Morgunblaðið - 26.03.1994, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. MARZ 1994
Jón Kr. Elías-
son — Minning
Sá sem hér er kvaddur var jafn-
aldri vélarinnar á íslandi. Við erum
enn að fylgja til grafar hinu þús-
und ára Islandi með árinni og orf-
inu, soðningunni og sauðkindinni,
og einum sjúkdómnum, gigtinni,
og ekki við henni annað ráð en
vinna hana úr sér.
Ég kynntist Jóni Kr. Elíassyni
snemma og allnáið.
Jónsi Élli, sem hann var jafnan
kallaður, var maður góður í sér
og hlýr þeim sem aumir voru, og
margri ýsuspyrðunni veik hann að
soðningarlausu fólki. Fyrsti haust-
róður hans var stundum étinn upp
af fólki að sníkja sér í soðið. Ekki
vissi ég Jón Ella leggja illt til nokk-
urs manns, og ekki taldi hann eft-
ir sér að gera náunganum greiða.
Hjálpsemi hans var viðbrugðið.
Jón var það, sem kallað var slit-
viljugur, svo að til þess var tekið,
og dró ekki af sér í verki. Líklega
hefur þetta orðið til þess, að hann
hefur gengið fram af sér í æsku,
og gigtin, sem þjakaði hann öll
hans fullorðinsár, hafi setzt í slitið
á unglingsárunum.
Ég man því bregða snemma
fyrir að hann var svo illa haldinn
af gigt að hann gat ekki gengið
réttur, en að hann hægði ganginn
eða felldi niður róður, það held ég
að sé eiðurinn sær, að ekki hafi
gerzt í þau sjötíu ár, sem hann
stundaði sjóinn.
Ég hafði tal af Jóni þegar hann
var sjötíu og fimm ára, og þá sagð-
ist honum svo:
„Nú er ég, Geiri minn, allur af
manni genginn, ef eitthvað fiskast.
Ef ég sezt niður ætla ég aldrei
að geta staðið upp. Það er gigtin,
vinur, gigtin, allur skrokkurinn
undirlagður frá toppi til táar.“
Jón hélt áfram að róa í ein tíu
ár eftir þetta. Þeir létu sig ógjarn-
an í sjósókninni gömlu Víkaramir,
sem fæddust á því íslandi, sem
við erum enn að jarða, þó heita
megi aldauða, nema ofan jarðar
nokkur gamalmenni, utangátta í
samtíma sínum.
Jón átti samtímamann, nema
nokkru eldri, Guðjón Jónsson
(Gauja harða hnífil). Hann var
kominn um áttrætt, hann Gauji,
og honum orðnir ónýtir báðir fæt-
urnir og gekk við tvær hækjur,
en stundaði enn færaveiðar. Ekki
mátti hjálpa honum hvorki um
borð eða frá borði. Hann lét sig
sjálfur síga af Bijótnum niður í
bátinn og halaði sig sjálfur upp.
Hann lét binda sig á vélarhúskapp-
ann við færið. Þeir voru harðir í
sjósókninni, gömlu Víkararnir, og
nú á að hagræða plássinu þeirra
í dauðann.
Þeir létu ekki hagræða sér Vík-
ararnir þegar fiskibátar stækkuðu
og tóku að sækja frá góðum höfn-
um, en hafnleysi í Víkinni. Þeir
fundu ráð til, einir manna í hafn-
lausu plássunum við ströndina, að
setja al!t að níu lesta bátum á
bökum sér í hveijum róðri, og
þannig hélzt byggðin.
Nýdáinn er í Víkinni, Benedikt
Jónsson, formaður og jafnaldri
Jóns, og að þriðja við hann í föður-
ætt beggja. Sá maður var mikill
fyrir sér, og ekki hlífisamur í sjó-
sókninni meðan hann var og hét.
Langamma Jóns og Benedikts
var Þóra Árnadóttir Árnasonar,
bónda á Ósi í Bolungavík og
Breiðabólstað í Skálavík, Magnús-
sonar auðga í Meiri-Hlíð, og er
það Hólsætt í Bolungavík, sem þar
verður langt rakin aftur í aldirn-
ar. Margt er tröllmenna að burðum
og karlmennsku í þeirri ætt.
Sonarsonur Þóru og bræðrung-
ur við Elías, föður Jóns, en föður-
bróðir Benedikts, var Elías Magn-
ússon, formaður og annar harð-
asti sjósóknari í Víkinni síðast á
árabátatímanum þar, og annar
fyrstur manna til að setja þar vél
í bát. Þeir voru margir þessir
frændur miklir fyrir sér.
Jón var um margt líkari móður
sinni en föður, til dæmis mjúklynd-
ari en ætlandi er að hann sækti í
föðurættina.
Faðir Jóns var Elías Árnason,
sjómaður og smiður, eljumaður
mikill, en móðir Jóns var Elísabet
Rósa Halldórsdóttir, gæðamann-
eskja eins og sonur hennar.
Éngin deili veit ég á ætt Elísa-
betar, nema hún hafi verið fædd
á Sæbóli í Aðalvík, en gæti hafa
verið ættuð af Snæfjallaströnd.
Þegar ég kynntist Jóni Ella
fyrst, réri hann með stjúpa mínum,
Helga Einarssyni á Dröfn. Ég var
þá bara barn að aldri og fylgdist
stundum með hvort Dröfn væri
brugðið, þegar hún keyrði inn með
landinu úr sjóferð, það sást á henni
hvort hún var með eitt eða tvö
þúsund pund. Það segði skammt
í hagræðinguna nú.
En skiptir það máli í tímanum
þótt upphæðir hækki, ef ekki rask-
ast með kynslóðunum hlutfallið í
kjarkinum, dugnaðinum og seigl-
unni.
Sem fyrr-segir var Jón ákafa-
maður að hveiju sem hann gekk,
og fór þá ekki alltaf með gát, en
fljóthugans gætti einungis í dag-
fari hans en ekki í sjómennsk-
unni, í henni reyndist hann aðgæt-
inn og farsæll. Ég held honum
hafi aldrei hlekkzt neitt á sem orð
sé á gerandi í sjötíu ára sjómanns-
ferli sínum, þar af í fjörutíu og
fimm ár sem formaður.
Hann var fyrst lengi formaður
á Dröfn, sem hann tók við af
Helga, þegar hann fékk nýjan bát
og stærri, en síðan á eigin bát,
Kristjáni, sem nú myndi kölluð
t
Bróðir okkar,
OTTÓ HEIÐAR ÞORSTEINSSOIM
múrari,
Efstalandi 24, Reykjavík,
áðurtil heimilis
i Dvergabakka 24,
sem lést í Borgarspítalanum 21. mars, verður jarðsunginn frá
Fossvogskapellu mánudaginn 28. mars kl. 10.30.
Systkini hins látna
og aðrir vandamenn.
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir og afi,
SKJÖLDUR EIRÍKSSON
fyrrverandi skólastjóri,
Marklandi 14,
Reykjavik,
verður jarðsunginn frá Bústaðakirkju
mánudaginn 28. mars kl. 13.30.
Minning
Sesselja Níelsdóttir,
Ragnhildur Skjaldardóttir,
Níels Skjaldarson, Elín Ág. Ingimundardóttir,
Eiríkur S. Skjaldarson, Hulda Hrafnkelsdóttir,
Stefán Skjaldarson, Birgit Nyborg
og barnabörn.
t
Innilegar þakkir sendum við öllum þeim, sem sýndu okkur vináttu
og hlýhug við andlát og útför eiginkonu minnar, móður okkar,
tengdamóður og ömmu,
HREFNU ÓLAFSDÓTTUR,
Akurgerði,
Hrunamannahreppi.
Guðmundur Sigurdórsson,
Tryggvi Guðmundsson, Anna Brynjólfsdóttir,
Ármann Guðmundsson, Hrefna Hannesdóttir,
Hlynur Tryggvason, Hannes Ármannsson,
Bergný Ármannsdóttir.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og
hlýhug við andlát og útför móður okk-
ar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
SIGRÍÐAR HELGADÓTTUR
frá Melshúsum.
Sérstakar þakkir fœrum við öllu starfs-
fólki 4. hæðar Sólvangs, Hafnarfirði.
Kristín Bjarnadóttir, Guðmundur Heimir Rögnvaldsson,
Þórarinn Bjarnason, Kristi'n Stefánsdóttir,
Guðrún Bjarnadóttir, Þorvaldur G. Jónsson,
Birna H. Bjarnadóttir,
Auður Bjarnadóttir, Þorsteinn Erlingsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Páll Kr. Pálsson
Þegar Páll Kr. Pálsson organ-
isti í Hafnarfirði andaðist hinn 29.
október 1993 var ég fjarverandi á
spítala og gat því miður ekki ver-
ið við útför hans, er gerð var frá
Dómkirkjunni í Reykjavík. Það var
upphaf kynna okkar Páls að lög-
reglunni í Reykjavík bárust boð
frá nýstofnuðu sambandi nor-
rænna lögreglukarlakóra um að
taka þátt í móti allra lögreglukóra
á Norðurlöndum. Mótið skyldi
haldið í Stokkhólmi í júlímánuði
1950.
Nú stóð þannig á hjá okkur í
lögreglunni að kór sá er stofnaður
var 1936 lagðist niður er landið
var hernumið, en nú skyldi kórinn
endurreistur. Þeir sem stóðu fyrir
því að koma þessu í framkvæmd
voru Friðjón Þórðarson, fulltrúi
lögreglustjóra, síðar alþingismað-
ur og ráðherra, Guðbjörn Hansson
yfirvarðstjóri, Matthías Svein-
björnsson varðstjóri og fleiri. En
nú vantaði söngstjóra og hann
góðan. Það varð því úr að leitað
var til Páls Kr. Pálssonar er þá
var nýkominn frá námi í orgelleik
og tónlistarfræðum í Bretlandi og
Svíþjóð og var í miklu áliti meðal
tónlistarmanna. Páll tók ljúfmann-
lega í þessa beiðni okkar um að
gerast söngstjóri vegna þessarar
ferðar. Þóttumst við nú hólpnir
að allt færi vel. Ég býst við að
Páll hafí viljað minnast foreldra
sinna, en Páll faðir hans var lög-
reglumaður og söngelskur og móð-
ir hans, Kristín, gáfuð ljóðakona.
Þetta var mikið átak fyrir lög-
reglukórinn, en Páll heitinn var
bjartsýnn og gekk ótrauður til
verks.
Gömlu lögreglumennirnir er ég
minntist á og voru vinnufélagar
Páls Árnasonar töluðu mikið um
heimili þeirra hjóna er höfðu yndi
af að hafa á heimili sínu fólk er
gat sungið og spilað á hljóðfæri,
enda voru börn þeirra bráðmús-
íkölsk og bókmenntasinnuð. Þarna
kom því margt þekkt fólk úr söng-
og menntalífi bæjarins.
Páll varð strax vinsæll á meðal
okkar kórmanna og var stjóm
hans markviss og ákveðin. Hann
hafði sér til aðstoðar við raddæf-
ingar Matthías Sveinbjörnsson og
þetta æfðist og small saman þegar
á hólminn var komið. Fórum við
út á tilsettum tíma og var þetta
sannkölluð ævintýraferð. Það var
hart um gjaldeyri á þessum árum,
en einhvern veginn bjargaðist
þetta allt saman og einn bjartan
morgun hófum við okkur á !oft í
hinum glæsta farkosti Loftleiða,
Gullfaxa, og flugum til Noregs í
fyrsta áfanga, því ekki var hægt
að fljúga til Stokkhólms beint. Við
lentum síðan í Ósló og sameinuð-
umst frændum vorum Norðmönn-
um sem ætluðu að taka járnbraut-
ina til Stokkhólms. Við dvöldum í
besta yfirlæti hjá frændum vorum
en síðan var haldið af stað til
Stokkhólms næsta dag. Þegar
þangað kom tóku félagar úr
sænsku lögreglunni á móti okkur
\
trilla. Ekki veit ég hvenær það
heiti kom á smábáta, líklega á
fimmta áratugnum, þegar báta-
flotinn tók almennt að stækka, og
vélarnar almennt hraðgengar
„trillur" í smábátum.
Við Jón bjuggum um tíma í
sama húsi, og ég þá orðinn há-
seti, og formaður minn hafði mig
til að ræsa háseta til róðra. Það
bar oft við að við Jón fórum að
jöfnu að ræsa á nóttu, mér er
minnisstæður asinn á honum.
Hann klæddist gjarnan vesti utan
yfir peysuna og þar yfir stakk, sem
hann gaf sér ekki tíma til að
hneppa að sér. Ég sá það oftar
en einu sinni að neðsta talan hafði
hneppst upp á vestið allt upp und-
ir miðju. Hann var ekki lengi að
tína á sig spjarirnar, þegar verkin
kölluðu. Þá minnist ég og þess að
þó hann gengi skakkur af gigt-
inni, þá skeiðaði hann inn þorps-
götuna og hvarf mér jafnan skjót-
lega.
Jón Elíasson var um skeið
hreppsnefndarmaður í Hólshreppi,
og einn af Heiðursköllum Sjó-
mannadagsins í Víkinni.
Jón kvæntist ekkju, Benediktu
Guðmundsdóttur, Örnólfssonar,
hinni ágætustu konu, sem átti tvo
drengi sem Jón gekk í föðurstað.
Annar þeirra var Bergur, vélstjóri
í Víkinni, hinn var Guðmundur
Kristjánsson, bæjarstjóri í Bol-
ungavík í mörg ár.
Þau Benedikta og Jón áttu tvö
börn saman, Elías, aðalvarðstjóra,
og Sigríði, kennara. Bæði eru þau
Elías giftar manneskjur og eiga
börn.
Hjónalíf þeirra Benediktu og
Jóns var til fyrirmyndar, það var
nú ekki rifrildið á þeim bæ.
Það var tíðum svo hart mannlíf
í Víkinni, að menn höfðu gilda
ástæðu til að gera því skóna að
líf væri eftir þetta líf, þar sem
róðurinn væri ekki eins kaldsamur
og veðrasamur, og ekki sama bak-
raunin við bátana í setningi. Ef
þessi hefur orðið raunin á fyrir
Jóni, þá er ekki að óttast um við-
tökurnar.
Ég veit ekki til að nokkrum
manni hafi legið illt orð til Jóns
Elíassonar. Hann var að allra dómi
hinn ágætasti drengur.
Ásgeir Jakobsson.
með rausn og myndarskap. Síðan
hófst mótið með pompi og prakt
og held ég að óhætt sé að segja
að kórinn hafi staðið sig með prýði.
Var tiltekið í dómum um söng
hans hve tenórarnir hefðu verið
bjartir og fagrir.
Ég geri hér að umtalsefni þessa
fyrstu ferð okkar til Stokkhólms
vegna þess að þetta var fyrsta
ferð kórsins til útlanda er tókst
með ágætum þrátt fyrir smæð
hans miðað við hina kórana.
Nú er liðin hálf öld síðan Páll
tók við lögreglukórnum og stjóm-
aði honum í 18 ár. Síðan hafa
margir ágætir menn stjórnað hon-
um. Lifir kórinn ennþá góðu lífi
og hefur gert víðreist, en það er
vissa mín að Páll hafi lagt grunn-
inn að velgengni hans með dugn-
aði sínum og drengskap. Þeir eru
nú ekki margir sem eftir lifa sem
fóru með kórnum til Stokkhólms
1950, en þeir hugsa með þakklæti
og hlýju til stjómandans nú þegar
hann er allur.
Kynni okkar Páls leiddu til þess
að við urðum góðir vinir og fómm
að ferðast saman víða um lönd
okkur til ánægju og gleði og ekki
síður innanlands. Þessum ferða-
lögum héldum við áfram meðan
heilsan leyfði. Páll var velviljaður
og ráðhollur og ólatur við að gera
öðrum greiða. Það held ég að verði
niðurstaðan þegar upp verður
staðið hjá þeim fjölmörgu er höfðu
kynni af þessum mæta manni.
Nú þegar er komið að kveðju-
stundu þá sakna ég þessa fjölvísa
og gáfaða manns er létti mér
stundir, þess manns er ég á margt
að jiakka.
Ég sendi börnum og ættingjum
mínar innilegustu samúðarkveðjur.
Ingólfur Sveinsson.