Morgunblaðið - 09.04.1994, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1994
^ 27
Blóðugcir ættbálkaeij ur í
einu fátækasta landi heims
Kigali. Reuter.
BLOÐSÚTHELLINGARNAR í
Rúanda í kjölfar drápsins á for-
seta landsins og síðan forsætis-
ráðherranum eru ekki einsdæmi
því saga landsins hefur markast
af blóðugum átökum milli
tveggja helstu ættbálkanna.
Rúanda fékk sjálfstæði frá Belg-
íu árið 1962 og þremur árum
áður höfðu Hútúar, sem eru í
miklum meirihluta í landinu,
gert blóðuga uppreisn gegn
Tútsum, er höfðu undirokað þá
öldum saman.
Að minnsta kosti 100.000
manns létu lífið í uppreisninni árið
1959 og tugþúsundir manna flúðu
til nágrannaríkjanna, einkum Úg-
anda. Hútúinn Juvenal Habyari-
mana forseti, sem beið bana ásamt
forseta Búrúndí þegar flugskeyti
var skotið á flugvél hans á mið-
vikudag, komst til valda árið 1973
og stjórnaði landinu með harðri
hendi, virti að vettugi réttindi
minnihlutans og bannaði starfsemi
stjórnarandstöðuflokka.
Friður ríkti í Rúanda í tæpa tvo
áratugi og Rúanda var þekkt á
meðal ferðamanna fyrir sjaldgæfar
fjallagórillur sínar. Rúandabúar
kölluðu þá landið „Sviss Afríku“.
Þessu friðartímabili lauk árið 1990
þegar um 10.000 uppreisnarmenn
í Föðurlandsfylkingu Rúanda
(RPF), aðallega Tútsar, gerðu inn-
rás í landið frá Úganda. Framrás
uppreisnarmannanna lauk ekki
fyrr en þeir voru komnir að höfuð-
borginni, Kigali, en þá tókst stjórn-
arhernum að stökkva þeim á flótta.
Algjör ringulreið skapaðist í land-
inu að nýju. Þúsundir manna féllu
og hartnær milljón manna varð að
flýja heimkynni sín.
Innrásin varð til þess að Habya-
rimana forseti sá sig knúinn til að
fallast á pólitískar umbætur. For-
setinn og leiðtogi Föðurlandsfylk-
ingarinnar, Alex Kanyarengwe,
undirrituðu friðarsamning í Tanza-
níu í ágúst í fyrra. Tútsar gagn-
rýndu síðan forsetann fyrir að
tregðast við að standa við samn-
inginn og loforð um lýðræðislegar
kosningar og myndun nýrrar
stjórnar.
Kvenréttindakona myrt
Habyarimana heimilaði þó starf-
semi stjórnarandstöðuflokka árið
1991 og ijórir þeirra mynduðu
bráðabirgðastjórn með flokki for-
setans í apríl 1992. Agethe Uwil-
ingiyimana, sem var myrt á
fimmtudag, varð forsætisráðherra
rúmu ári síðar og önnur konan í
Agethe Uwilingiyimana
Afríku til að gegna því embætti.
Aðeins viku áður hafði forseti ná-
grannaríkisins Búrúndí, Melchior
Ndadaye, skipað konuna Silvie
Kinigi í embætti forsætisráðherra.
Agathe Uwilingiyimana var
Tútsi og barðist fyrir sáttum milli
kynþáttanna en virðist hafa tapað
þeirri baráttu. Hún beitti sér einn-
ig í réttindabaráttu kvenna og fyr-
ir breytingum á hefðum Rúanda-
búa, sem stuðluðu að því að konur
voru undirokaðar. Margir karl-
menn brugðust ókvæða við þeirri
baráttu og óeirðaseggir réðust eitt
sinn í skrifstofu hennar, hýddu
hana og rændu, til að freista þess
að fá hana til að segja af sér.
Fátækt landbúnaðarland
Hútúar eru um 85% íbúa Rú-
anda og Tútsar aðeins um 14%.
Um 40% íbúanna eru í kaþólsku
kirkjunni en um helmingurinn að-
hyllist hefðbundin afrísk trúar-
brögð.
Ibúar höfuðborgarinnar, Kigali,
eru 120.000 og aðeins um 8%
landsmanna búa í borgum eða
bæjum. Flestir búa í litlum býlum
og Rúanda er eitt af þéttbýlustu
löndum heims, með 304 íbúa á
hvern ferkílómetra.
Rúanda er einnig eitt af fátæk-
ustu löndum heims og þjóðartekj-
urnar eru aðeins jafnvirði 19.000
króna á mann á ári. Kaffi er helsta
tekjulind landsins, um 80% af út-
flutningstekjunum. Rúandabúar
flytja einnig út banana, sætu-
hnúða, baunir, hrísgtjón og fleiri
landbúnaðarafurðir.
BLOÐBAÐ I KIGALI
19 nunnur og prestar, starfsmenn
hjálparstofnana og friðargæsluliðar
á vegum Sameinuðu þjóðanna voru
á meðal fjölmargra fórnarlamba
blóðugra átaka milli helstu ættbálka
Rúanda í höfuðborginni, Kigali,
í gær og fyrradag.
Hersíöð
FRIÐARGÆSLU-
LIÐAR í RÚANDA
Ghana 841
Belgia ..• 428
Stuðningssveítir ogeftirlHsmenn,
Túnís 60 Kongó 10
Senegal • 39 Mali 10
Zimbabwe 29 Hollantl 10
Egyptaland 26 Botswana 9
Uruguay 25 Pólland 5
Austurríki: X, ••15.... Malavi 5
Nígería 15 Slóvakia 5
Rússland 15 Ungverjaland 4
Togo 15 Kanada 2
Rrasilía 13 FkJji 1
REUTER
Leiðtogafundur um frið
í Suður-Afríku
FRIÐARFUNDUR fjögurra helstu leiðtoga Suður-Afríkumanna hófst í
gær. Á fundinum voru F.W. de Klerk forseti, Nelson Mandela, leiðtogi
Afríska þjóðarráðsins (ANC), Goodwill Zwelithini, konungur zulu-manna,
og Mangosuthu Buthelezi, leiðtogi Inkatha-frelsisflokksins. Fyrir fundinn
ræddust Mandela og Zwlithini við 5 fjórar klukkustundir um stöðu zulu-
konungsins eftir þingkosningarnar sem ráðgerðar eru 26.-28. apríl. Þetta
er í fyrsta sinn sem þeir koma saman. Mikil spenna er enn í Kwa-Zulu,
héraði zulu-manna, og fimm menn biðu þar bana í gær. Að minnsta kosti
136 manns hafa fallið þar frá því stjórin setti neyðarlög í héraðinu 31
mars. Um 3.000 hermenn hafa verið sendir þangað til framfylgja lögun-
um. Á myndinni aka nokkrir þeirra á brynvarinni bifreið framhjá zulu-
mönnum.
Skothríðin í Ar-
ósarháskóla án
sjáanlegs tilefnis
Kaupmannaliöfn. Frá Signmu Davíðsclóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
MAÐURINN sem skaut á stúdenta í matstofu í Árósarháskóla fyrir
skömmu hafði lagt á ráðin um að drepa fólk og ráða sér að lokunt
bana, áður en hann framkvænuli ætlun sína á þriðjudagsmorgun.
Þetta kemur fram í bréfi, sem hann skildi eftir sig heima fyrir.
Tvær stúlkur létust í árásinni og tvær að auki særðust.
Maðurinn, sem var 35 ára, stund-
aði nám við norrænudeild háskólans
og hafði gert undanfarin sex ár.
Hann hafði verið í sálrænni með-
ferð áður, en aldrei verið lagður inn
vegna geðrænna vandamála. Sam-
stúdentar hans lýsa honum sem
einmana og innilokuðum manni og
hann virðist liafa skotið á stúdent-
ana af tilviljun, án þess að þekkja
viðkomandi eða hafa sérstaka
ástæðu til ve’rknaðarins.
Kennarar og nemendur deildar-
innar hafa haldið umræðufundi til
að átta sig á verknaðinum, sem
hefur haft mikil áhrif á þá.
Menning og listii kemur út á laugardögum.
Þetta er blað fyrir alla þá sem vilja fylgjast með því sem er að gerast í heimi menningar og
lista í landinu. Ótal hliðar listalífsins era kynntar og forvitnast er um listafólkið sjálft.
Umfjöllun um leikrit, tónlistarviðburði, bækur og sýningar hvers konar er meðal efnis
auk yfirlits yfir helstu listviðburði.