnik.
Gegn Jóhanni blés hann fljótt til
sóknar, fómaði peði en komst lítt
áfram. Jóhann tefldi af öryggi, sá
við öllum hótunum andstæðingsins
og stýrði skákinni í hróksendatafl
með peði framyfir. Van Wely átti
þar jafnteflismöguleika en fataðist
'flugið og gafst upp eftir 55 leiki.
Hvítt: Van Wely
Svart: Jóhann Hjartarson
Drottningarindversk vörn
1. d4 - Rf6, 2. c4 - e6, 3. Rf3
- b6, 4. g3 - Ba6, 5. Rbd2 -
c5, 6. Bg2 — Rc6, 7. 0-0 — cxd4,
8. a3 - Dc8, 9. b4 - Bb7, 10.
Bb2 - Be7, 11. Rb3 - d6, 12.
b5 - Rb8, 13. Rfxd4 - Bxg2, 14.
Kxg2 - e5, 15. Rf3 - Dxc4, 16.
Hcl - De6,17. Hc7 - Rbd7, 18.
e4
Svarta staðan er þröng og lið-
skipan ennþá ólokið. Nú má svart-
ur ekki leika 18. — 0-0? því eftir
19. Rg5! Dg4 20. Dxg4 Rxg4 er
riddarinn á d7 valdlaus. Með næsta
leik sínum hindrar Jóhann riddara-
stökk til g5 í eitt skipti fyrir öll.
18. - h6, 19. Rh4 - Rxe4, 20.
Df3 - Bxh4, 21. Dxe4
Þrír menn em í uppnámi en
Jóhann leysir vel úr flækjunum og
það er ljóst að hvítur hefur ekki
fullnægjandi bætur fyrir peðin.
21 - 0-0!, 22. Rd4
Eftir 22. Hxd7 - Dxd7 23.
Dxh4 — Dxb5 hefur svartur einnig
öruggt frumkvæði.
22 - exd4, 23. Dxh4 - Dd5+, 24.
f3 - Rc5, 25. Dxd4 - Dxd4, 26.
Bxd4 - Re6, 27. Hc4 - d5, 28.
Ha4 - Rc5, 29. Bxc5 - bxc5
Óvenjulegt hróksendatafl er nú
komið upp þar sem Jóhann hefur
tvö samstæð frípeð á miðborðinu
og peði framyfir. Tæknilega séð
hlýtur staðan að vera unnin en úr-
vinnslan krefst mikillar nákvæmni.
30. Ha6 - Hfb8, 31. a4 - Hb6,
32. Ha5 - c4, 33. Hcl - Hb7, 34.
Ha6 - Hb6, 35. Ha5 - Hb7, 36.
Ha6 - Hd8!, 37. Hc6 - Hb6, 38.
Hc5 - a6!, 39. Hdl - axb5, 40.
axb5 - Hbd6, 41. Kf2 - Kf8, 42.
Hd4 - Ke7, 43. Hd2 - g5
Hvítur hefur náð að skorða mið-
borðspeðin af en teflir endataflið
með litlum skilningi og auðveldar
Jóhanni úrvinnsluna.
44. f4? - g4, 45. h3? - gxh3, 46.
g4 - f5!, 47. Kg3 - Hg8, 48.
Hdxdö - IIxd5, 49. Hxd5 - fxg4,
50. Hc5 - h5!
Peðin gera út um skákina. 51.
Hxc4 væri svarað með 51. — h4+
52. Kxh4 - h2 51. Hcl - hlD 52.
Hxhl — Hh8+ og hrókurinn fellur.
Hvítur er því varnalaus.
51. Hxh5 - c3, 52. b6 - Kd6, 53.
Hh7 - Hc8, 54. Hh6+ - Kc5, 55.
Hh7 - Kxb6
Hvítur gafst upp.
NAFNVAXTAHÆKKUN BANKA OG SPARISJÓÐA
Yextir á eftirmarkaði hríð-
lækka en bankavextir hækka
VEXTIR af verðtryggðum bankalánum eru tæplega 9,5% að meðal-
tali í júlímánuði sem er 0,3% hækkun frá júnímánuði. A sama tíma
hafa vextir á eftirmarkaði farið hríðlækkandi bæði af húsbréfum
og spariskírteinum og nemur lækkunin um 0,4% af spariskírteinum
að meðaltali á þessum tíma. Siðustu daga hefur komið fram veru-
leg lækkun ávöxtunarkröfu á húsbréfum og lækkaði ávöxtunar-
krafan síðast í gær úr 7,19% í 7,15%. Er búist við áframhaldandi
lækkun ávöxtunarkröfu húsbréfa, en í hægari skrefum en verið
hefur undanfarna daga. Þá hefur ávöxtun ríkisvíxla farið lækkandi
á Verðbréfaþingi á sama tíma og vextir víxillána hafa hækkað.
Þetta sést nánar á meðfylgjandi línuritum.
deild Seðlabankans. „Á sama tíma
er ávöxtunarkrafa spariskírteina á
eftirmarkaði að lækka úr 7,14% í
júní í 6,77%. Síðan er ávöxtunar-
krafa húsbréfa einnig að lækka, fer
úr 7,55% í 7,48% í viðskiptum á
Verðbréfaþingi. Hins vegar er kaup-
krafa hjá viðskiptavaka í dag 7,15%.
Vextir langra lána lækka
Vextir verðtryggðra lána eru nú
í sömu stöðu og um áramót, en
ávöxtun í viðskiptum með spariskír-
teini á Verðbréfaþingi hefur lækkað
verulega og einnig hefur orðið lækk-
un á húsbréfum á þessum tíma. Síð-
an lækkuðu vextir í síðasta útboði
spariskírteina þannig að vextir af
langtímaverðbréfum hafa lækkað
nokkuð á meðan vextir af bankalán-
um taka ekki sömu skref.“
Aðspurður um niðurstöðu útboðs
ríkisvíxla í gær sagðist Ólafur telja
hana athyglisverða. „Á sama tíma
og búist er við tímabundið aukinni
verðbólgu verður lækkun á nafn-
ávöxtun í útboðum ríkisvíxla. Það
bendir til þess að markaðurinn sætti
sig við lægri vexti en áður.“
Ávöxtun ríkisvíxla í útboðum og í viðskiptum á Verð-
bréfaþingi, og ávöxtun víxillána banka og sparisjóða
frá áramótum Mánaðarmeðaltöl í % á ári
. . . . . j j 6
janúar febrúar mars april maí júní júlí
„Það er athyglisvert að meðal-
vextir verðtryggðra bankalána hafa
verið að hækka úr 9,2% í 9,5% í júlí,“
sagði Ólafur K. Ólafs í peningamála-
Meðalávöxtun
í útboði ríkis-
víxla 9,43%
MEÐALÁVÖXTUN tilboða
sem ríkissjóður tók í útboði
ríkisvíxla í gær var 9,43%. Er
það örlítið lægri ávöxtun en
var í útboði Lánasýslu ríkisins
á ríkisvixlum fyrr í þessum
mánuði en mun hærri ávöxtun
er var í apríl, maí og júní sl.
Ríkissjóður skuldbatt sig fyr-
irfram til að taka tilboðum fyrir
500 milljónir til 2,5 milljarða.
Tilboð að fjárhæð 3,4 milljarðar
bárust í útboðinu og tók ríkis-
sjóður tilboðum að fjárhæð 1.517
milljónir kr., þar af 500 milljónir
af Seðlabankanum á meðalverði
samþykktra tilboða.
Björn Björnsson, framkvæmdastjóri íslandsbanka
Lækkun á raunvöxtum til
athugunar um mánaðamót
BJÖRN Björnsson framkvæmdastjóri íslandsbanka segir að
það geti komið til skoðunar um næstu mánaðamót hvort
ástæða sé til raunvaxtalækkunar, m.a. vegna lækkandi ávöxt-
unarkröfu húsbréfa. Hann segist þó telja að enn sem komið
er sé þar um skammtímahreyfingu að ræða, sem ekki gefi
tilefni til lækkunar raunvaxta að svo stöddu.
200-300 milljóna af-
komuskellur banka-
kerfisins enn óbættur
VAXTAMUNUR óverðtryggðra útlána hefði að óbreyttu minnkað um
nálægt 6% á næstu tveimur mánuðum miðað við að verðlagsbreytingar
á tímabilinu verði um 8%, en að sögn Björns Björnssonar framkvæmda-
stjóra íslandsbanka þýddi það afkomuskell upp á 300 til 450 miiyónir
króna fyrir bankakerfið í heild. „Með 2% vaxtahækkun er búið að
taka þriðjunginn af þessu, en miðað við þessa nyög einfölduðu mynd
er ennþá eftir 2/3 af þessum afkomuskell, þ.e. 200-300 mil(jónir sem
enn eru óbættar," sagði hann.
í síðustu ársskýrslu Seðlabankans
kemur fram að verðtryggingarhalli
bankakerfísins í heild var á bilinu
30-45 milljarðar í lok síðasta árs.
Björn sagði í samtali við Morgun-
blaðið að ef reiknað væri með því
að hallinn væri nú 45 milljarðar þá
þýddi það að ef vaxtamunur óverð-
tryggðra útlána minnkaði um 1% í
eitt ár þá næmi það 450 milljónum
króna.
„Að óbreyttu hefði vaxtamunur
óverðtryggðra útlána á næstu tveim-
ur mánuðum minnkað um nálægt
6%, en fyrir bankakerfíð í heild þýddi
það afkomuskell upp á 300-450 millj-
ónir króna ef ekkert væri að gert.
Vaxtagrunnurinn sem vaxtaákvarð-
anir byggðu á hafa almennt legið
nálægt 2% fyrir gengisbreytinguna,
en núna standa menn frammi fyrir
því að verðlagsbreytingar næstu tvo
mánuði verða einhvers staðar nálægt
8%. Með 2% vaxtahækkun er því
búið að taka þriðjunginn af þessum
6%, og síðan er það spuming hvort
menn halda þessum vöxtum lengur
en í þessa tvo mánuði. Kjarninn í
því sem við höfum verið að segja er
að við viljum taka þessa tímabundnu
hækkun verðlagsins í vextina í stutt-
an tíma, en gera það hratt á leiðinni
upp og hratt aftur þegar við lækkum
vextina aftur,“ sagði Björn.
í fréttatilkynningu sem íslands-
banki sendi frá sér í fyrradag vegna
vaxtabreytinganna sem gildi tóku í
gær kom fram að engar breytingar
væru að þessu sinni gerðar á verð-
tryggðum kjörum. Misvísandi þróun
hefði að undanförnu verið á markaði
fyrir ríkistryggð bréf; ávöxtunar-
krafa húsbréfa hefði heldur hækkað
en spariskírteini seldust nú með
lægri ávöxtun á eftirmarkaði. Björn
Björnsson sagði í samtali við Morg-
unblaðið að missagt hefði verið að
ávöxtunarkrafa húsbréfa hefði
hækkað, en hún hefur þvert á móti
farið lækkandi að undanförnu.
Skammtímabreytingar
Þegar Björn var spurður hvort
þetta þýddi þá ekki að grundvöllur
væri fyrir raunvaxtalækkun svaraði
hann að ekki hefði verið horft á þess-
ar skammtímabreytingar mjög al-
varlegum augum og ekki tekið mið
af breytingu nema hún hafi verið
búin að festa sig yfír hálfan mánuð.
„Það mun áreiðanlega geta komið
til skoðunar um næstu mánaðamót
hvort ástæða er til raunvaxtalækk-
unar. Hitt er annað að ég held að
markaðurinn meti það sem svo að
ástæðan fyrir þessari lækkun núna
sé sú að menn sáu fram á mjög
mikla hækkun lánskjaravístölu um
næstu mánaðamót og eru þess vegna
að flytja fé og fjárfesta í verðtryggð-
um pappírum núna fyrir mánaðamót
eins og þeir frekast geta. Ekkert er
líklegra en að síðan verði afturhvarf-
ið jafnsterkt og það sem núna er að
gerast. Þetta er enn sem komið er
skammtímahreyfing sem menn taka
eftir en er ekki tilefni til lækkunar
að svo stöddu," sagði Bjöm.
Alþýðusambandið
Þvert á
markmið
samninga
í YFIRLÝSINGU sem sam-
þykkt var á formannafundi
aðildarfélaga Alþýðusam-
bands Islands segir að með
ákvörðunum um vaxtahækk-
anir nú og boðun enn frekari
hækkana séu bankarnir að
skapa nýjar forsendur fyrir
verðhækkunum á næstu vik-
um og mánuðum. Með fram-
göngu sinni séu þeir á góðri
leið með að skapa hér skrúfu
vaxta- og verðlagsbreytinga,
sem á skömmum tima geti leitt
til óðaverðbólgu.
í yfirlýsingunni segir m.a. að
í þeim kjarasamningum sem
gerðir voru í vor hafi verið geng-
ið út- frá því að verðlag mundi
haldast mjög stöðugt á samn-
ingstímanum, verðbólga vera lít-
il og vextir fara lækkandi. Á
þeim tíma sem liðinn væri frá
gerð samninganna hefði ítrekað
verið gengið á móti þessum for-
sendum samninganna, nú síðast
með ákvörðunum og yfirlýsing-
um bankanna. Það sé því ljóst
að með framgöngu sinni séu
bankarnir að vinna gegn mark-
miðum kjarsamninganna og
draga úr líkunum á því að for-
sendur verði til að framlengja
þá í haust. Það sé krafa verka-
lýðshreyfingarinnar við þessar
aðstæður að stórnvöld grípi þeg-
ar í taumana, þannig að fyrirætl-
anir bankanna nái ekki fram að
ganga, en að öðrum kosti kunni
að skapast þau skilyrði að kjara-
samningar verði lausir í haust.