Morgunblaðið - 23.01.1994, Blaðsíða 10

ISLANDS
Hafsteinn Hafsteinsson hri. er forstjóri Landhelgisgæslunnar. Morgunblaðið/Þorkell
eftir Guðna Einarsson
Á HÁTÍÐARSTUNDUM er
haft við orð að föðurland
vort hálft sé hafið. Land-
helgisgæslan (LHG) gegnir
því mikilvæga hlutverki að
sinna eftirliti og björgunar-
störfum á þeim hluta föður-
landsins sem til úthafsins
heyrir. Þrátt fyrir hið mik-
ilvæga hlutverk virðist
þessi stofnun frekar hafa
átt undir högg að sækja hin
síðari ár. Fjárframlög hafa
verið skorin niður og
tækjakostur er óðum að
úreldast. Bæði sjómenn og
starfsmenn stofnunarinnar
hafa verið einróma um þörf
fyrir nýja björgunarþyrlu
og innan gæslunnar tala
menn um brýna þörf á end-
urnýjun varðskipaflotans.
Hafsteinn Hafsteinsson
hrl. tók við starfi for-
stjóra Landhelgis-
'gæslunnar hinn 1.
september síðastlið-
inn. Hann hefur áður
starfað hjá stofnun-
inni, bæði sem lögfræðingur og
blaðafuiltrúi á átakatímum, meðai
annars þegar fiskveiðilögsagan var
færð út í 50 sjómílur.
Þegar Hafsteinn kom að stefnun-
inni eftir um 20 ára fjarveru og sett-
ist í forstjórastólinn þótti honum sem
víða mætti taka til hendinni. Sú til-
tekt snýr fyrst og fremst að þeim
starfsskilyrðum sem stofnuninni eru
búin í þjóðfélaginu. Frá því þorska-
stríð voru til lykta leidd hefur bæði
starfsmönnum og varðskipum fækk-
að. Ekki hefur verið samið um smíði
á varðskipi fyrir LHG frá því Haf-
steinn vann þar fyrir 20 árum.
Yngsta varðskipið_ Týr er orðið 18
ára og það elsta, Óðinn, fyllir 34 ár
á þessu ári. Auk varðskipanna er í
flotanum nýlegur sjómælingabátur,
Baldur. í flugflotanum eru tvær
þyrlur, 5 manna og 7 manna, og
Fokker flugvél.
Ný eða notuð þyrla
Flest bendir til þess að næsta við-
bót í tækjaflota Landhelgisgæslunn-
ar verði stór björgunarþyrla. Um
þyrlukaupin hafa verið skipaðar
nefndir af hálfu hins opinbera og
sjómenn og ýmis samtök hafa sent
bænaskjöl og áskoranir þar að lút-
andi. Síðasta þyrlukaupanefnd hefur
skilað áliti og málið liggur á borði
ráðherra. „Það hafa ýmsir aðilar
Iýst áhuga á að selja Landhelgis-
gæslunni notaðar þyrlur," segir Haf-
steinn. „Ég legg ríka áherslu á að
það yerði keypt ný þyrla sem uppfyll-
ir kröfur okkar um burðargetu og
langdrægni og að hún verði búin sem
bestum tækjum og afísíngarbúnaði.
Það er engin ástæða til að ýta þessu
máli lengur á undan sér og komið
að því að taka ákvörðun um kaupin.
Ég átti von.á að slík ákvörðun yrði
tekin um síðust áramót, en sennilega
hafa umræður um varnarliðið tafið
ákvarðanatöku."
Landhelgisgæsian hefur mótaða
skoðun á því hvaða kostum stór
björgunarþyrla þarf að vera búin og
fundnar hafa verið tegundir sem
uppfylla þær kröfur. Þyrlukaupa-
nefnd hefur lagt til að keypt verði
11 ára gömul Super Puma þyrla
fyrir um 625 milljónir frá sama
framleiðanda og smíðaði núverandi
þyrlur LHG. Hafsteinn telur að
óskynsamlegt sé að kaupa gamla
þyrlu til björgunarstarfa.
„Þótt mikill tími hafi farið í nefnd-
arstörf og talsverðum fjármunum
eytt í því sambandi veit ég ekki til
þess að neinn úr nefndinni eða af
starfsmönnum Landhelgisgæslunn-
ar hafi séð þessa notuðu þyrlu,“
segir Hafsteinn. ,7TOér var sagt að
ný þyrla af sömu tegund væri 250
til 300 milljónum dýrari, en mér
hefur tekist að koma þeim verðmun
niður í 170 milljónir. Mér finnst
ekkert áhorfsmál hvort sé skynsam-
legra. Þessa þyrlu þarf væntanlega
að endurnýja og það er ljóst að þá
fæst þessi verðmunur til baka og
vel það. Auk þess er nýtt alltaf nýtt
og mér er til efs að aðrar þjóðir séu
að leita að gömlum notuðum tækjum
til að sinna gæslu- og björgunar-
störfum." Afgreiðslutími nýrrar
þyrlu af þessari gerð eru 14 mánuðir.
Viðræður um framtíð varnarliðs-
ins hafa farið fram og fyrirliggjandi
að björgunarsveit varnarliðsins verð-
ur staðsett hér á landi enn um sinn.
Dregur nærvera varnarliðsþyrln-
anna á einhvern hátt úr nauðsyn
þess að LHG fái nýja björgunar-
þyrlu?
„Nei, það tel ég ekki. Við höfum
átt mjög gott samstarf við varnarlið-
ið og ég vona að svo verði áfram.
Þyrlusveitin á Keflavíkurflugvelli
hefur iðulega æft með áhöfnum
varðskipanna og ég tel það af hinu
góða.“ Til umræðu hefur verið nán-
ara samstarf íslendinga og björgun-
arsveitarinnar í Keflavík, en Haf-
steinn segir að á þessu stigi málsins
liggi ekkert fyrir um hvernig þau
mál þróast.
Nú varð nýlega sjóslys í Vöðlavík
og þyrla Landhelgisgæslunnar varð
frá að hverfa, en þyrlusveit varnar-
liðsins komst austur. Hvers vegna
varð íslenska þyrlan að snúa við?
„Veðrið var henni ofviða þegar
komið var austur fyrir Þjórsá, þyrl-
una skorti afl og þyngd og hún var
eins og Iaufblað í vindi.“
Hefði stærri þyrla gert gæfumun-
inn? „Já, þyrla búin þeim kostum
sem við höfum gert kröfu um hefði
flogið austur í einum áfanga, bjarg-
að mönnunum og getað farið með
þá hvert sem er á Austurlandi. Ef
björgunin á slysstað hefði ekki tekið
nema 30 mínútur hefði hún komist
aftur til Reykjavíkur með mennina.
Það er ljóst að Landhelgisgæslan
þarf að fá stóra og öfluga björgunar-
Landhelgisgæslan
annast löggæslu innan
fiskveióilögsögunnar
auk þess að sinna
björgunarstörfum og
öryggisþjónustu ó sjó
og landi. Tækjabúnaður
stof nunarinnar þarfn-
ast endurnýjunar og í
undirbúningi eru ýmsar
breytingar ó innri
starfsháttum
þyrlu ef hún á að gegna því hlut-
verki sem henni er ætlað."
Nú eru tvær þyrlur í eigu LHG
og telur Hafsteinn líklegast að stærri
þyrlan, TF-SIF, verði seld þegar stór
björgunarþyrla kemur. Hann segir
að vissulega yrði góður kostur að
geta haft Dolphin þyrluna áfram,
því stór þyrla sé talsvert dýrari í
rekstri en miðlungsstór. Heyrst hafa
raddir um nauðsyn þess að staðsetja
björgunarþyrlu úti á landi en Haf-
steinn telur ólíklegt að svo verði í
bráð. Bæði yrði það kostnaðarsamt,
því hverri þyrlu fylgir áhöfn, og svo
yrði líklega umdeilt hvar slík þyrla
ætti að vera staðsett.
Fjárveitingar til LHG hafa dregist
saman frá því vegur stofnunarinnar
var sem mestur. Á þessu ári fær
LHG tæpar 606 milljónir á fjárlög-
um. Til samanburðar er kostnaður
við eldsneyti, olíur og varahluti
Super Puma þyrlu á einu ári, miðað
við 400 flugstundir, áætlaður rúm-
lega 50 milljónir króna. Samsvar-
andi rekstur Dolphin þyrlunnar kost-
ar rúmar 29 milljónir á ári. Mun
rekstur stórrar björgunarþyrlu ekki
koma niður á öðrum rekstrarþáttum,
til dæmis útgerð varðskipanna?
„Nei, hún má ekki hafa áhrif á
aðra rekstrarþætti Landhelgisgæsl-
unnar. Það er ekki hægt að komast
af með minni rekstur í sambandi við
skipin en nú. er. Varðskipunum
þremur er nú haldið úti um 30 mán-
uði á ári. Þannig getum við verið
með þrjú skip á sjó yfir erfiðustu