Morgunblaðið - 24.04.1994, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1994
Skurðlnknar á
Borgarspítalan-
um. Frá vinstri:
Ragnar Jónsson,
gjaldkeri Slcwrð-
læknafélags is-
lands, Siguróur
Þorvaldssan, for-
maður félagsins,
Guðmundur
Geirsson, sér-
frcoðingur i þvag-
fmraskurðlsekn-
ingwm, Guðjón
Birgisson deildar-
lceknir og Tómas
Guðbjartsson
deildarleeknir.
Guðjón Haralds-
son, sérfreeðingur
i þvagfeeraskurð-
leekningum, og
Þórir Ragnarssen,
sérfreeðingur i
hoilaskwrðleekn-
ingum, gátu ekki
verið viðstaddir
myndatökuna.

eftir Grétu Ingþórsdóttur
FRAMFARIR í skurðlækningum hafa ver-
ið miklar og hraðar síðustu árin og sér
enn ekki fyrir endann á þeirri þróun, sem
betur fer. Með nýrri smásjár- og mynda-
tökutækni hafa skurðlækningar tekið á
sig nýja mynd. I stað þess að gera stóra
holskurði er nú i mörgum tilfellum hægt
að fara inn í líkamann um örlítil göt,
skurðlæknirinn framkvæmir aðgerðina
með aðstoð sjónvarpsskjás og sjúklingur-
inn fær oftar en ekki að fara heim eftir
færri legudaga og getur fyrr byijað að
vinna en eftir hefðbundna aðgerð. Með
færri legudögum sparast kostnaður en á
móti kemur að tækjabúnaðurinn til að
gera þessar aðgerðir er mjög dýr. Félag-
ar í Skurðlæknafélagi íslands fylgjast vel
með nýjungum á sviði skurðlækninga auk
þess sem mikil og merk rannsóknavinna
er stunduð af félögum. Þeir deila þekk-
ingu og niðurstöðum rannsókna sinna
hver með öðrum á Skurðlæknaþingum
sem haldin eru árlega. Þar nota einnig
ungir skurðlæknar, sem verið hafa erlend-
is í námi, tækifærið til að segja frá nýjung-
um sem þeir hafa kynnst þar.
♦
ISkurðlæknafélagi íslands eru almennir
skurðlæknar, bijóstholsskurðlæknar, lýta-
læknar og beinalæknar. Félagið var stofnað
árið 1957 og hefur haldið Skurðlæknaþing frá
árinu 1972 eða í 22 ár. Fyrstu árin voru þing-
in annað hvert ár en frá 1986 á hveiju ári.
Þingin hafa vaxið að umfangi og er nú svo
komið að hvert þing stendur í tvo daga og
samhliða því er sett upp sýning á nýjustu
tækjum og tækni sem notuð eru í faginu. A
nýafstöðnu þingi var 51 fyrirlestur fluttur af
íslenskum læknum auk þess sem sérstakur
gestafyrirlesari, Martyn Webster frá Cannies-
bum Hospital í Glasgow, flutti þijú erindi. í
þinglok var hann síðan gerður að heiðursfélaga
í Skurðlæknafélagi íslands. Hér á eftir verður
tæpt á nokkrum þeim erindum sem flutt voru
á þinginu og gerð grein fyrir því í hverju sum-
ar helstu nýjungamar eru fólgnar.
Þórir Ragnarsson, sérfræðingur í heila-
skurðlækningum, flutti á Skurðlæknaþingi yf-
irlit yfir tæplega 30 aðgerðir vegna æxla eða
hnúða í heiladingli sem gerðar hafa verið í
samvinnu við fleiri lækna á Borgarspítala frá
1987.
Heiladingull er innkirtill og er hann mikil-
vægur í framleiðslu og stjórnun hormónamynd-
unar annarra líffæra. Æxli í heiladingli veldur
ýmist breytingum í hormónastarfsemi eða
þrýstingi á heilann sjálfan, aðallega á sjóntaug-
ar og veldur þannig sjóndepru. Það sem óvana-
legt er við aðgerðimar, sem Þórir gerði grein
fyrir, er að í stað þess að gera gat á höfuðkúp-
una til að komast að heiladingli, sem situr í
skál í botni hennar, þá er farið með skurðsmá-
sjá um nef og nefkok. Þeirri aðferð fylgir minna
álag og minni áhætta fyrir sjúklinginn.
Góðkynja stækkun blöðruhálskirtils
Árlega fara um 400 íslendingar í skurðað-
gerð vegna góðkynja blöðruhálskirtilsstækkun-
ar. Með nýrri tækni, sem Guðmundur Geirs-
son, sérfræðingur í þvagfæraskurðlækningum,
kynnti á Skurðlæknaþingi má að öllum líkind-
Hættum við
að leggjast
undir hnífinn?
Meó nýrri
smásjár- og
myndatöku-
tækni haffa
skurólækn-
ingar tekió á
signýía
mynd. I staó
þess aó gera
stóra hol-
skurói er nú í
mörgum til-
ffellum hægt
aó fara inn i
líkamann um
örlítil göt
Aógeró geró á heiladingli meó
þvi aó lara inn um nef og nef-
kok meó skurósmásjá. A mynd-
unum heegra megin eru þver-
snió af heila fyrir og eflir eexlis-
brottnám.
um fækka þeim töluvert.
Einnig má áætla að fleiri
karlmenn sem hafa ein-
kenni stækkunar en fara
ekki í aðgerð gætu haft
not af þessari nýju með-
ferð.
Góðkynja stækkun á
blöðruhálskirtli er einn al-
gengasti sjúkdómur eldri
karlmanna. Stækkunin
byijar þegar eftir miðjan
aldur og vex síða^ með
árunum. Nýlegar rann-
sóknir í Skotlandi hafa
sýnt að u.þ.b. fjórðungur
karlmanna, á aldrinum
40-79 ára hafa talsverð
einkenni vegna góðkynja
blöðruhálskirtilsstækkun-
ar og gera má ráð fyrir
að u.þ.b. tíundi hver karl-
maður fái það mikil ein-
kenni að einhverskonar
meðferð sé nauðsynleg.
Sýking getur breiðst í
blóð og nýru
Einkennin koma fram
þegar kirtillinn stækkar
það mikið að hann þrýstir
saman þvagrásinni. Oft
byija þau með tíðari þvagl-
átum, jafnt á nóttu sem
degi. Þetta gerir það að
verkum að blaðran tæmist
oft illa. Ófullkomin tæm-
ing eykur líkur á sýkingu í blöðru sem í sum-
um tilfellum getur breiðst í blóð og nýru.
Stundum þrengir blöðruhálskirtillinn það mikið
að þvagrásinni að algjört þvagstopp verður.
Algjör þvagstíflun veldur sárum verkjum í
neðri hluta kviðar vegna kröftugrar þenslu á
blöðrunni.
Kirtillinn skrældur út
Að sögn Guðmundar hafa um 90% sjúklinga
sem hingað til hafa verið meðhöndlaðir vegna
góðkynja blöðruhálskirtilsstækkunar farið í
skurðaðgerð. Aðgerðin er oftast framkvæmd
í gegnum þvagrásina og er kirtillinn skrældur
út í smá bitum. Árangurinn af þessum aðgerð-
um er yfirleitt mjög góður. Árlega eru fram-
kvæmdar um 400 slíkar aðgerðir hér á landi.
Eins og allar skurðaðgerðir þá felur þessi með
sér vissar líkur á aukaverkunum, m.a. vegna
blæðinga og sýkinga. Eftir slíka aðgerð er einn-
ig algengt að við sáðlát fari mestur hluti sæðis-
vökvans upp í blöðruna í stað þess að spraut-
ast út. Svona aðgerð felur í sér dálitla hættu
á örmyndunum í þvagrás sem gæti krafist við-
bótar aðgerðar. Mjög sjaldgæft er að aðgerðin
leiði til þvagleka en áhættan er fyrir hendi.
Örbylgjuhitun
Á undanfömum ámm hafa komið fram nýir
möguleikar, bæði iyf og ný tækni, til meðhöndl-
unar á stækkuðum blöðmhálskirtli. Ein slík
aðferð er svokölluð örbylgjuhitun. Meðferðin
fer þannig fram að sérstakur þvagleggur, útbú-
inn með örbylgjuloftneti, kæligöngum og hita-
nemum, er færður inn í þvagrásina. Örbylgj-
urnar hita miðhluta kirtilsins upp í 45-60
gráður þannig að hann dregst saman og sam-
tímis er þvagrásin kæld til að koma í veg fyr-
ir verki og óþægindi. Meðferðin fer fram án
innlagnar á sjúkrahús og einungis er þörf á
staðdeyfingu í þvagrásina. Sjálf meðferðin,
sem er að nokkra leyti stjórnað af tölvu, tekur
u.þ.b. 60 mínútur og fara sjúklingar heim að
henni lokinni.
Minni aukaverkanir
í nýlegri framsýnni rannsókn, sem Guð-
mundur tók þátt í á Sahlgrenska sjúkrahúsinu
í Gautaborg og hann kynnti á Skurðlækna-
þingi, var örbylgjuhitameðferð borin saman
við hina hefðbundnu skurðaðgerð hjá 70 sjúkl-
ingum. í ljós kom að örbylgjumeðferðin gaf
mjög góðan árangur. Hjá flestum sjúklinganna
minnkuðu einkenni mikið, þ.á m. blöðrutæm-
ing, þvagflæði og hin tíðu þvaglát. Þótt árang-
ur skurðaðgerðarinnar væri tölfræðilega heldur
betri voru aukaverk'anir örbylgjumeðferðarinn-
ar mun minni og vægari samanborið við skurð-
aðgerð. Árangur þessarar nýju meðferðar er
því, að sögn Guðmundar, mjög viðunandi og
sýnir rannsóknin að árangurinn varir í a.m.k.
2 ár.
Tæknin gætur leitt til sparnaðar
Sá tækjabúnaður sem er nauðsynlegur fyrir
hitameðferð samanstendur af ómunartæki og
örbylgjugjafa með tilheyrandi tölvubúnaði.
Þessi tækjabúnaður er ekki til hér á landi.
Guðmundur segir að þrátt fyrir að tækin séu
nokkuð dýr hafi tæknin fljótt orðið vinsæl í
flestum löndum beggja vegna Atlantshafsins
og á hinum Norðurlöndunum sé þegar fjöldi
svona tækja í notkun.
„Mikilvægt er að við Islendingar tileinkum
okkur fljótt nýjungar í læknisfræði. Benda
má á að oft getur ný tækni, þótt hún sé kostn-